Menntun í gíslingu hrímþursa Þorsteinn Gunnarsson skrifar 6. febrúar 2025 15:33 Í yfirstandandi verkfalli kennara í leikskólum og grunnskólum sker það í augu að fulltrúar bæjar– og sveitarstjórna í landinu hafa ekki burði til takast á við það verkefni sem þeim ber skylda til þ.e. að halda skólastarfi gangandi í landinu. Sökum lélegra launakjara hafa margir hæfir kennarar horfið til annara starfa. Skilningur fulltrúa sveitarfélaga á þessari stöðu virðist takmarkaður og skilaboð margra þeirra til kennara og samfélagsins bera því miður vitni um vanvirðingu á mikilvægi skólastarfs. Þetta er ekkert nýtt og þegar skeytasendingar frá ýmsum fulltrúum sveitarstjórna í garð kennara eru lesin verður ekki hjá því komist að rifja upp umræður fræðslunefndarinnar í Bervík í Heimsljósi eftir Halldór Laxness en þar hafði kennarinn, Ólafur Kárason, Ljósvíkingur, sótt um að fá mó og eldspýtur til að halda hita á híbýlum sínum og í skólanum. Lýsing Laxness á fundi fræðslunefndar um þessa ósk er í senn kostuleg og nöturleg. Í fræðslunefndinni voru hreppstjórinn, sóknarpresturinn og Þórður á Horni, „alt gamlir Bervíkingar og strigamunnar og altaðþví hrímþursar.“ Presturinn lifði í fornum fræðum og hafði „aungvan áhuga á daglegu lífi.“ Þórður á Horni var með hugann fullan af stórslysum og hreppstjórinn var gæddur embættislegri virðingu sem var þó aðeins á yfirborðinu. Þegar þessir menn hittust var lítil von á að þeir hlustuðu hver á annan og því síður á kennarann sem átti heilsu sína og skólabarnanna undir þessum mönnum. Eða með orðum Laxness: „Þegar þessir menn voru komnir allir saman var eins og þrír daufir hefðu mæst; þeir virtust ekki heldur sjá hver annan; í sömu stofu töluðu þeir eins og menn hver á sínu landshorni, sem hafa aldrei sést og mun aldrei sjást, hafa aldrei heyrt hvers annan rödd, ekki einusinni heyrt hvers annars getið; samt verkuðu þeir allir sem einn maður.“ (bls. 147) Það þarf varla að taka fram að hér er um að ræða skáldaða sviðsetningu á fundi sem gæti hafa átt sér stað einhvers staðar á Vestfjörðum fyrir meira en 100 árum síðan. En gæti verið raunveruleikinn í dag sé jafn fáránlegur og skáldskapur um stöðu skólamála á Vestfjörðum á fyrri hluta 20 aldar? Hér verða dregnar fram nokkrar hliðstæður. Á fræðslunefndarfundinum í Heimsljósi ásakaði presturinn kennarann fyrir að stela mó til að kynda upp skólann. Í október sl. þegar verkfall kennara var í undirbúningi voru skilaboð borgarstjórans í Reykjavík til lausnar deilunni sem upp var kominn að kennarar væru hyskin og löt stétt: „Að kennararnir séu að biðja um það að fá að vera minna með börnum, en eru samt veikari en nokkru sinni fyrr. Kenna minna og með fleiri undirbúningstíma,“ voru hans eigin orð á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga. Hann neyddist síðar til að biðjast afsökunar á ummælum sínum en skaðinn var samt skeður og aðrir forsvarsmenn sveitarfélaga tóku upp þráðinn og héldu áfram að höggva í sama knérunn. Í stað þess að einbeita sér að ná samingum við kennara hefur Samband íslenskra sveitarfélaga höfðað mál fyrir Félagsdómi til að fá kennaraverkföll dæmd ólögleg og formaður fræðslunefndar Skagafjarðar lagði lykkju á leið sína til að koma höggi á kennara og stendur að málsókn gegn verkföllum kennara í Héraðsdómi. Eins og í Bervík forðum þá tala fulltrúar í Sambandi íslenskra sveitarfélagi eins og menn hver á sínu landshorni. Í fjölmiðlum birtast fullyrðingar um þar ráði flokkshagsmunir afstöðu manna en ekki þeir hagsmunir sem felast í að mennta skólabörn. Í stað þess að semja við kennara reyna sum sveitarfélög að útvega sér afleysingakennara til að bregðast við kennaraskortinum. Nýverið auglýsti bæjarfélag á höfuðborgarsvæðinu eftir kennurum með eftirfarandi hætti: „Afleysingastörfum er m.a. ætlað að mæta forföllum kennara, ekki er gerð krafa um kennaramenntun í afleysingastörf, en starfsfólk þarf að hafa náð 20 ára aldri og vera með hreint sakavottorð.” Auglýsingin var að sönnu dregin til baka eftir mótmæli kennara og mistökum kennt um. En mistök sveitarfélaga í samskiptum við kennara eru orðin það mörg að þau mynda ákveðið mynstur fálætis og vanhæfni sem erfitt virðist vera að vinda ofan af. Það vekur mikil vonbrigði að framkoma fulltrúa sveitarfélaga við kennarastéttina skuli endurspegla meira en aldargömul viðhorf sem einkennast af fálæti, þröngsýni og fordómum. Menntun skólabarna er fjöregg okkar samfélags. Lærdómurinn af verkfalli kennara og viðbrögðum sveitarfélaga við því er sá að ræða þarf í alvöru hvort flytja eigi grunnskólann frá sveitarfélögunum til baka til ríkisvaldsins. Við sem þjóð getum ekki búið við það að viðhorf „hrímþursa“ frá ofanverðri 20. öld ráði stefnu sveitarfélaga gagnvart kennurum á árinu 2025. Höfundur hefur stundað ýmis kennslu- og stjórnunarstörf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Kennaraverkfall 2024-25 Sveitarstjórnarmál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Í yfirstandandi verkfalli kennara í leikskólum og grunnskólum sker það í augu að fulltrúar bæjar– og sveitarstjórna í landinu hafa ekki burði til takast á við það verkefni sem þeim ber skylda til þ.e. að halda skólastarfi gangandi í landinu. Sökum lélegra launakjara hafa margir hæfir kennarar horfið til annara starfa. Skilningur fulltrúa sveitarfélaga á þessari stöðu virðist takmarkaður og skilaboð margra þeirra til kennara og samfélagsins bera því miður vitni um vanvirðingu á mikilvægi skólastarfs. Þetta er ekkert nýtt og þegar skeytasendingar frá ýmsum fulltrúum sveitarstjórna í garð kennara eru lesin verður ekki hjá því komist að rifja upp umræður fræðslunefndarinnar í Bervík í Heimsljósi eftir Halldór Laxness en þar hafði kennarinn, Ólafur Kárason, Ljósvíkingur, sótt um að fá mó og eldspýtur til að halda hita á híbýlum sínum og í skólanum. Lýsing Laxness á fundi fræðslunefndar um þessa ósk er í senn kostuleg og nöturleg. Í fræðslunefndinni voru hreppstjórinn, sóknarpresturinn og Þórður á Horni, „alt gamlir Bervíkingar og strigamunnar og altaðþví hrímþursar.“ Presturinn lifði í fornum fræðum og hafði „aungvan áhuga á daglegu lífi.“ Þórður á Horni var með hugann fullan af stórslysum og hreppstjórinn var gæddur embættislegri virðingu sem var þó aðeins á yfirborðinu. Þegar þessir menn hittust var lítil von á að þeir hlustuðu hver á annan og því síður á kennarann sem átti heilsu sína og skólabarnanna undir þessum mönnum. Eða með orðum Laxness: „Þegar þessir menn voru komnir allir saman var eins og þrír daufir hefðu mæst; þeir virtust ekki heldur sjá hver annan; í sömu stofu töluðu þeir eins og menn hver á sínu landshorni, sem hafa aldrei sést og mun aldrei sjást, hafa aldrei heyrt hvers annan rödd, ekki einusinni heyrt hvers annars getið; samt verkuðu þeir allir sem einn maður.“ (bls. 147) Það þarf varla að taka fram að hér er um að ræða skáldaða sviðsetningu á fundi sem gæti hafa átt sér stað einhvers staðar á Vestfjörðum fyrir meira en 100 árum síðan. En gæti verið raunveruleikinn í dag sé jafn fáránlegur og skáldskapur um stöðu skólamála á Vestfjörðum á fyrri hluta 20 aldar? Hér verða dregnar fram nokkrar hliðstæður. Á fræðslunefndarfundinum í Heimsljósi ásakaði presturinn kennarann fyrir að stela mó til að kynda upp skólann. Í október sl. þegar verkfall kennara var í undirbúningi voru skilaboð borgarstjórans í Reykjavík til lausnar deilunni sem upp var kominn að kennarar væru hyskin og löt stétt: „Að kennararnir séu að biðja um það að fá að vera minna með börnum, en eru samt veikari en nokkru sinni fyrr. Kenna minna og með fleiri undirbúningstíma,“ voru hans eigin orð á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga. Hann neyddist síðar til að biðjast afsökunar á ummælum sínum en skaðinn var samt skeður og aðrir forsvarsmenn sveitarfélaga tóku upp þráðinn og héldu áfram að höggva í sama knérunn. Í stað þess að einbeita sér að ná samingum við kennara hefur Samband íslenskra sveitarfélaga höfðað mál fyrir Félagsdómi til að fá kennaraverkföll dæmd ólögleg og formaður fræðslunefndar Skagafjarðar lagði lykkju á leið sína til að koma höggi á kennara og stendur að málsókn gegn verkföllum kennara í Héraðsdómi. Eins og í Bervík forðum þá tala fulltrúar í Sambandi íslenskra sveitarfélagi eins og menn hver á sínu landshorni. Í fjölmiðlum birtast fullyrðingar um þar ráði flokkshagsmunir afstöðu manna en ekki þeir hagsmunir sem felast í að mennta skólabörn. Í stað þess að semja við kennara reyna sum sveitarfélög að útvega sér afleysingakennara til að bregðast við kennaraskortinum. Nýverið auglýsti bæjarfélag á höfuðborgarsvæðinu eftir kennurum með eftirfarandi hætti: „Afleysingastörfum er m.a. ætlað að mæta forföllum kennara, ekki er gerð krafa um kennaramenntun í afleysingastörf, en starfsfólk þarf að hafa náð 20 ára aldri og vera með hreint sakavottorð.” Auglýsingin var að sönnu dregin til baka eftir mótmæli kennara og mistökum kennt um. En mistök sveitarfélaga í samskiptum við kennara eru orðin það mörg að þau mynda ákveðið mynstur fálætis og vanhæfni sem erfitt virðist vera að vinda ofan af. Það vekur mikil vonbrigði að framkoma fulltrúa sveitarfélaga við kennarastéttina skuli endurspegla meira en aldargömul viðhorf sem einkennast af fálæti, þröngsýni og fordómum. Menntun skólabarna er fjöregg okkar samfélags. Lærdómurinn af verkfalli kennara og viðbrögðum sveitarfélaga við því er sá að ræða þarf í alvöru hvort flytja eigi grunnskólann frá sveitarfélögunum til baka til ríkisvaldsins. Við sem þjóð getum ekki búið við það að viðhorf „hrímþursa“ frá ofanverðri 20. öld ráði stefnu sveitarfélaga gagnvart kennurum á árinu 2025. Höfundur hefur stundað ýmis kennslu- og stjórnunarstörf.
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar