Gleðispjall á gleðidögum Sigurvin Lárus Jónsson og Sólveig Fríða Kjærnested skrifa 8. maí 2023 09:00 Í takti kirkjuársins eru nú gleðidagar en dagarnir frá páskum og fram að hvítasunnu nefnast gleðidagar. Þeim fylgir hvatning til að fagna lífinu og ekki að ósekju því að á gleðidögum vaknar lífið og grundir grænka í kjölfar kærkominnar hlýju og birtu vorsins. Gleði er eitt af meginstefjum Biblíunnar og ákallið um að gleðjast í öllum aðstæðum birtist eins og rauður þráður í gegnum ritsafnið. Í bréfum Nýja testamentisins birtist áhugaverð þverstæða í garð gleðinnar en þar er víða að finna hvatningu um að gleðjast í raunum: „álítið það mesta fagnaðarefni er þið ratið í ýmiss konar raunir.“ Í þessu samhengi er gleðin ekki afleiðing af einhverju sem gleður okkur og enn síður uppfylling á einhverju sem okkur skortir. Gleði er í samhengi biblíunnar ekki afleiðing, heldur orsök, ákvörðun en ekki ástand, hún er val sem við eigum andspænis því verkefni að vera manneskja. Við manneskjur sitjum uppi með heila sem var búinn til og hannaður fyrir okkur en ekki af okkur og við berum ábyrgð á. Heilinn, stjórnstöð líkamans, heldur utan um geðheilsu okkar sem samanstendur af flóknum samverkandi þáttum, svo sem hormónum, hugsunum, tilfinningum, minningum, orðaforða, ímyndunarafli og mörgu fleiru. En hvernig skilgreinum við geðheilbrigði eða góða geðheilsu? Er viðmiðið það sama og vera með góða líkamlega heilsu? Góð geðheilsa er ekki að líða alltaf vel. Við myndum varla telja það náttúrulegt ástand veðurfars að það sé alltaf sól. Náttúrulegt ástand geðheilsu er sí breytilegt hugar- og tilfinningaflæði og góð geðheilsa felur í sér getuna til að dvelja í þessu flæði og fara í gegnum það. Þar sem einn megin tilgangur heilans er að halda okkur öruggum og á lífi, þýðir það að við búum yfir fleiri tilfinningum sem okkur gæti fundist óþægilegar, svo sem hræðslu, reiði, skömm, ógeði og sorg, en tilfinningum sem við upplifum sem þægilegar, eins og gleði. Einstaka tilfinningar, á borð við undrun, eru þarna á milli því hún getur verið uppspretta forvitni og ótta. Það skiptir því máli fyrir góða geðheilsu að þola við og læra inn á óþægilegar tilfinningar. Daglega tökumst við á við togstreituna á milli þess að þurfa eitthvað og vilja eitthvað, því þarfir og vilji fara ekki endilega alltaf saman. Öll þekkjum við að þurfa að fara að sofa en langa að vaka lengur eða hjá börnum þegar þau eiga erfitt með að hætta einhverju skemmtilegu en þurfa augljóslega að fara á klósettið. Þessi togstreita birtist líka í tilfinningunum, það er sem dæmi erfitt að finna til hugrekkis án þess að takast á við erfiðar tilfinningar, ótta, þreytu, leiða, pirring eða reiði. Þessi togstreita reynir á athygli okkar og verkefnið er að færa athyglina þangað sem við erum að reyna stýra henni. Þetta getur reynst erfitt því heilinn vill gjarnan færa athyglina þangað sem er möguleg ógn eða óþægindi. Við þurfum því að byggja upp jafnvægi á milli ógnar- og öryggiskerfa heilans. Að hafa stjórn, mildi og skynsemi þegar við erum að leggja mat á hlutina í stað þess að notast við dómhörku og stjórnleysi. Að geta greint á milli þess sem við höfum stjórn á og hverju ekki, hvað er á okkar valdi og hverju við þurfum að sleppa tökum á. Þessir þættir reyna oft á og ef geðrænt álag verður mikið, sjáum við að hugsanir okkar og innra samtal geta einkennst af ofmati á eigin getu og annarra, sjálflægni, dómhörku, einsleitni og svarthvítri hugsun sem getur haft áhrif á tengsl okkar við okkur sjálf og annarra. Í erfiðleikum er oft erfitt að finna gleðina, því hugsanir okkar leita í gagnstæða átt þegar við tökumst á við erfiðleika. Hér reynir á athygli og jafnvægi, því gleðin getur veitt mikilvægan styrk við að takast á við erfiðleika. Þau hormón sem gleðin framkallar geta verið mótvægi við þau hormón sem erfiðar tilfinningar senda frá sér. Hið sama á við um líkamlegan sársauka, þar sem t.d. endorfín dælist inn í hormónakerfi líkamans til að dempa verki í von um að draga úr skaðanum sem gæti fylgt líkamlega sársaukanum. Líklega er gleðinni ætlað hið sama, henni er ekki eingöngu ætlað að ýta undir hamingju heldur er jafnframt leið til að dempa erfiðleika og draga úr skaðanum sem getur fylgt erfiðleikum. Ef við rýnum í kerfið okkar með forvitni og mildi, þá getum við upplifað að það að takast á við erfiðleika þarf ekki endilega að vera neikvæð reynsla. Nútíma sálfræði og erindi Biblíunnar eiga hér samhljóm í þeirri hvatningu að nýta gleðina sem verkfæri í erfiðleikum, hverjar sem aðstæður okkar eru. Eins öfugsnúið og það kann að hljóma kennir Biblían að við eigum að gleðjast mest þegar meðbyrinn er mestur. Þá þurfum við einfaldlega mest á gleðinni að halda, að gleðin létti okkur verkefnið að takast á við erfiðleika. Gleðin er verkfæri sem við getum valið að beita í lífi okkar og með gleðina að vopni verða verkefnin léttbærari. Gleðin verður viðfangsefni gleðispjalls í Fríkirkjunni í Reykjavík næstkomandi sunnudag (14. maí kl. 14.00), þar sem sálfræðingurinn og grínistinn Þorsteinn Guðmundsson mun fjalla um leyndardóma gleðinnar og tónlistarfólk Fríkirkjunnar flytur gleðisöngva. Sólveig Fríða Kjærnested sálfræðingur og Sigurvin Lárus Jónsson prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Trúmál Mest lesið Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Þarf að hemja hina ofurríku? Fastir pennar Skoðun Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Skoðun Takk Vigdís! Takk Guðni! Takk Halla! — Takk þjóð! Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Blóðmerar - skeytingarleysi hinna þriggja valda Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Krefjandi tímar í veitingageiranum Einar Bárðarson skrifar Skoðun Má endalaust vera níðingur!! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Silfurfat Samfylkingarinnar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í takti kirkjuársins eru nú gleðidagar en dagarnir frá páskum og fram að hvítasunnu nefnast gleðidagar. Þeim fylgir hvatning til að fagna lífinu og ekki að ósekju því að á gleðidögum vaknar lífið og grundir grænka í kjölfar kærkominnar hlýju og birtu vorsins. Gleði er eitt af meginstefjum Biblíunnar og ákallið um að gleðjast í öllum aðstæðum birtist eins og rauður þráður í gegnum ritsafnið. Í bréfum Nýja testamentisins birtist áhugaverð þverstæða í garð gleðinnar en þar er víða að finna hvatningu um að gleðjast í raunum: „álítið það mesta fagnaðarefni er þið ratið í ýmiss konar raunir.“ Í þessu samhengi er gleðin ekki afleiðing af einhverju sem gleður okkur og enn síður uppfylling á einhverju sem okkur skortir. Gleði er í samhengi biblíunnar ekki afleiðing, heldur orsök, ákvörðun en ekki ástand, hún er val sem við eigum andspænis því verkefni að vera manneskja. Við manneskjur sitjum uppi með heila sem var búinn til og hannaður fyrir okkur en ekki af okkur og við berum ábyrgð á. Heilinn, stjórnstöð líkamans, heldur utan um geðheilsu okkar sem samanstendur af flóknum samverkandi þáttum, svo sem hormónum, hugsunum, tilfinningum, minningum, orðaforða, ímyndunarafli og mörgu fleiru. En hvernig skilgreinum við geðheilbrigði eða góða geðheilsu? Er viðmiðið það sama og vera með góða líkamlega heilsu? Góð geðheilsa er ekki að líða alltaf vel. Við myndum varla telja það náttúrulegt ástand veðurfars að það sé alltaf sól. Náttúrulegt ástand geðheilsu er sí breytilegt hugar- og tilfinningaflæði og góð geðheilsa felur í sér getuna til að dvelja í þessu flæði og fara í gegnum það. Þar sem einn megin tilgangur heilans er að halda okkur öruggum og á lífi, þýðir það að við búum yfir fleiri tilfinningum sem okkur gæti fundist óþægilegar, svo sem hræðslu, reiði, skömm, ógeði og sorg, en tilfinningum sem við upplifum sem þægilegar, eins og gleði. Einstaka tilfinningar, á borð við undrun, eru þarna á milli því hún getur verið uppspretta forvitni og ótta. Það skiptir því máli fyrir góða geðheilsu að þola við og læra inn á óþægilegar tilfinningar. Daglega tökumst við á við togstreituna á milli þess að þurfa eitthvað og vilja eitthvað, því þarfir og vilji fara ekki endilega alltaf saman. Öll þekkjum við að þurfa að fara að sofa en langa að vaka lengur eða hjá börnum þegar þau eiga erfitt með að hætta einhverju skemmtilegu en þurfa augljóslega að fara á klósettið. Þessi togstreita birtist líka í tilfinningunum, það er sem dæmi erfitt að finna til hugrekkis án þess að takast á við erfiðar tilfinningar, ótta, þreytu, leiða, pirring eða reiði. Þessi togstreita reynir á athygli okkar og verkefnið er að færa athyglina þangað sem við erum að reyna stýra henni. Þetta getur reynst erfitt því heilinn vill gjarnan færa athyglina þangað sem er möguleg ógn eða óþægindi. Við þurfum því að byggja upp jafnvægi á milli ógnar- og öryggiskerfa heilans. Að hafa stjórn, mildi og skynsemi þegar við erum að leggja mat á hlutina í stað þess að notast við dómhörku og stjórnleysi. Að geta greint á milli þess sem við höfum stjórn á og hverju ekki, hvað er á okkar valdi og hverju við þurfum að sleppa tökum á. Þessir þættir reyna oft á og ef geðrænt álag verður mikið, sjáum við að hugsanir okkar og innra samtal geta einkennst af ofmati á eigin getu og annarra, sjálflægni, dómhörku, einsleitni og svarthvítri hugsun sem getur haft áhrif á tengsl okkar við okkur sjálf og annarra. Í erfiðleikum er oft erfitt að finna gleðina, því hugsanir okkar leita í gagnstæða átt þegar við tökumst á við erfiðleika. Hér reynir á athygli og jafnvægi, því gleðin getur veitt mikilvægan styrk við að takast á við erfiðleika. Þau hormón sem gleðin framkallar geta verið mótvægi við þau hormón sem erfiðar tilfinningar senda frá sér. Hið sama á við um líkamlegan sársauka, þar sem t.d. endorfín dælist inn í hormónakerfi líkamans til að dempa verki í von um að draga úr skaðanum sem gæti fylgt líkamlega sársaukanum. Líklega er gleðinni ætlað hið sama, henni er ekki eingöngu ætlað að ýta undir hamingju heldur er jafnframt leið til að dempa erfiðleika og draga úr skaðanum sem getur fylgt erfiðleikum. Ef við rýnum í kerfið okkar með forvitni og mildi, þá getum við upplifað að það að takast á við erfiðleika þarf ekki endilega að vera neikvæð reynsla. Nútíma sálfræði og erindi Biblíunnar eiga hér samhljóm í þeirri hvatningu að nýta gleðina sem verkfæri í erfiðleikum, hverjar sem aðstæður okkar eru. Eins öfugsnúið og það kann að hljóma kennir Biblían að við eigum að gleðjast mest þegar meðbyrinn er mestur. Þá þurfum við einfaldlega mest á gleðinni að halda, að gleðin létti okkur verkefnið að takast á við erfiðleika. Gleðin er verkfæri sem við getum valið að beita í lífi okkar og með gleðina að vopni verða verkefnin léttbærari. Gleðin verður viðfangsefni gleðispjalls í Fríkirkjunni í Reykjavík næstkomandi sunnudag (14. maí kl. 14.00), þar sem sálfræðingurinn og grínistinn Þorsteinn Guðmundsson mun fjalla um leyndardóma gleðinnar og tónlistarfólk Fríkirkjunnar flytur gleðisöngva. Sólveig Fríða Kjærnested sálfræðingur og Sigurvin Lárus Jónsson prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar