Menntun í gíslingu hrímþursa Þorsteinn Gunnarsson skrifar 6. febrúar 2025 15:33 Í yfirstandandi verkfalli kennara í leikskólum og grunnskólum sker það í augu að fulltrúar bæjar– og sveitarstjórna í landinu hafa ekki burði til takast á við það verkefni sem þeim ber skylda til þ.e. að halda skólastarfi gangandi í landinu. Sökum lélegra launakjara hafa margir hæfir kennarar horfið til annara starfa. Skilningur fulltrúa sveitarfélaga á þessari stöðu virðist takmarkaður og skilaboð margra þeirra til kennara og samfélagsins bera því miður vitni um vanvirðingu á mikilvægi skólastarfs. Þetta er ekkert nýtt og þegar skeytasendingar frá ýmsum fulltrúum sveitarstjórna í garð kennara eru lesin verður ekki hjá því komist að rifja upp umræður fræðslunefndarinnar í Bervík í Heimsljósi eftir Halldór Laxness en þar hafði kennarinn, Ólafur Kárason, Ljósvíkingur, sótt um að fá mó og eldspýtur til að halda hita á híbýlum sínum og í skólanum. Lýsing Laxness á fundi fræðslunefndar um þessa ósk er í senn kostuleg og nöturleg. Í fræðslunefndinni voru hreppstjórinn, sóknarpresturinn og Þórður á Horni, „alt gamlir Bervíkingar og strigamunnar og altaðþví hrímþursar.“ Presturinn lifði í fornum fræðum og hafði „aungvan áhuga á daglegu lífi.“ Þórður á Horni var með hugann fullan af stórslysum og hreppstjórinn var gæddur embættislegri virðingu sem var þó aðeins á yfirborðinu. Þegar þessir menn hittust var lítil von á að þeir hlustuðu hver á annan og því síður á kennarann sem átti heilsu sína og skólabarnanna undir þessum mönnum. Eða með orðum Laxness: „Þegar þessir menn voru komnir allir saman var eins og þrír daufir hefðu mæst; þeir virtust ekki heldur sjá hver annan; í sömu stofu töluðu þeir eins og menn hver á sínu landshorni, sem hafa aldrei sést og mun aldrei sjást, hafa aldrei heyrt hvers annan rödd, ekki einusinni heyrt hvers annars getið; samt verkuðu þeir allir sem einn maður.“ (bls. 147) Það þarf varla að taka fram að hér er um að ræða skáldaða sviðsetningu á fundi sem gæti hafa átt sér stað einhvers staðar á Vestfjörðum fyrir meira en 100 árum síðan. En gæti verið raunveruleikinn í dag sé jafn fáránlegur og skáldskapur um stöðu skólamála á Vestfjörðum á fyrri hluta 20 aldar? Hér verða dregnar fram nokkrar hliðstæður. Á fræðslunefndarfundinum í Heimsljósi ásakaði presturinn kennarann fyrir að stela mó til að kynda upp skólann. Í október sl. þegar verkfall kennara var í undirbúningi voru skilaboð borgarstjórans í Reykjavík til lausnar deilunni sem upp var kominn að kennarar væru hyskin og löt stétt: „Að kennararnir séu að biðja um það að fá að vera minna með börnum, en eru samt veikari en nokkru sinni fyrr. Kenna minna og með fleiri undirbúningstíma,“ voru hans eigin orð á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga. Hann neyddist síðar til að biðjast afsökunar á ummælum sínum en skaðinn var samt skeður og aðrir forsvarsmenn sveitarfélaga tóku upp þráðinn og héldu áfram að höggva í sama knérunn. Í stað þess að einbeita sér að ná samingum við kennara hefur Samband íslenskra sveitarfélaga höfðað mál fyrir Félagsdómi til að fá kennaraverkföll dæmd ólögleg og formaður fræðslunefndar Skagafjarðar lagði lykkju á leið sína til að koma höggi á kennara og stendur að málsókn gegn verkföllum kennara í Héraðsdómi. Eins og í Bervík forðum þá tala fulltrúar í Sambandi íslenskra sveitarfélagi eins og menn hver á sínu landshorni. Í fjölmiðlum birtast fullyrðingar um þar ráði flokkshagsmunir afstöðu manna en ekki þeir hagsmunir sem felast í að mennta skólabörn. Í stað þess að semja við kennara reyna sum sveitarfélög að útvega sér afleysingakennara til að bregðast við kennaraskortinum. Nýverið auglýsti bæjarfélag á höfuðborgarsvæðinu eftir kennurum með eftirfarandi hætti: „Afleysingastörfum er m.a. ætlað að mæta forföllum kennara, ekki er gerð krafa um kennaramenntun í afleysingastörf, en starfsfólk þarf að hafa náð 20 ára aldri og vera með hreint sakavottorð.” Auglýsingin var að sönnu dregin til baka eftir mótmæli kennara og mistökum kennt um. En mistök sveitarfélaga í samskiptum við kennara eru orðin það mörg að þau mynda ákveðið mynstur fálætis og vanhæfni sem erfitt virðist vera að vinda ofan af. Það vekur mikil vonbrigði að framkoma fulltrúa sveitarfélaga við kennarastéttina skuli endurspegla meira en aldargömul viðhorf sem einkennast af fálæti, þröngsýni og fordómum. Menntun skólabarna er fjöregg okkar samfélags. Lærdómurinn af verkfalli kennara og viðbrögðum sveitarfélaga við því er sá að ræða þarf í alvöru hvort flytja eigi grunnskólann frá sveitarfélögunum til baka til ríkisvaldsins. Við sem þjóð getum ekki búið við það að viðhorf „hrímþursa“ frá ofanverðri 20. öld ráði stefnu sveitarfélaga gagnvart kennurum á árinu 2025. Höfundur hefur stundað ýmis kennslu- og stjórnunarstörf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Kennaraverkfall 2024-25 Sveitarstjórnarmál Mest lesið Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Sjá meira
Í yfirstandandi verkfalli kennara í leikskólum og grunnskólum sker það í augu að fulltrúar bæjar– og sveitarstjórna í landinu hafa ekki burði til takast á við það verkefni sem þeim ber skylda til þ.e. að halda skólastarfi gangandi í landinu. Sökum lélegra launakjara hafa margir hæfir kennarar horfið til annara starfa. Skilningur fulltrúa sveitarfélaga á þessari stöðu virðist takmarkaður og skilaboð margra þeirra til kennara og samfélagsins bera því miður vitni um vanvirðingu á mikilvægi skólastarfs. Þetta er ekkert nýtt og þegar skeytasendingar frá ýmsum fulltrúum sveitarstjórna í garð kennara eru lesin verður ekki hjá því komist að rifja upp umræður fræðslunefndarinnar í Bervík í Heimsljósi eftir Halldór Laxness en þar hafði kennarinn, Ólafur Kárason, Ljósvíkingur, sótt um að fá mó og eldspýtur til að halda hita á híbýlum sínum og í skólanum. Lýsing Laxness á fundi fræðslunefndar um þessa ósk er í senn kostuleg og nöturleg. Í fræðslunefndinni voru hreppstjórinn, sóknarpresturinn og Þórður á Horni, „alt gamlir Bervíkingar og strigamunnar og altaðþví hrímþursar.“ Presturinn lifði í fornum fræðum og hafði „aungvan áhuga á daglegu lífi.“ Þórður á Horni var með hugann fullan af stórslysum og hreppstjórinn var gæddur embættislegri virðingu sem var þó aðeins á yfirborðinu. Þegar þessir menn hittust var lítil von á að þeir hlustuðu hver á annan og því síður á kennarann sem átti heilsu sína og skólabarnanna undir þessum mönnum. Eða með orðum Laxness: „Þegar þessir menn voru komnir allir saman var eins og þrír daufir hefðu mæst; þeir virtust ekki heldur sjá hver annan; í sömu stofu töluðu þeir eins og menn hver á sínu landshorni, sem hafa aldrei sést og mun aldrei sjást, hafa aldrei heyrt hvers annan rödd, ekki einusinni heyrt hvers annars getið; samt verkuðu þeir allir sem einn maður.“ (bls. 147) Það þarf varla að taka fram að hér er um að ræða skáldaða sviðsetningu á fundi sem gæti hafa átt sér stað einhvers staðar á Vestfjörðum fyrir meira en 100 árum síðan. En gæti verið raunveruleikinn í dag sé jafn fáránlegur og skáldskapur um stöðu skólamála á Vestfjörðum á fyrri hluta 20 aldar? Hér verða dregnar fram nokkrar hliðstæður. Á fræðslunefndarfundinum í Heimsljósi ásakaði presturinn kennarann fyrir að stela mó til að kynda upp skólann. Í október sl. þegar verkfall kennara var í undirbúningi voru skilaboð borgarstjórans í Reykjavík til lausnar deilunni sem upp var kominn að kennarar væru hyskin og löt stétt: „Að kennararnir séu að biðja um það að fá að vera minna með börnum, en eru samt veikari en nokkru sinni fyrr. Kenna minna og með fleiri undirbúningstíma,“ voru hans eigin orð á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga. Hann neyddist síðar til að biðjast afsökunar á ummælum sínum en skaðinn var samt skeður og aðrir forsvarsmenn sveitarfélaga tóku upp þráðinn og héldu áfram að höggva í sama knérunn. Í stað þess að einbeita sér að ná samingum við kennara hefur Samband íslenskra sveitarfélaga höfðað mál fyrir Félagsdómi til að fá kennaraverkföll dæmd ólögleg og formaður fræðslunefndar Skagafjarðar lagði lykkju á leið sína til að koma höggi á kennara og stendur að málsókn gegn verkföllum kennara í Héraðsdómi. Eins og í Bervík forðum þá tala fulltrúar í Sambandi íslenskra sveitarfélagi eins og menn hver á sínu landshorni. Í fjölmiðlum birtast fullyrðingar um þar ráði flokkshagsmunir afstöðu manna en ekki þeir hagsmunir sem felast í að mennta skólabörn. Í stað þess að semja við kennara reyna sum sveitarfélög að útvega sér afleysingakennara til að bregðast við kennaraskortinum. Nýverið auglýsti bæjarfélag á höfuðborgarsvæðinu eftir kennurum með eftirfarandi hætti: „Afleysingastörfum er m.a. ætlað að mæta forföllum kennara, ekki er gerð krafa um kennaramenntun í afleysingastörf, en starfsfólk þarf að hafa náð 20 ára aldri og vera með hreint sakavottorð.” Auglýsingin var að sönnu dregin til baka eftir mótmæli kennara og mistökum kennt um. En mistök sveitarfélaga í samskiptum við kennara eru orðin það mörg að þau mynda ákveðið mynstur fálætis og vanhæfni sem erfitt virðist vera að vinda ofan af. Það vekur mikil vonbrigði að framkoma fulltrúa sveitarfélaga við kennarastéttina skuli endurspegla meira en aldargömul viðhorf sem einkennast af fálæti, þröngsýni og fordómum. Menntun skólabarna er fjöregg okkar samfélags. Lærdómurinn af verkfalli kennara og viðbrögðum sveitarfélaga við því er sá að ræða þarf í alvöru hvort flytja eigi grunnskólann frá sveitarfélögunum til baka til ríkisvaldsins. Við sem þjóð getum ekki búið við það að viðhorf „hrímþursa“ frá ofanverðri 20. öld ráði stefnu sveitarfélaga gagnvart kennurum á árinu 2025. Höfundur hefur stundað ýmis kennslu- og stjórnunarstörf.
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar