Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar 12. mars 2025 14:31 Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Landsbyggðin án háskóla? Ketill Sigurður Jóelsson Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Sjá meira
Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes.
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar