Pælt í PISA Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 7. desember 2023 10:00 PISA könnunin er stærsta alþjóðlega samanburðarrannsóknin á sviði menntunar og gefur mikilvægar vísbendingar um stöðu grunnmenntunar í landinu. Brýnt er að taka niðurstöður alvarlega og nýta á jákvæðan og uppbyggilegan hátt. Niðurstöður PISA voru kynntar á í höfuðstöðvum OECD í París og á blaðamannafundi mennta- og barnamálaráðuneytis sem haldin var í Árnastofnun kl. 10 að morgni 5. desember. Undanfarna mánuði hefur hópur sérfræðinga úr Háskóla Íslands unnið hörðum höndum við að túlka og greina niðurstöður á námssviðunum þremur og ég hvet áhugasama að kynna sér umfjöllun þeirra í íslensku PISA skýrslunni. Dalandi læsi á lykilnámssviðum Það eru vonbrigði að sjá að frammistaða íslenskra nemenda hefur farið verulega dalandi á þeim þremur námssviðum sem könnunin beinist að. Almennt sýnir könnunin að námsárangri 15 ára ungmenna fer hrakandi innan OECD ríkjanna almennt, sem meðal annars skýrist af áhrifum heimsfaraldurs á skólagöngu og nám um heim allan. En fall íslenskra ungmenna er töluvert meira en hjá öðrum þjóðum. Það er alveg skýrt að 15 ára ungmenni á Íslandi eiga mikið inni sé litið til þessara niðurstaðna. Íslensk ungmenni eru jafn hæf og ungmenni annarra þjóða og eru þegar byrjuð að takast á við og umbreyta heiminum og samfélaginu okkar á margvíslegan hátt. Horfa þarf til margra þátta þegar kemur að því að greina niðurstöður PISA. Engar einhliða skýringar eru á því hvers vegna læsi íslenskra ungmenna fer dalandi með svo afgerandi hætti. Ekki síst þarf að horfa til annarra menntarannsókna og þeirra margvíslegu gagna sem eru nú þegar fyrirliggjandi, um bæði styrkleika og veikleika okkar menntasamfélags. Hér þarf að horfa til allra þátta kerfisins, allt frá stefnumótun stjórnvalda til skólastjórnunar, starfshátta og þess sem gerist í kennslustofunni, ásamt því sem skoða þarf hvernig heimilin og nærsamfélagið allt styður við læsi og nám barna. Íslenskan og lesskilningur á undir högg að sækja í hnattrænum heimi en bent hefur verið á að íslensk börn séu nánast tvítyngd, þar sem enskan sé orðin þeim svo töm. Framundan er að nýta þá athygli sem menntamál fá í kjölfar PISA til að efla grunnstoðir og gæðastarf sem styður við nám allra barna. Vitað er að rík þörf er á að efla læsi og lesskilning á mið- og unglingastigi sem er undirstaða áframhaldandi náms. Góðar vísbendingar um farsæld og líðan ungmenna Höldum til haga þeim jákvæðu niðurstöðum um Ísland þegar litið er til líðan í skóla, félags- og tilfinningafærni og tengsl við bekkjarfélaga. Kennurum hefur tekist vel að halda utan um líðan og velferð ungmenna undanfarin ár og er Ísland í 9. sæti PISA þegar kemur að mati ungmenna á því að tilheyra innan skólasamfélagsins. Fimmtán ára nemendum á Íslandi líður almennt vel í skólanum, þeir eru jákvæðir í garð kennara sinna og upplifa einelti tiltölulega sjaldan. Fimmtán ára nemendur á Íslandi búi yfir talsverðri þrautseigju (e. perserverance) og streituþoli (e. stress resistance) samanborið við nemendur annarra OECD-ríkja, en þau mátu hæfni sína síður þegar kom að samvinnu og samkennd. Kennarar og starfsfólk skóla á Íslandi stóð sig með eindæmum vel á tímum heimsfaraldurs og eiga þakkir skildar fyrir að setja hagsmuni nemenda sinna ávallt í forgrunn. Þessar niðurstöður PISA sýna ótvírætt að í skólum landsins er öflugur mannauður sem okkur ber að hlusta á, hlúa að og styðja við. Höfum einnig í huga að íslenskt skólakerfi vekur athygli á alþjóðavettvangi vegna áherslu á skapandi starf, útinám, menningu og listir. Jöfnuður, styrkleikar og veikleikar Skólinn er ekki eyland. Samfélagið allt, við öll, berum ábyrgð á að skapa skilyrði til þess að öll börn og ungmenni nái árangri og farnist vel. Það er vissulega mikilvægt að læra af öðrum þjóðum og horfa til þess hvað einkennir þjóðir sem skora hátt á PISA. En fyrst og fremst þurfum við að ákveða hvað skiptir íslenskt samfélag mestu máli og hvað við viljum að einkenni íslenskt samfélag. PISA könnunin sýnir að á Íslandi ríkir einna mestur efnahagsjöfnuður, fæst börn þurfa að neita sér um máltíð vegna fátæktar og börn af annarri kynslóð innflytjenda eru að dala minna í námsárangri en jafningjar þeirra af íslenskum uppruna. Engu að síður sýna gögnin að félags- og efnahagsstaða hefur aukin áhrif á námsárangur, ekki síst lesskilning. Það er allt sem bendir til þess að við eigum að gera betur í að efla jöfnuð innan skólanna og er farsældarlögunum einmitt ætlað að tryggja snemmtæka íhlutun og stuðning við börn sem standa höllum fæti. Slakur árangur drengja, ekki síst í læsi og lesskilning, kallar á sérstaka athygli á hvernig megi örva námsáhuga þeirra með fjölbreyttari kennsluháttum, á sama tíma kallar líðan 15 ára stúlkna á heildstæðar aðgerðir til að hlúa að sjálfsmynd þeirra og velferð. Stöndum með kennurum og nemendum Í íslensku PISA skýrslunni eru settar fram ýmsar tillögur að aðgerðum til að efla nám og kennslu á þessum sviðum. Kjarnaþættir í þeim tillögum eru stórefld útgáfa á gæðanámsefni, skýrleiki í námsskrám, markviss starfsþróun og uppbygging stoðþjónustu við skóla um allt land. Fjölga þarf kennurum með sérhæfða þekkingu á sviði náttúruvísinda og stærðfræði, ekki síst á landsbyggðinni. Þá þarf að styðja við menntarannsóknir, hagnýtar skólarannsóknir, sem skila þekkingu á þeim margvíslegu öflum sem móta nám og þroska barna. Háskóla- og fræðasamfélagið mun ekki láta sitt eftir liggja og halda áfram sókn á sviði menntarannsókna í samvinnu við fagsamfélagið og stjórnvöld. Menntavísindasvið HÍ mun í samstarfi við Menntamálastofnun, mennta- og barnamálaráðuneyti, Kennarasamband íslands, Samband íslenskra sveitarfélaga og Heimila og skóla standa fyrir málstofuröð sem hefst um miðjan janúar þar sem kafað verður nánar í hvert námssvið, þar verður einnig sérstök málstofa um farsæld og tilfinningagreind – og málstofa um samstarf heimila og skóla. Nú er tími til að snúa bökum saman og breyta vörn í sókn. Höfnundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Heimildir: Háskóli Íslands og Menntamálastofnun (2023). Kynningarfundur um niðurstöður PISA 2022. Sótt af https://livestream.com/hi/pisa2022 Menntamálastofnun (2023). Pisa, helstu niðurstöður 2022. Sótt af https://mms.is/sites/mms.is/files/pisa_2022_helsta_island.pdf OECD (2023), PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris. Sótt af https://doi.org/10.1787/53f23881-en Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kolbrún Þ. Pálsdóttir PISA-könnun Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
PISA könnunin er stærsta alþjóðlega samanburðarrannsóknin á sviði menntunar og gefur mikilvægar vísbendingar um stöðu grunnmenntunar í landinu. Brýnt er að taka niðurstöður alvarlega og nýta á jákvæðan og uppbyggilegan hátt. Niðurstöður PISA voru kynntar á í höfuðstöðvum OECD í París og á blaðamannafundi mennta- og barnamálaráðuneytis sem haldin var í Árnastofnun kl. 10 að morgni 5. desember. Undanfarna mánuði hefur hópur sérfræðinga úr Háskóla Íslands unnið hörðum höndum við að túlka og greina niðurstöður á námssviðunum þremur og ég hvet áhugasama að kynna sér umfjöllun þeirra í íslensku PISA skýrslunni. Dalandi læsi á lykilnámssviðum Það eru vonbrigði að sjá að frammistaða íslenskra nemenda hefur farið verulega dalandi á þeim þremur námssviðum sem könnunin beinist að. Almennt sýnir könnunin að námsárangri 15 ára ungmenna fer hrakandi innan OECD ríkjanna almennt, sem meðal annars skýrist af áhrifum heimsfaraldurs á skólagöngu og nám um heim allan. En fall íslenskra ungmenna er töluvert meira en hjá öðrum þjóðum. Það er alveg skýrt að 15 ára ungmenni á Íslandi eiga mikið inni sé litið til þessara niðurstaðna. Íslensk ungmenni eru jafn hæf og ungmenni annarra þjóða og eru þegar byrjuð að takast á við og umbreyta heiminum og samfélaginu okkar á margvíslegan hátt. Horfa þarf til margra þátta þegar kemur að því að greina niðurstöður PISA. Engar einhliða skýringar eru á því hvers vegna læsi íslenskra ungmenna fer dalandi með svo afgerandi hætti. Ekki síst þarf að horfa til annarra menntarannsókna og þeirra margvíslegu gagna sem eru nú þegar fyrirliggjandi, um bæði styrkleika og veikleika okkar menntasamfélags. Hér þarf að horfa til allra þátta kerfisins, allt frá stefnumótun stjórnvalda til skólastjórnunar, starfshátta og þess sem gerist í kennslustofunni, ásamt því sem skoða þarf hvernig heimilin og nærsamfélagið allt styður við læsi og nám barna. Íslenskan og lesskilningur á undir högg að sækja í hnattrænum heimi en bent hefur verið á að íslensk börn séu nánast tvítyngd, þar sem enskan sé orðin þeim svo töm. Framundan er að nýta þá athygli sem menntamál fá í kjölfar PISA til að efla grunnstoðir og gæðastarf sem styður við nám allra barna. Vitað er að rík þörf er á að efla læsi og lesskilning á mið- og unglingastigi sem er undirstaða áframhaldandi náms. Góðar vísbendingar um farsæld og líðan ungmenna Höldum til haga þeim jákvæðu niðurstöðum um Ísland þegar litið er til líðan í skóla, félags- og tilfinningafærni og tengsl við bekkjarfélaga. Kennurum hefur tekist vel að halda utan um líðan og velferð ungmenna undanfarin ár og er Ísland í 9. sæti PISA þegar kemur að mati ungmenna á því að tilheyra innan skólasamfélagsins. Fimmtán ára nemendum á Íslandi líður almennt vel í skólanum, þeir eru jákvæðir í garð kennara sinna og upplifa einelti tiltölulega sjaldan. Fimmtán ára nemendur á Íslandi búi yfir talsverðri þrautseigju (e. perserverance) og streituþoli (e. stress resistance) samanborið við nemendur annarra OECD-ríkja, en þau mátu hæfni sína síður þegar kom að samvinnu og samkennd. Kennarar og starfsfólk skóla á Íslandi stóð sig með eindæmum vel á tímum heimsfaraldurs og eiga þakkir skildar fyrir að setja hagsmuni nemenda sinna ávallt í forgrunn. Þessar niðurstöður PISA sýna ótvírætt að í skólum landsins er öflugur mannauður sem okkur ber að hlusta á, hlúa að og styðja við. Höfum einnig í huga að íslenskt skólakerfi vekur athygli á alþjóðavettvangi vegna áherslu á skapandi starf, útinám, menningu og listir. Jöfnuður, styrkleikar og veikleikar Skólinn er ekki eyland. Samfélagið allt, við öll, berum ábyrgð á að skapa skilyrði til þess að öll börn og ungmenni nái árangri og farnist vel. Það er vissulega mikilvægt að læra af öðrum þjóðum og horfa til þess hvað einkennir þjóðir sem skora hátt á PISA. En fyrst og fremst þurfum við að ákveða hvað skiptir íslenskt samfélag mestu máli og hvað við viljum að einkenni íslenskt samfélag. PISA könnunin sýnir að á Íslandi ríkir einna mestur efnahagsjöfnuður, fæst börn þurfa að neita sér um máltíð vegna fátæktar og börn af annarri kynslóð innflytjenda eru að dala minna í námsárangri en jafningjar þeirra af íslenskum uppruna. Engu að síður sýna gögnin að félags- og efnahagsstaða hefur aukin áhrif á námsárangur, ekki síst lesskilning. Það er allt sem bendir til þess að við eigum að gera betur í að efla jöfnuð innan skólanna og er farsældarlögunum einmitt ætlað að tryggja snemmtæka íhlutun og stuðning við börn sem standa höllum fæti. Slakur árangur drengja, ekki síst í læsi og lesskilning, kallar á sérstaka athygli á hvernig megi örva námsáhuga þeirra með fjölbreyttari kennsluháttum, á sama tíma kallar líðan 15 ára stúlkna á heildstæðar aðgerðir til að hlúa að sjálfsmynd þeirra og velferð. Stöndum með kennurum og nemendum Í íslensku PISA skýrslunni eru settar fram ýmsar tillögur að aðgerðum til að efla nám og kennslu á þessum sviðum. Kjarnaþættir í þeim tillögum eru stórefld útgáfa á gæðanámsefni, skýrleiki í námsskrám, markviss starfsþróun og uppbygging stoðþjónustu við skóla um allt land. Fjölga þarf kennurum með sérhæfða þekkingu á sviði náttúruvísinda og stærðfræði, ekki síst á landsbyggðinni. Þá þarf að styðja við menntarannsóknir, hagnýtar skólarannsóknir, sem skila þekkingu á þeim margvíslegu öflum sem móta nám og þroska barna. Háskóla- og fræðasamfélagið mun ekki láta sitt eftir liggja og halda áfram sókn á sviði menntarannsókna í samvinnu við fagsamfélagið og stjórnvöld. Menntavísindasvið HÍ mun í samstarfi við Menntamálastofnun, mennta- og barnamálaráðuneyti, Kennarasamband íslands, Samband íslenskra sveitarfélaga og Heimila og skóla standa fyrir málstofuröð sem hefst um miðjan janúar þar sem kafað verður nánar í hvert námssvið, þar verður einnig sérstök málstofa um farsæld og tilfinningagreind – og málstofa um samstarf heimila og skóla. Nú er tími til að snúa bökum saman og breyta vörn í sókn. Höfnundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Heimildir: Háskóli Íslands og Menntamálastofnun (2023). Kynningarfundur um niðurstöður PISA 2022. Sótt af https://livestream.com/hi/pisa2022 Menntamálastofnun (2023). Pisa, helstu niðurstöður 2022. Sótt af https://mms.is/sites/mms.is/files/pisa_2022_helsta_island.pdf OECD (2023), PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris. Sótt af https://doi.org/10.1787/53f23881-en
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar