Fjölmiðlar og fjölmiðlanefnd Jakob Bjarnar Grétarsson skrifar 18. júní 2019 15:05 Fjölmiðlanefnd birti nýverið álit þar sem niðurstaðan er sú að frétt sem ég skrifaði og birtist á Vísi í nóvember á síðasta ári brjóti í bága við lög um fjölmiðla í því sem snýr að birtingu viðkvæmra persónugreinanlegra persónuupplýsinga. Svo það sé bara sagt þá er álitið ein allsherjar hringavitleysa svo mjög að vandséð er hvar skal að byrja ef nefna ætti dæmi þar um. Það gæti orðið langur lestur, kómískur fyrir þá sem hafa húmor fyrir embættismönnum í ruglinu en hið alvarlega er að með niðurstöðu sinni hefur fjölmiðlanefnd sett alla blaða- og fréttamennsku á Íslandi í fullkomið uppnám.Orð á Facebook teljast opinber birting Í fréttinni er greint frá því að maður nokkur sé nafngreindur og fái það heldur betur óþvegið í þúsunda manna Facebook-hópi; sagður svona og hinsegin og svo er honum úthúðað fyrir að táldraga saklaus fórnarlömb sín með lygum og fagurgala. Til að lesendur Vísis viti um hvað er að ræða er vitnað í nokkur ummæli en þó aðeins brot af því sem yfir manninn gengur. Inntak fréttarinnar er svo það að um geti verið að ræða brot gegn persónuverndarákvæðum stjórnarskrár og þar með hegningarlög. Vitnað er til greinar Maríu Rúnar Bjarnadóttur doktorsnema í lögfræði sem birtist í tímaritinu Úlfljóti og fjallar um dóm MDE í máli Egils Einarssonar gegn Íslandi. Hún bendir á að niðurstaða þess máls feli í sér skýr skilaboð til íslenskra notenda samfélagsmiðla að tjáning þar geti talist opinber birting í skilningi laga. Um þetta er ekki deilt og sá sem telur hlutverk fjölmiðla það að reyna þagga eitthvað sem þegar hefur birst opinberlega er þjakaður af meinlegum ranghugmyndum um fyrirbærið. (Nú vill svo skemmtilega til að fyrrnefnd María Rún er ein þeirra þriggja sem skrifar téð álit fjölmiðlanefndar). Óvænt vending Fréttin féll ekki í kramið meðal þeirra sem höfðu ekki vandað manninum kveðjurnar opinberlega né stuðningsmönnum þeirra, eins og gefur að skilja en þá verður undarleg vending í málinu: Maðurinn kærir Vísi til fjölmiðlanefndar fyrir að vitna í opinbera umsögn um sig! Hann hafi orðið fyrir svo miklu ónæði í kjölfar fréttarinnar. Blaðamanni datt reyndar ekki í annað í hug en lýsingarnar sem reiðir meðlimir Facebook höfðu um manninn væri tilbúningur hans einmitt til þess fallinn að villa á sér heimildir – og þar með ekki persónugreinanlegar. Vísir ákvað að nafngreina manninn ekki eins og gert var í hinum stóra Facebookhópi einfaldlega vegna þess að fréttin er ekki um það eða manninn ef því er að skipta. Nú ættu ætluð afstæð viðbrögð við frétt ekki að skipta máli þegar efnisleg afstaða er tekin til hennar. Ábyrgð blaðamanns sem skrifar í Alþýðublaðið og Fréttablaðið er sú hin sama. Annað hvort stenst fréttin skoðun eða ekki. En, í þessu máli er það megin efni kvörtunar mannsins sem fjölmiðlanefnd telur þá vert að líta til. Kjarni málsinsKjarni málsins er þessi: a) Vísir greinir frá glannalegum ummælum sem hafa verið birt opinberlega, fyrir þúsundum manna. Í fréttinni er jafnframt bent skilmerkilega á að það kunni að stangast á við lög (um það fjallar fréttin). b) Engin leið væri fyrir lesendur að skilja málið eða taka afstöðu til þess nema nefna dæmi um téð ummæli. Brot af ásökunum sem gengu yfir manninn í þessum hóp eru nefnd til dæmis.c) Vísir er svo gerður ábyrgur fyrir ummælunum sem sögð eru í fréttinni að geti talist vafasöm?! BÍ hlýtur að taka málið til umfjöllunar Þetta þýðir einfaldlega að ef fjölmiðill vitnar í orð annarra þá er hann þar með orðinn ábyrgur fyrir þeim. Algerlega án samhengis og jafnvel þó lesa megi að við ummælunum sé varað. Sem svo hlýtur að þýða að öll fjölmiðlun í landinu er í fullkomnu uppnámi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvaða almennu lögmál þarna er verið að fótum troða. Blaðamannafélag Íslands hlýtur að taka þetta til umfjöllunar. Áður var það svo að blaðamenn á prentmiðlum og ritstjórar þeirra (vitaskuld gat þetta ekki átt við um ljósvakann, það var einum of galið) voru ábyrgir fyrir ummælum viðmælenda sinna. Þetta er samkvæmt prentlögum frá 1956, löngu áður en internetið var svo mikið sem hugmynd en féllu úr gildi með nýjum fjölmiðlalögum. Enda, skal hver maður ábyrgur orða sinna. Þetta álit er afturhvarf langt aftur fyrir þessi prentlög sem þóttu svo fáránleg að þau voru lögð af. Hér er ekki verið að vitna í ummæli viðmælanda, hér er verið að vitna í orð sem birst hafa opinberlega. Fjölmiðlanefnd á hálum ís Fjölmiðlanefnd er komin út á afar hálan ís svo ekki sé meira sagt; að taka sér vald til að úrskurða um það hvenær fjölmiðill rækir sitt lýðræðishlutverk og hvenær ekki. Blaðamannafélagið tók sinn fulltrúa úr nefndinni af þessari ástæðu auk þess sem fjölmiðlanefnd er í raun að vaða inn á verksvið siðanefndar Blaðamannafélags Íslands. Stjórnsýslunefnd ætti ekki að koma með lögformleg álit á málum sem varða túlkun á meginreglum stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs. Það er hlutverk dómstóla. Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra er með lög í vinnslu sem miða að stuðningi við frjálsa fjölmiðlun. Talsvert meiri stoð gæti falist í því að leggja fjölmiðlanefnd einfaldlega niður, því þetta heldur engu vatni og varla mark á takandi. Nefndin virðist telja það sitt helsta hlutverk að bregða fæti fyrir blaðamenn. Ef blaðamenn almennt fara að virða álit hennar að vettugi, og þetta álit gefur sannarlega tilefni til þess, fer hið leiðbeinandi hlutverk fyrir lítið. Höfundur er blaðamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Samfélagsmiðlar Mest lesið Grindavík lifir Kristín María Birgisdóttir,Dagmar Valsdóttir Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Grindavík lifir Kristín María Birgisdóttir,Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn kaus breytingar Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Fjölmiðlanefnd birti nýverið álit þar sem niðurstaðan er sú að frétt sem ég skrifaði og birtist á Vísi í nóvember á síðasta ári brjóti í bága við lög um fjölmiðla í því sem snýr að birtingu viðkvæmra persónugreinanlegra persónuupplýsinga. Svo það sé bara sagt þá er álitið ein allsherjar hringavitleysa svo mjög að vandséð er hvar skal að byrja ef nefna ætti dæmi þar um. Það gæti orðið langur lestur, kómískur fyrir þá sem hafa húmor fyrir embættismönnum í ruglinu en hið alvarlega er að með niðurstöðu sinni hefur fjölmiðlanefnd sett alla blaða- og fréttamennsku á Íslandi í fullkomið uppnám.Orð á Facebook teljast opinber birting Í fréttinni er greint frá því að maður nokkur sé nafngreindur og fái það heldur betur óþvegið í þúsunda manna Facebook-hópi; sagður svona og hinsegin og svo er honum úthúðað fyrir að táldraga saklaus fórnarlömb sín með lygum og fagurgala. Til að lesendur Vísis viti um hvað er að ræða er vitnað í nokkur ummæli en þó aðeins brot af því sem yfir manninn gengur. Inntak fréttarinnar er svo það að um geti verið að ræða brot gegn persónuverndarákvæðum stjórnarskrár og þar með hegningarlög. Vitnað er til greinar Maríu Rúnar Bjarnadóttur doktorsnema í lögfræði sem birtist í tímaritinu Úlfljóti og fjallar um dóm MDE í máli Egils Einarssonar gegn Íslandi. Hún bendir á að niðurstaða þess máls feli í sér skýr skilaboð til íslenskra notenda samfélagsmiðla að tjáning þar geti talist opinber birting í skilningi laga. Um þetta er ekki deilt og sá sem telur hlutverk fjölmiðla það að reyna þagga eitthvað sem þegar hefur birst opinberlega er þjakaður af meinlegum ranghugmyndum um fyrirbærið. (Nú vill svo skemmtilega til að fyrrnefnd María Rún er ein þeirra þriggja sem skrifar téð álit fjölmiðlanefndar). Óvænt vending Fréttin féll ekki í kramið meðal þeirra sem höfðu ekki vandað manninum kveðjurnar opinberlega né stuðningsmönnum þeirra, eins og gefur að skilja en þá verður undarleg vending í málinu: Maðurinn kærir Vísi til fjölmiðlanefndar fyrir að vitna í opinbera umsögn um sig! Hann hafi orðið fyrir svo miklu ónæði í kjölfar fréttarinnar. Blaðamanni datt reyndar ekki í annað í hug en lýsingarnar sem reiðir meðlimir Facebook höfðu um manninn væri tilbúningur hans einmitt til þess fallinn að villa á sér heimildir – og þar með ekki persónugreinanlegar. Vísir ákvað að nafngreina manninn ekki eins og gert var í hinum stóra Facebookhópi einfaldlega vegna þess að fréttin er ekki um það eða manninn ef því er að skipta. Nú ættu ætluð afstæð viðbrögð við frétt ekki að skipta máli þegar efnisleg afstaða er tekin til hennar. Ábyrgð blaðamanns sem skrifar í Alþýðublaðið og Fréttablaðið er sú hin sama. Annað hvort stenst fréttin skoðun eða ekki. En, í þessu máli er það megin efni kvörtunar mannsins sem fjölmiðlanefnd telur þá vert að líta til. Kjarni málsinsKjarni málsins er þessi: a) Vísir greinir frá glannalegum ummælum sem hafa verið birt opinberlega, fyrir þúsundum manna. Í fréttinni er jafnframt bent skilmerkilega á að það kunni að stangast á við lög (um það fjallar fréttin). b) Engin leið væri fyrir lesendur að skilja málið eða taka afstöðu til þess nema nefna dæmi um téð ummæli. Brot af ásökunum sem gengu yfir manninn í þessum hóp eru nefnd til dæmis.c) Vísir er svo gerður ábyrgur fyrir ummælunum sem sögð eru í fréttinni að geti talist vafasöm?! BÍ hlýtur að taka málið til umfjöllunar Þetta þýðir einfaldlega að ef fjölmiðill vitnar í orð annarra þá er hann þar með orðinn ábyrgur fyrir þeim. Algerlega án samhengis og jafnvel þó lesa megi að við ummælunum sé varað. Sem svo hlýtur að þýða að öll fjölmiðlun í landinu er í fullkomnu uppnámi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvaða almennu lögmál þarna er verið að fótum troða. Blaðamannafélag Íslands hlýtur að taka þetta til umfjöllunar. Áður var það svo að blaðamenn á prentmiðlum og ritstjórar þeirra (vitaskuld gat þetta ekki átt við um ljósvakann, það var einum of galið) voru ábyrgir fyrir ummælum viðmælenda sinna. Þetta er samkvæmt prentlögum frá 1956, löngu áður en internetið var svo mikið sem hugmynd en féllu úr gildi með nýjum fjölmiðlalögum. Enda, skal hver maður ábyrgur orða sinna. Þetta álit er afturhvarf langt aftur fyrir þessi prentlög sem þóttu svo fáránleg að þau voru lögð af. Hér er ekki verið að vitna í ummæli viðmælanda, hér er verið að vitna í orð sem birst hafa opinberlega. Fjölmiðlanefnd á hálum ís Fjölmiðlanefnd er komin út á afar hálan ís svo ekki sé meira sagt; að taka sér vald til að úrskurða um það hvenær fjölmiðill rækir sitt lýðræðishlutverk og hvenær ekki. Blaðamannafélagið tók sinn fulltrúa úr nefndinni af þessari ástæðu auk þess sem fjölmiðlanefnd er í raun að vaða inn á verksvið siðanefndar Blaðamannafélags Íslands. Stjórnsýslunefnd ætti ekki að koma með lögformleg álit á málum sem varða túlkun á meginreglum stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs. Það er hlutverk dómstóla. Lilja Dögg Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra er með lög í vinnslu sem miða að stuðningi við frjálsa fjölmiðlun. Talsvert meiri stoð gæti falist í því að leggja fjölmiðlanefnd einfaldlega niður, því þetta heldur engu vatni og varla mark á takandi. Nefndin virðist telja það sitt helsta hlutverk að bregða fæti fyrir blaðamenn. Ef blaðamenn almennt fara að virða álit hennar að vettugi, og þetta álit gefur sannarlega tilefni til þess, fer hið leiðbeinandi hlutverk fyrir lítið. Höfundur er blaðamaður.
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun