Er menntakerfið okkar sprungið? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 5. mars 2024 08:01 Í síðustu viku heimsótti þingflokkur Viðreisnar grunnskóla og framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum. Að auki áttum við frábæran fund með fulltrúum allra fagstétta innan Kennarasambandsins. Tónninn var þungur. Allar fagstéttir voru sammála um að ekki væri hægt að halda sama þrýstingi áfram á kerfinu án raunverulegra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Hvert sem við fórum var fagmennskan í fyrirrúmi, enda eru kennarar og skólastjórnendur sérfræðingar í því að hlaupa hratt og bregðast við hinum ýmsu áskorunum. Oftar en ekki án mikils fjármagns. Útsjónarsemin er rannsóknarefni út af fyrir sig. Ég hef fylgst grannt með málaflokknum í áratugi og átt ótal fundi í gegnum tíðina. Sumir þeirra voru ekki einfaldir. En það sló mig að finna þann tón sem mætti okkur í vikunni. Ég skynjaði mun meira álag en áður og ákveðna þreytu. Þreytu á andvaraleysi stjórnvalda og skilningsleysi þeirra á stöðunni. Nýjar áskoranir án fjármagns Á öllum okkar fundum var talað um hópastærðir. Það er alveg ljóst að á flestum þeim stöðum sem við heimsóttum voru skólarnir yfirfullir. Því fylgir gríðarlegt álag að reyna að finna út úr því hvernig koma eigi öllum nemendum fyrir svo sómi sé af. Hvað þá að mæta ólíkum þörfum þeirra. „Kerfið er sprungið“ sagði einn kennarinn brúnaþungur. Í einum skólanum sem við heimsóttum voru mest 32 nemendur í einni stofu og einn kennari. Enginn hópur var undir 24 nemendum. Það sjá það allir að þetta er með öllu óviðunandi bæði fyrir nemendurna en ekki síður fyrir kennarann. Það virðist vera rík hefð fyrir því hjá stjórnvöldum að henda nýjum verkefnum í skólana – án þess að þeim fylgi fjármagn eða annar stuðningur. Það var einnig dregið fram í heimsóknum okkar að það vantaði verulega upp á að aðlaga námskrá að skýrum markmiðum. Og svo var talað um þörfina á miklu meiri og betri námsgögnum. Framlög til námsgagna á grunnskólastigi hafa nokkurn veginn staðið í stað frá árinu 2008, þrátt fyrir fjölbreyttari áskoranir skólasamfélagsins en áður. Svo dæmi séu nefnd. En þögnin hjá ríkisstjórninni hefur verið ærandi, nema þegar niðurstöður Pisa birtast á þriggja ára fresti. Svo gerist lítið í millitíðinni. Breytt samfélagsgerð hefur áhrif Breytt samfélagsgerð spilar að sjálfsögðu einnig inn í þessa mynd. Óljós atvinnustefna stjórnvalda felur í sér að sækja hingað til lands stóran hóp erlends vinnuafls. Því fylgja áskoranir sem stjórnvöld hafa ekki verið mjög meðvituð um. Börn þessara mikilvægu starfskrafta fylgja gjarnan með og þá reynir á að tryggja að kerfin séu í stakk búin til að grípa þau og mæta þeirra þörfum. Það kostar auðvitað bæði fjármagn en ekki síst tíma fyrir fagfólkið í kerfunum að sinna þeim vel. Íslenskan er auðvitað grunnurinn, hún er algjör lykill að samhentu samfélagi. Þar hljótum við að líta meðal annars til Danmerkur og skoða móttökuskóla. En það hefur ekki verið gert. Hvert sem við fórum var umræðan sú um að engir raunverulegir fjármunir hafi fylgt þeim þrýstingi á kerfið sem byggst hefur upp síðastliðin sex ár. Það er augljóst að til lengri tíma gengur slíkt ekki upp. Það er staða sem er alfarið á ábyrgð stjórnvalda sem vanrækt hafa kerfin í breyttri samfélagsgerð. Nú eru kennarar farnir að segja hingað og ekki lengra – og margir hverjir hreinlega gefast upp og leita á önnur mið. Það er alvarleg staða sem við verðum að horfast í augu við og bregðast við strax. Grunnkerfin okkar verða að tala saman. Atvinnustefna stjórnvalda verður að ríma við menntakerfið. Þekking er undirstaða skapandi hugsunar og grundvöllur hvers samfélags. Þetta snýst um forgangsröðun fjármuna, verkefna og heildarsýn. Þetta snýst ekki um það að gera það fólk, sem hingað kemur til að sinna mikilvægum störfum, að blórabögglum. Við sem samfélag gætum ekki án þeirra verið. Hvort sem litið er til byggingargeirans, heilbrigðiskerfisins, nýsköpunar eða ferðaþjónustunnar. Hagvöxtur og lífsgæði munu ekki aukast nema með þeim. Ekki án þeirra. En með því horfast ekki í augu við þann raunveruleika sem kennarar í skólum landsins eru að lýsa, erum við að fjarlægast hugmyndafræði okkar um samfélag jafnra tækifæra. Sú hugmyndafræði stendur og fellur með menntakerfinu. Ef við sinnum þessu ekki er stutt í heimatilbúna stéttaskiptingu og jaðarsetningu fólks. Það bitnar á okkur öllum. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skóla - og menntamál Viðreisn Alþingi Mest lesið Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Sjá meira
Í síðustu viku heimsótti þingflokkur Viðreisnar grunnskóla og framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum. Að auki áttum við frábæran fund með fulltrúum allra fagstétta innan Kennarasambandsins. Tónninn var þungur. Allar fagstéttir voru sammála um að ekki væri hægt að halda sama þrýstingi áfram á kerfinu án raunverulegra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Hvert sem við fórum var fagmennskan í fyrirrúmi, enda eru kennarar og skólastjórnendur sérfræðingar í því að hlaupa hratt og bregðast við hinum ýmsu áskorunum. Oftar en ekki án mikils fjármagns. Útsjónarsemin er rannsóknarefni út af fyrir sig. Ég hef fylgst grannt með málaflokknum í áratugi og átt ótal fundi í gegnum tíðina. Sumir þeirra voru ekki einfaldir. En það sló mig að finna þann tón sem mætti okkur í vikunni. Ég skynjaði mun meira álag en áður og ákveðna þreytu. Þreytu á andvaraleysi stjórnvalda og skilningsleysi þeirra á stöðunni. Nýjar áskoranir án fjármagns Á öllum okkar fundum var talað um hópastærðir. Það er alveg ljóst að á flestum þeim stöðum sem við heimsóttum voru skólarnir yfirfullir. Því fylgir gríðarlegt álag að reyna að finna út úr því hvernig koma eigi öllum nemendum fyrir svo sómi sé af. Hvað þá að mæta ólíkum þörfum þeirra. „Kerfið er sprungið“ sagði einn kennarinn brúnaþungur. Í einum skólanum sem við heimsóttum voru mest 32 nemendur í einni stofu og einn kennari. Enginn hópur var undir 24 nemendum. Það sjá það allir að þetta er með öllu óviðunandi bæði fyrir nemendurna en ekki síður fyrir kennarann. Það virðist vera rík hefð fyrir því hjá stjórnvöldum að henda nýjum verkefnum í skólana – án þess að þeim fylgi fjármagn eða annar stuðningur. Það var einnig dregið fram í heimsóknum okkar að það vantaði verulega upp á að aðlaga námskrá að skýrum markmiðum. Og svo var talað um þörfina á miklu meiri og betri námsgögnum. Framlög til námsgagna á grunnskólastigi hafa nokkurn veginn staðið í stað frá árinu 2008, þrátt fyrir fjölbreyttari áskoranir skólasamfélagsins en áður. Svo dæmi séu nefnd. En þögnin hjá ríkisstjórninni hefur verið ærandi, nema þegar niðurstöður Pisa birtast á þriggja ára fresti. Svo gerist lítið í millitíðinni. Breytt samfélagsgerð hefur áhrif Breytt samfélagsgerð spilar að sjálfsögðu einnig inn í þessa mynd. Óljós atvinnustefna stjórnvalda felur í sér að sækja hingað til lands stóran hóp erlends vinnuafls. Því fylgja áskoranir sem stjórnvöld hafa ekki verið mjög meðvituð um. Börn þessara mikilvægu starfskrafta fylgja gjarnan með og þá reynir á að tryggja að kerfin séu í stakk búin til að grípa þau og mæta þeirra þörfum. Það kostar auðvitað bæði fjármagn en ekki síst tíma fyrir fagfólkið í kerfunum að sinna þeim vel. Íslenskan er auðvitað grunnurinn, hún er algjör lykill að samhentu samfélagi. Þar hljótum við að líta meðal annars til Danmerkur og skoða móttökuskóla. En það hefur ekki verið gert. Hvert sem við fórum var umræðan sú um að engir raunverulegir fjármunir hafi fylgt þeim þrýstingi á kerfið sem byggst hefur upp síðastliðin sex ár. Það er augljóst að til lengri tíma gengur slíkt ekki upp. Það er staða sem er alfarið á ábyrgð stjórnvalda sem vanrækt hafa kerfin í breyttri samfélagsgerð. Nú eru kennarar farnir að segja hingað og ekki lengra – og margir hverjir hreinlega gefast upp og leita á önnur mið. Það er alvarleg staða sem við verðum að horfast í augu við og bregðast við strax. Grunnkerfin okkar verða að tala saman. Atvinnustefna stjórnvalda verður að ríma við menntakerfið. Þekking er undirstaða skapandi hugsunar og grundvöllur hvers samfélags. Þetta snýst um forgangsröðun fjármuna, verkefna og heildarsýn. Þetta snýst ekki um það að gera það fólk, sem hingað kemur til að sinna mikilvægum störfum, að blórabögglum. Við sem samfélag gætum ekki án þeirra verið. Hvort sem litið er til byggingargeirans, heilbrigðiskerfisins, nýsköpunar eða ferðaþjónustunnar. Hagvöxtur og lífsgæði munu ekki aukast nema með þeim. Ekki án þeirra. En með því horfast ekki í augu við þann raunveruleika sem kennarar í skólum landsins eru að lýsa, erum við að fjarlægast hugmyndafræði okkar um samfélag jafnra tækifæra. Sú hugmyndafræði stendur og fellur með menntakerfinu. Ef við sinnum þessu ekki er stutt í heimatilbúna stéttaskiptingu og jaðarsetningu fólks. Það bitnar á okkur öllum. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun