Bæjarfélög á biðlistum Gunnlaugur Már Briem skrifar 22. júlí 2022 14:00 Ég var alltaf nokkuð lukkulegur að alast upp á landsbyggðinni, nánar tiltekið í Stykkishólmi og á Skagaströnd. En við nýlegan fréttaflutning kom fram að um 7.500 manns séu nú á biðlistum eftir ýmiskonar skurðaðgerðum og þar af rúmlega 1.700 manns sem bíða eftir liðskiptiaðgerðum miðað við tölur úr fréttum frá 1.apríl 2022. Ef þessar tölur eru settar í samhengi mætti því segja að samanlagður íbúafjöldi uppeldisstöðvana sé þessa stundina að bíða eftir liðskiptiaðgerð annaðhvort á hné eða mjöðm. En hvað þýðir það að vera á biðlista ? Það er einfalt og fjarlægt að setja fram tölur, en á bakvið þessar tölur eru vissulega einstaklingar. Þeir einstaklingar sem komnir eru á biðlista eftir t.d. liðskiptiaðgerðum eru allflestir með verulega skert lífsgæði. Lífsgæði skipta máli, og það sem nútíma heilbrigðisþjónusta snýst um að stóru leiti, ef við fráskiljum lífsbjargandi inngrip. Súkraþjálfarar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn sem hafa starfað með einstaklingum á biðlistum þekkja of vel sögurnar sem fólk segir með eftirsjá. Sögur um að það geti ekki leikið við barnabörnin sín, farið í ferðalög með vinum, sinnt áhugamálum, sofið óslitið eða eigi erfitt með að sinna vinnu. Verkir eru nefnilega algengasta einkenni þeirra sem bíða eftir liðskiptiaðgerðum. Stöðugir verkir hafa ekki bara mikil áhrif á líkamlega líðan, heldur eru einnig áhrif á samfélagslegaþátttöku sem og atvinnuþátttöku. Þess fyrir utan vitum við að það eru sterk tengsl milli langvarandi verkja og andlegrar líðanar. En allt hefur þetta bæði mjög neikvæð áhrif á einstaklinginn og á sama tíma á samfélagið í auknum kostnaði og minni lífsgæðum. Góðu fréttirnar eru þó að í mörgum tilfellum getum við gert svo margt annað heldur en bara að bíða. Við þurfum nefnilega líka að huga að þeim áhrifum sem biðtíminn hefur. Ef ekkert er að gert getur óvirk bið og tíminn valdið vöðvarýrnun, skertum afköstum hjarta og lungna og almennt lélegra ástandi vegna þess að við eigum erfiðara með líkamlega áreynslu, þol- og styrktarþjálfun. Hvað getum við gert meðan við bíðum ? Þjálfun og fræðsla fyrir aðgerðir hefur í mörgum tilfellum verulega jákvæð áhrif. Ekki bara á aðgerðina sjálfa, heldur einnig líðan, virkni og lífsgæði meðan beðið er, sem og að auðvelda og stytta endurhæfingartíma að aðgerð lokinni. Ef við þurfum að bíða í ár eftir aðgerð þá ættum við að gera allt sem við getum til að hún heppnist eins vel og kostur er og ekki síður að lágmarka líkurnar á því að við þurfum að endurtaka biðlista leikinn. Til þess að gera það ættu þeir sem lenda á biðlista að njóta leiðsagnar og þjónustu m.a. sjúkraþjálfara meðan á bið stendur sem og eftir aðgerð. Sjúkraþjálfara eru sú heilbrigðisstétt sem er sérhæfð í meðhöndlun stoðkerfiseinkenna og þjálfun þeirra sem hafa veikst eða slasast, og því mikilvægt að gott aðgengi sé tryggt fyrir alla. Ekki er alltaf hægt að tryggja með þjálfun eða aðgerðum að við verðum verkjalaus með öllu eða aftur eins og þegar maður var þrítugur, en við getum og eigum að gera allt til þess að við fáum að njóta sem mest þess sem okkar aðstæður bjóða upp á. Þó ég tiltaki sérstaklega áhrif þjálfunar á liðskiptiaðgerðir þá má vel heimfæra þessar áherslur yfir á mörg inngrip, eins og hjartaaðgerðir, krabbameinsaðgerðir og svo mætti lengi telja. Auk þess hefur þjálfun undir handleiðslu fagfólks áhrif á lengd legutíma inn á sjúkrahúsum okkur og samfélaginu til hagsbóta. Eru biðlistar lögmál ? Það getur verið eðlilegt að þurfa að bíða eftir ákveðinni þjónustu í einhvern tíma, enda eru til staðar viðmiðunarmörk um hvað getur talist ástættanleg bið eftir heilbrigðisþjónustu hjá Embætti landlæknis. Þar kemur m.a. fram að amk. 80 % einstaklinga ættu að komast í aðgerð/meðferð hjá sérfræðingi innan 90 daga frá greiningu. Okkur hefur því miður ekki tekist að uppfylla þau viðmið nema í fáum tilfellum. Heimsfaraldurinn hefur sjáanlega haft neikvæð áhrif á biðlista eftir aðgerðum þar sem listinn hefur rétt um tvöfaldast á tveimur árum ef horft er til allra aðgerða í bið. Á sama tíma getum við ekki horft fram hjá þeirri staðreynd að umræða um biðlista er ekki að koma fyrst upp á yfirborðið núna í kjölfar faraldursins. Ástæður þess eru eflaust margar og að hluta til í formi forgangsröðunar, fjárveitinga, mannauðs og aðstöðu. Meðfylgjandi er línurit yfir fjölda á biðlistum frá 2014 - 2021, þar sem við getum glöggvað okkur aðeins á þróun síðustu ára. Vert er að geta þess að sérstakt biðlistaátak var árin 2016 – 2018. M.v. útgefnar tölur í júní ár hvert, eða næstu tölur sama ár þar sem júní tölur voru ekki aðgengilegar. Ólíklegt er að biðlistar hverfi á næstu misserum. Við þurfum því að nýta það fagfólk, þekkingu og aðstöðu sem til staðar er, og tryggja gott aðgengi. Það er skylda okkar að forgangsraða verkefnum, fjármunum og tíma á þá vegu að hagsmunir og lífsgæði einstaklinga séu hvað mest. Höfundur er formaður Félags sjúkraþjálfara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Gunnlaugur Már Briem Mest lesið Halldór 27.03.2024 Halldór Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Ég var alltaf nokkuð lukkulegur að alast upp á landsbyggðinni, nánar tiltekið í Stykkishólmi og á Skagaströnd. En við nýlegan fréttaflutning kom fram að um 7.500 manns séu nú á biðlistum eftir ýmiskonar skurðaðgerðum og þar af rúmlega 1.700 manns sem bíða eftir liðskiptiaðgerðum miðað við tölur úr fréttum frá 1.apríl 2022. Ef þessar tölur eru settar í samhengi mætti því segja að samanlagður íbúafjöldi uppeldisstöðvana sé þessa stundina að bíða eftir liðskiptiaðgerð annaðhvort á hné eða mjöðm. En hvað þýðir það að vera á biðlista ? Það er einfalt og fjarlægt að setja fram tölur, en á bakvið þessar tölur eru vissulega einstaklingar. Þeir einstaklingar sem komnir eru á biðlista eftir t.d. liðskiptiaðgerðum eru allflestir með verulega skert lífsgæði. Lífsgæði skipta máli, og það sem nútíma heilbrigðisþjónusta snýst um að stóru leiti, ef við fráskiljum lífsbjargandi inngrip. Súkraþjálfarar og aðrir heilbrigðisstarfsmenn sem hafa starfað með einstaklingum á biðlistum þekkja of vel sögurnar sem fólk segir með eftirsjá. Sögur um að það geti ekki leikið við barnabörnin sín, farið í ferðalög með vinum, sinnt áhugamálum, sofið óslitið eða eigi erfitt með að sinna vinnu. Verkir eru nefnilega algengasta einkenni þeirra sem bíða eftir liðskiptiaðgerðum. Stöðugir verkir hafa ekki bara mikil áhrif á líkamlega líðan, heldur eru einnig áhrif á samfélagslegaþátttöku sem og atvinnuþátttöku. Þess fyrir utan vitum við að það eru sterk tengsl milli langvarandi verkja og andlegrar líðanar. En allt hefur þetta bæði mjög neikvæð áhrif á einstaklinginn og á sama tíma á samfélagið í auknum kostnaði og minni lífsgæðum. Góðu fréttirnar eru þó að í mörgum tilfellum getum við gert svo margt annað heldur en bara að bíða. Við þurfum nefnilega líka að huga að þeim áhrifum sem biðtíminn hefur. Ef ekkert er að gert getur óvirk bið og tíminn valdið vöðvarýrnun, skertum afköstum hjarta og lungna og almennt lélegra ástandi vegna þess að við eigum erfiðara með líkamlega áreynslu, þol- og styrktarþjálfun. Hvað getum við gert meðan við bíðum ? Þjálfun og fræðsla fyrir aðgerðir hefur í mörgum tilfellum verulega jákvæð áhrif. Ekki bara á aðgerðina sjálfa, heldur einnig líðan, virkni og lífsgæði meðan beðið er, sem og að auðvelda og stytta endurhæfingartíma að aðgerð lokinni. Ef við þurfum að bíða í ár eftir aðgerð þá ættum við að gera allt sem við getum til að hún heppnist eins vel og kostur er og ekki síður að lágmarka líkurnar á því að við þurfum að endurtaka biðlista leikinn. Til þess að gera það ættu þeir sem lenda á biðlista að njóta leiðsagnar og þjónustu m.a. sjúkraþjálfara meðan á bið stendur sem og eftir aðgerð. Sjúkraþjálfara eru sú heilbrigðisstétt sem er sérhæfð í meðhöndlun stoðkerfiseinkenna og þjálfun þeirra sem hafa veikst eða slasast, og því mikilvægt að gott aðgengi sé tryggt fyrir alla. Ekki er alltaf hægt að tryggja með þjálfun eða aðgerðum að við verðum verkjalaus með öllu eða aftur eins og þegar maður var þrítugur, en við getum og eigum að gera allt til þess að við fáum að njóta sem mest þess sem okkar aðstæður bjóða upp á. Þó ég tiltaki sérstaklega áhrif þjálfunar á liðskiptiaðgerðir þá má vel heimfæra þessar áherslur yfir á mörg inngrip, eins og hjartaaðgerðir, krabbameinsaðgerðir og svo mætti lengi telja. Auk þess hefur þjálfun undir handleiðslu fagfólks áhrif á lengd legutíma inn á sjúkrahúsum okkur og samfélaginu til hagsbóta. Eru biðlistar lögmál ? Það getur verið eðlilegt að þurfa að bíða eftir ákveðinni þjónustu í einhvern tíma, enda eru til staðar viðmiðunarmörk um hvað getur talist ástættanleg bið eftir heilbrigðisþjónustu hjá Embætti landlæknis. Þar kemur m.a. fram að amk. 80 % einstaklinga ættu að komast í aðgerð/meðferð hjá sérfræðingi innan 90 daga frá greiningu. Okkur hefur því miður ekki tekist að uppfylla þau viðmið nema í fáum tilfellum. Heimsfaraldurinn hefur sjáanlega haft neikvæð áhrif á biðlista eftir aðgerðum þar sem listinn hefur rétt um tvöfaldast á tveimur árum ef horft er til allra aðgerða í bið. Á sama tíma getum við ekki horft fram hjá þeirri staðreynd að umræða um biðlista er ekki að koma fyrst upp á yfirborðið núna í kjölfar faraldursins. Ástæður þess eru eflaust margar og að hluta til í formi forgangsröðunar, fjárveitinga, mannauðs og aðstöðu. Meðfylgjandi er línurit yfir fjölda á biðlistum frá 2014 - 2021, þar sem við getum glöggvað okkur aðeins á þróun síðustu ára. Vert er að geta þess að sérstakt biðlistaátak var árin 2016 – 2018. M.v. útgefnar tölur í júní ár hvert, eða næstu tölur sama ár þar sem júní tölur voru ekki aðgengilegar. Ólíklegt er að biðlistar hverfi á næstu misserum. Við þurfum því að nýta það fagfólk, þekkingu og aðstöðu sem til staðar er, og tryggja gott aðgengi. Það er skylda okkar að forgangsraða verkefnum, fjármunum og tíma á þá vegu að hagsmunir og lífsgæði einstaklinga séu hvað mest. Höfundur er formaður Félags sjúkraþjálfara.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun