Ertu mandla? Friðrik Agni Árnason skrifar 10. júní 2020 10:30 Ég var að pæla eftir að hafa lesið í einni bók. Hefur þú átt hugmynd að einhverju verkefni eða framtaki sem þú veist innst inni að þjónar miklum tilgangi og gæti snert við fólki, hugmynd að einhverju sem gæti haft áhrif, hugmynd sem fyllir hjartað þitt tilgangi? Hefur þú einhverntímann fengið tækifæri sem kallar á hjartað þitt en gefur þér um leið fiðring í magann af bæði spennu og kvíða? Hefur þú fundið ástæðu til að láta tækifærið mistakast eða einfaldlega ekki tekið því? Hefur þú afsakað þig burt frá aðstæðum svo að þú þurfir ekki að láta til þín taka og hugsað: Ehhh, ég er hvort sem er ekki að fara gera þetta nógu vel svo af hverju að eyða tímanum mínum? Á meðan er samt sem áður stingur inn í maganum sem gnístir inn að beini og öskrar á heilann þinn að taka stökkið og æða af stað út í óvissuna. Þú þráir það af öllum krafti. Ert þú að taka ákvarðanir eða réttara sagt ,,ekki ákvarðanir” út frá ótta og efa? Erum við flest í rauninni eins og litlu dýrin. Húsflugur í viðbragðsstöðu, svífandi um stefnulaust í ótta um að vera feykt um koll eða kramin undir lífsins ólgusjó? Heilinn er magnað fyrirbæri og hefur eitthvað í sér alveg síðan frá upphafs- og þróunarárum mannkyns sem kallast Mandla (e. Amygdala) og er hluti af randkerfi heilans. Þessi hluti hefur miklu að stjórna þegar kemur að tilfinningalegu atferli. Mandlan varar okkur við hættuástandi og þjónaði því miklum tilgangi þegar heimurinn var mun skæðari en hann er núna þegar menn voru ekki jafn þróaðir vitsmunalega og jafn vel til varna búnir og voru ætíð í einhverskonar viðbragðsstöðu. En mandlan er ennþá þarna og í raun triggerar hún ennþá ótta dags daglega en ekki alltaf í raunverulegum hættuaðstæðum. Mandlan fer af stað í óttasköpun fyrir okkur þegar við finnum að við erum í lausu lofti. T.d. þegar við erum að bíða eftir svörum vegna vinnu sem okkur dauðlangar í, þegar við erum í óvissu. Heilinn vill ekki að við séum í óvissuástandi þannig hann fer að búa til leiðir fyrir okkur sem koma okkur frá ástandinu. Það er eðlilegt og við gefum sennilega oftast undan. Það er vegna þess við höfum ekki þjálfað aðra hluta heilans sem hefur þó getuna til að vinna gegn óttanum. Það er auðveldara að láta undan. En erum við þá á sama tíma að fórna því sem hjartað og sálin þráir? Erum við alltaf að staðfesta meira og meira meðalmennsku okkar með því að láta stjórnast af möndlunni okkar? Um leið og smjörþefurinn af góðu tækifæri er nærri þá byrjar heilinn að finna upp ástæður til að bakka út úr aðstæðum. Maður finnur afsakanir til að halda ekki áfram eins og: Hvað ef þetta verður tímasóun, of mikil vinna fyrir ekkert, ég er ekki nógu góð/ur, þessi og hin eru ekki að svara mér og ég verð að fá þeirra samþykki til að framkvæma. Þetta síðastnefnda er mjög hættuleg hugsun því hún setur svo mikið hamingjuvald í hendur annarra og við ein eigum okkar hamingju þó svo að það séu margir áhrifavaldar sem stuðla að henni. En allt eru þetta triggerandi hugsanir frá möndlunni sem verða til þess að útkoman okkar verður ekki góð. Þ.e.a.s. ef við hlustum á þessar hugsanir og látum stjórnast af þeim. Þær koma í veg fyrir að við séum sú geislandi mannvera sem okkur er ætlað að vera. Til að koma í veg fyrir að láta stjórnast af þeim þá verðum við að breyta einhverju væntanlega. Ef við viljum ekki hanga í sama þankafari þá er augljóst að við þurfum að breyta miklu. Hegðun og hugsanir breytast ekki á sjálfu sér eða með því að lesa eina bók. Hinsvegar getur það verið íkveikjan sem hrindir af stað breytingum. Heilinn, hjartað og sálin hafa getu til að gera ótrúlega hluti þegar allir þættir eru gerðir virkir í ákveðnum tilgangi, með æfingu og ásetningi. Flest okkar erum bara ekki að gefa okkur nægilegan tíma til að þjálfa þennan hluta heilans því það er svo mikið mál, svo mikil vinna, það er erfitt. Já það er erfitt. En ætlar þú að vera mandla og lifa samkvæmt efa og ótta? Eða, ætlar þú að vera geislandi mannvera sem gerir sitt besta á hverjum degi til að lifa lífinu lifandi? Höfundur er fjöllistamaður, skemmtikraftur og veislustjóri. P.S. ef eitthvað að ofan er vitlaust í líffræðilegum skilningi þá má endilega benda mér á það og leiðrétta. Efnið um heilann er tekið af Vísindavefnum og út frá bókinni The 5 a.m. Club. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Friðrik Agni Árnason Mest lesið Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Farsæl framfaraskref á Sólheimum Sigurjón Örn Þórsson skrifar Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun 1984 og Hunger Games á sama sviðinu Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til einföldunar regluverks Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring skrifar Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson skrifar Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson skrifar Skoðun Sjálfsvíg eru ekki óumflýjanleg Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun „Words are wind“ Ingólfur Hermannsson skrifar Skoðun Ert þú meðalmaðurinn? Jóhann Óskar Jóhannsson skrifar Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Flumbrugangur í framhaldsskólum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Miðbær Selfoss vekur ánægju Bragi Bjarnason skrifar Skoðun PCOS: Er ódýrara að halda heilsu eða meðhöndla veikindi? Elísa Ósk Línadóttir skrifar Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar Skoðun Be Kind - ekki kind Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir ,Perla Magnúsdóttir skrifar Skoðun Illa verndaðir Íslendingar Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Viðreisn afhjúpar sig endanlega Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heimalestur – gæðastund en ekki grátur og gnístan tanna Svava Þ. Hjaltalín skrifar Skoðun Frelsi til sölu Erling Kári Freysson skrifar Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar Skoðun Móðir í Breiðholti hjólar 5.000 kílómetra Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Viðreisn lætur verkin tala Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Sterkara framhaldsskólakerfi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Ég var að pæla eftir að hafa lesið í einni bók. Hefur þú átt hugmynd að einhverju verkefni eða framtaki sem þú veist innst inni að þjónar miklum tilgangi og gæti snert við fólki, hugmynd að einhverju sem gæti haft áhrif, hugmynd sem fyllir hjartað þitt tilgangi? Hefur þú einhverntímann fengið tækifæri sem kallar á hjartað þitt en gefur þér um leið fiðring í magann af bæði spennu og kvíða? Hefur þú fundið ástæðu til að láta tækifærið mistakast eða einfaldlega ekki tekið því? Hefur þú afsakað þig burt frá aðstæðum svo að þú þurfir ekki að láta til þín taka og hugsað: Ehhh, ég er hvort sem er ekki að fara gera þetta nógu vel svo af hverju að eyða tímanum mínum? Á meðan er samt sem áður stingur inn í maganum sem gnístir inn að beini og öskrar á heilann þinn að taka stökkið og æða af stað út í óvissuna. Þú þráir það af öllum krafti. Ert þú að taka ákvarðanir eða réttara sagt ,,ekki ákvarðanir” út frá ótta og efa? Erum við flest í rauninni eins og litlu dýrin. Húsflugur í viðbragðsstöðu, svífandi um stefnulaust í ótta um að vera feykt um koll eða kramin undir lífsins ólgusjó? Heilinn er magnað fyrirbæri og hefur eitthvað í sér alveg síðan frá upphafs- og þróunarárum mannkyns sem kallast Mandla (e. Amygdala) og er hluti af randkerfi heilans. Þessi hluti hefur miklu að stjórna þegar kemur að tilfinningalegu atferli. Mandlan varar okkur við hættuástandi og þjónaði því miklum tilgangi þegar heimurinn var mun skæðari en hann er núna þegar menn voru ekki jafn þróaðir vitsmunalega og jafn vel til varna búnir og voru ætíð í einhverskonar viðbragðsstöðu. En mandlan er ennþá þarna og í raun triggerar hún ennþá ótta dags daglega en ekki alltaf í raunverulegum hættuaðstæðum. Mandlan fer af stað í óttasköpun fyrir okkur þegar við finnum að við erum í lausu lofti. T.d. þegar við erum að bíða eftir svörum vegna vinnu sem okkur dauðlangar í, þegar við erum í óvissu. Heilinn vill ekki að við séum í óvissuástandi þannig hann fer að búa til leiðir fyrir okkur sem koma okkur frá ástandinu. Það er eðlilegt og við gefum sennilega oftast undan. Það er vegna þess við höfum ekki þjálfað aðra hluta heilans sem hefur þó getuna til að vinna gegn óttanum. Það er auðveldara að láta undan. En erum við þá á sama tíma að fórna því sem hjartað og sálin þráir? Erum við alltaf að staðfesta meira og meira meðalmennsku okkar með því að láta stjórnast af möndlunni okkar? Um leið og smjörþefurinn af góðu tækifæri er nærri þá byrjar heilinn að finna upp ástæður til að bakka út úr aðstæðum. Maður finnur afsakanir til að halda ekki áfram eins og: Hvað ef þetta verður tímasóun, of mikil vinna fyrir ekkert, ég er ekki nógu góð/ur, þessi og hin eru ekki að svara mér og ég verð að fá þeirra samþykki til að framkvæma. Þetta síðastnefnda er mjög hættuleg hugsun því hún setur svo mikið hamingjuvald í hendur annarra og við ein eigum okkar hamingju þó svo að það séu margir áhrifavaldar sem stuðla að henni. En allt eru þetta triggerandi hugsanir frá möndlunni sem verða til þess að útkoman okkar verður ekki góð. Þ.e.a.s. ef við hlustum á þessar hugsanir og látum stjórnast af þeim. Þær koma í veg fyrir að við séum sú geislandi mannvera sem okkur er ætlað að vera. Til að koma í veg fyrir að láta stjórnast af þeim þá verðum við að breyta einhverju væntanlega. Ef við viljum ekki hanga í sama þankafari þá er augljóst að við þurfum að breyta miklu. Hegðun og hugsanir breytast ekki á sjálfu sér eða með því að lesa eina bók. Hinsvegar getur það verið íkveikjan sem hrindir af stað breytingum. Heilinn, hjartað og sálin hafa getu til að gera ótrúlega hluti þegar allir þættir eru gerðir virkir í ákveðnum tilgangi, með æfingu og ásetningi. Flest okkar erum bara ekki að gefa okkur nægilegan tíma til að þjálfa þennan hluta heilans því það er svo mikið mál, svo mikil vinna, það er erfitt. Já það er erfitt. En ætlar þú að vera mandla og lifa samkvæmt efa og ótta? Eða, ætlar þú að vera geislandi mannvera sem gerir sitt besta á hverjum degi til að lifa lífinu lifandi? Höfundur er fjöllistamaður, skemmtikraftur og veislustjóri. P.S. ef eitthvað að ofan er vitlaust í líffræðilegum skilningi þá má endilega benda mér á það og leiðrétta. Efnið um heilann er tekið af Vísindavefnum og út frá bókinni The 5 a.m. Club.
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar
Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Opinn og alþjóðlegur: Krísa erlendra nemenda við íslenska háskóla Melissa Anne Pfeffer skrifar
Skoðun Vangaveltur um íslenskt barnaefni – Hvers vegna skiptir það máli að börn heyri sjálf sig? Tinna Björg Kristinsdóttir,Valdimar Gylfason skrifar
Skoðun Hægfara endalok sjónvarps útsendinga fyrir móttöku á loftneti á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun