Breyting á samsköttun hafi mest áhrif á tekjuháa karla yfir fertugu Elín Margrét Böðvarsdóttir skrifar 9. apríl 2025 15:11 Axel Hall er lektor við Háskólann í Reykjavík. Samsköttun hjóna og sambúðarfólks eykur í langflestum tilfellum ráðstöfunartekjur tekjuhærri heimila, og hefur áhrif á innan við fimm prósent skattgreiðenda. Þetta er meðal þess sem fram kemur í minnisblaði frá fjármálaráðuneytinu þar sem einnig segir að ráðstöfunin stuðli að kynjamisrétti. Fyrirhuguð breyting á samsköttun mun að sögn sérfræðings í langflestum tilfellum hafa áhrif á tekjuháa karla yfir fertugu en í mun minni mæli á barnafjölskyldur. Í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar sem nú er í meðförum Alþingis er gert ráð fyrir að afnema samsköttun hjóna og sambýlisfólks sem heimilar samnýtingu skattþrepa að hluta. Þingmenn stjórnarandstöðunnar hafa gagnrýnt áformin harðlega sem feli í sér skattahækkun á heimili landsins, þvert á það sem stjórnarflokkarnir hafi lofað í aðdraganda kosninga. Ekki er gert ráð fyrir breytingum á samnýtingu persónuafsláttar. Fréttastofa óskaði eftir gögnum frá fjármálaráðuneytinu um þær forsendur sem liggja að baki áformum um afnám samsköttunar. Í minnisblaði frá ráðuneytinu, sem dagsett er 6. desember í fyrra, kemur meðal annars fram að teknar hafi verið saman helstu upplýsingar um samsköttun vegna tekjuársins 2023. Ríkissjóður hafi orðið af 2,7 milljörðum króna á því ári og samsköttunin sé eftirgjöf af skatttekjum sem því nemi. Þá segir einnig um tekjudreifingu og ráðstöfunartekjur heimila í minnisblaðinu að aðgerð samsköttunar auki ráðstöfunartekjur tekjuhærri heimila. Samsköttunin stuðli að kynjamisrétti „Um er að ræða 4,3% einstaklinga í álagningar-gögnum Skattsins og eru 95% þeirra í efstu tekjutíund, af þeim eru karlar í 82% tilvika. Samsköttunin gengur því gegn almennu hlutverki hins opinbera að stuðla fremur að því að jafna tekjudreifinguna en auka hana. Með hliðsjón af jafnréttissjónarmiðum þá styður þessi aðgerð kynjamisrétti þar sem konur hafa að jafnaði lægri laun er karlar og bera að auki meiri ábyrgð á ólaunuðum heimilis- og umönnunar-störfum. Af þeim sem njóta samsköttunar fá álagðan 26% af öllum fjármagnstekjuskatti einstaklinga og er því einnig um að ræða eignamikla aðila,” segir ennfremur í minnisblaðinu. Axel Hall er lektor við viðskipta- og hagfræðideild Háskólans í Reykjavík, og var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019. „Í dag getur sambúðarfólk flutt á milli persónuafslátt annars vegar og síðan ef annar makinn er í efsta [skatt]þrepi og hinn makinn fullnýtir ekki næst efsta þrepið þá má tekjuhærri aðilinn nýta helming af ónýttum hluta næst efsta þrepsins. Það sem er núna til umræðu er að afnema þessa heimild en að láta áfram vera heimild til staðar til þess að millifæra persónuafslátt á milli sambúðarfólks,“ útskýrir Axel í samtali við fréttastofu. Axel var formaður sérfræðingahóps var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019.Vísir/Egill „Til þess að geta nýtt þessa heimild í dag þá þarf annar aðilinn að vera tekjuhár og hinn aðilinn að vera tekjulægri. Það eru um sjö prósent framteljenda sem greiða skatt í efsta þrepi þannig þetta augljóslega beinist þá að þeim. Það eru um 6 prósent sambúðarfólks sem nýtir þessa heimild og í 80% tilfella er karlinn tekjuhærri og um 90% af fjárhæðinni rennur til karla,“ segir Axel. Ef horft sé til aldurshópa er það langalgengast að sögn Axels að ívilnunin renni til einstaklings innan sambúðar sem að er á aldrinum 45 til 54 ára en minnst renni ívilnunin fólks á aldrinum 25 til 34 ára. „Hér er algengasta tilfellið um að ræða tekjuháan karl yfir fertugu og ennfremur að þetta er ekki í ríkum mæli að renna til barnafjölskyldna,“ segir Axel. Þá bendir hann á að sambærileg ívilnun tíðkist almennt ekki annars staðar á Norðurlöndum. „Einstaklingsframtöl eru meginregla á hinum Norðurlöndunum. Í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi er samsköttun af þessu tagi ekki í boði og í Danmörku er takmörkuð heimild til millifærslu persónuafsláttar en ekki deiling þrepa,“ útskýrir Axel. Innan við 1% tekjuskattshækkun á efstu tekjutíundina Í öðru minnisblaði dagsettu 18. desember 2024 sem fréttastofu barst frá ráðuneytinu er því svarað hvernig aukinn tekjuskattur vegna afnáms samsköttunar skiptist innan efstu tekjutíundarinnar, það er milli þeirra sem eru í 90-95% og þeirra sem eru á 95-100% bili efstu tekjutíundar. Svarið, sem tekið var saman í tengslum við stjórnarmyndunarviðræður, byggir á álagningargögnum vegna tekjuársins 2023. Hlutfall samsköttunar í efstu tekjutíundinni skiptist þannig að 93,3% aukins tekjuskatts lendir á efri helmingi tíundarinnar en 6,7% á neðri helmingi. Þá kemur fram í minnisblaðinu að tekjuskattsgreiðslur efri helmings hækki um 0,62% og neðri helmings um 0,07% við afnám samsköttunarinnar. Alþingi Efnahagsmál Skattar og tollar Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Fjármál heimilisins Mest lesið Telur sig hafa orðið vitni að aðdraganda drápsins Innlent Fangaverðir á sjúkrahús eftir hópárás fanga Innlent Óvænt ávarp forsætisráðherra: „Við munum verja lýðveldið Ísland“ Innlent „Þjóðin þarf að fá að vita hvernig þau hafa hagað sér á bak við tjöldin“ Innlent Trump hrósaði forsetanum fyrir færni í eigin móðurmáli Erlent Sauð upp úr þegar Bryndís sagði Hildi fylgja vinnureglum Innlent Kemur kjarnorkuvetur á eftir kjarnorkuákvæðinu? Innlent „Alvarleg yfirlýsing frá formanni flokks“ Innlent „Það er orrustan um Ísland“ Innlent Þykir leitt að hafa valdið uppnámi Innlent Fleiri fréttir Tillögur „ekki afhentar í lokuðu umslagi“ Uppþot og fúkyrði á þinginu og bandarískur kjarnorkukafbátur Jökulhlaupið í rénun Reyna að stilla til friðar í bakherbergjum Alþingis Segir ummæli ráðherra um sig ógeðfelld Fundu tuttugu kíló af grasi eftir húsleit í Hafnarfirði Mennirnir þrír sjáist ekki í myndefni Vara við slysahættu vegna kaldavatnsleysis Vilja herða reglur um frágang rafhlaupahjóla í Reykjavík Segir valkyrjur rangnefni og vill kalla þær skjaldmeyjar Samtal við stjórnarandstöðuna fullreynt Kemur kjarnorkuvetur á eftir kjarnorkuákvæðinu? „Forsætisráðherra veit ekkert hvernig þetta hefur verið!“ „Enginn vafi á að fyrirkomulag Bílastæðasjóðs er löglegt“ Nóróveira líkleg orsök hópsýkingar á Laugarvatni „Það er orrustan um Ísland“ „Alvarleg yfirlýsing frá formanni flokks“ „Þjóðin þarf að fá að vita hvernig þau hafa hagað sér á bak við tjöldin“ Þykir leitt að hafa valdið uppnámi Ávarp forsætisráðherra og kjarnorkukafbátur við Grundartanga Minnihlutinn hafi lagt fram eigið veiðigjaldamál: „Þetta er skrumskæling á lýðræðinu“ Spyr hvort draga eigi valdhafa undir húsvegg og skjóta Fangaverðir á sjúkrahús eftir hópárás fanga Sauð upp úr þegar Bryndís sagði Hildi fylgja vinnureglum Óvænt ávarp forsætisráðherra: „Við munum verja lýðveldið Ísland“ Jökulhlaup úr Mýrdalsjökli í Leirá Syðri og Skálm enn í gangi Telur sig hafa orðið vitni að aðdraganda drápsins Borgarbúar frekar hlynntir kílómetragjaldi en landsbyggðin Aðilar „einfaldlega ekki tilbúnir að teygja sig nógu langt“ Tveir menn fjárkúguðu ungan dreng Sjá meira
Í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar sem nú er í meðförum Alþingis er gert ráð fyrir að afnema samsköttun hjóna og sambýlisfólks sem heimilar samnýtingu skattþrepa að hluta. Þingmenn stjórnarandstöðunnar hafa gagnrýnt áformin harðlega sem feli í sér skattahækkun á heimili landsins, þvert á það sem stjórnarflokkarnir hafi lofað í aðdraganda kosninga. Ekki er gert ráð fyrir breytingum á samnýtingu persónuafsláttar. Fréttastofa óskaði eftir gögnum frá fjármálaráðuneytinu um þær forsendur sem liggja að baki áformum um afnám samsköttunar. Í minnisblaði frá ráðuneytinu, sem dagsett er 6. desember í fyrra, kemur meðal annars fram að teknar hafi verið saman helstu upplýsingar um samsköttun vegna tekjuársins 2023. Ríkissjóður hafi orðið af 2,7 milljörðum króna á því ári og samsköttunin sé eftirgjöf af skatttekjum sem því nemi. Þá segir einnig um tekjudreifingu og ráðstöfunartekjur heimila í minnisblaðinu að aðgerð samsköttunar auki ráðstöfunartekjur tekjuhærri heimila. Samsköttunin stuðli að kynjamisrétti „Um er að ræða 4,3% einstaklinga í álagningar-gögnum Skattsins og eru 95% þeirra í efstu tekjutíund, af þeim eru karlar í 82% tilvika. Samsköttunin gengur því gegn almennu hlutverki hins opinbera að stuðla fremur að því að jafna tekjudreifinguna en auka hana. Með hliðsjón af jafnréttissjónarmiðum þá styður þessi aðgerð kynjamisrétti þar sem konur hafa að jafnaði lægri laun er karlar og bera að auki meiri ábyrgð á ólaunuðum heimilis- og umönnunar-störfum. Af þeim sem njóta samsköttunar fá álagðan 26% af öllum fjármagnstekjuskatti einstaklinga og er því einnig um að ræða eignamikla aðila,” segir ennfremur í minnisblaðinu. Axel Hall er lektor við viðskipta- og hagfræðideild Háskólans í Reykjavík, og var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019. „Í dag getur sambúðarfólk flutt á milli persónuafslátt annars vegar og síðan ef annar makinn er í efsta [skatt]þrepi og hinn makinn fullnýtir ekki næst efsta þrepið þá má tekjuhærri aðilinn nýta helming af ónýttum hluta næst efsta þrepsins. Það sem er núna til umræðu er að afnema þessa heimild en að láta áfram vera heimild til staðar til þess að millifæra persónuafslátt á milli sambúðarfólks,“ útskýrir Axel í samtali við fréttastofu. Axel var formaður sérfræðingahóps var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019.Vísir/Egill „Til þess að geta nýtt þessa heimild í dag þá þarf annar aðilinn að vera tekjuhár og hinn aðilinn að vera tekjulægri. Það eru um sjö prósent framteljenda sem greiða skatt í efsta þrepi þannig þetta augljóslega beinist þá að þeim. Það eru um 6 prósent sambúðarfólks sem nýtir þessa heimild og í 80% tilfella er karlinn tekjuhærri og um 90% af fjárhæðinni rennur til karla,“ segir Axel. Ef horft sé til aldurshópa er það langalgengast að sögn Axels að ívilnunin renni til einstaklings innan sambúðar sem að er á aldrinum 45 til 54 ára en minnst renni ívilnunin fólks á aldrinum 25 til 34 ára. „Hér er algengasta tilfellið um að ræða tekjuháan karl yfir fertugu og ennfremur að þetta er ekki í ríkum mæli að renna til barnafjölskyldna,“ segir Axel. Þá bendir hann á að sambærileg ívilnun tíðkist almennt ekki annars staðar á Norðurlöndum. „Einstaklingsframtöl eru meginregla á hinum Norðurlöndunum. Í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi er samsköttun af þessu tagi ekki í boði og í Danmörku er takmörkuð heimild til millifærslu persónuafsláttar en ekki deiling þrepa,“ útskýrir Axel. Innan við 1% tekjuskattshækkun á efstu tekjutíundina Í öðru minnisblaði dagsettu 18. desember 2024 sem fréttastofu barst frá ráðuneytinu er því svarað hvernig aukinn tekjuskattur vegna afnáms samsköttunar skiptist innan efstu tekjutíundarinnar, það er milli þeirra sem eru í 90-95% og þeirra sem eru á 95-100% bili efstu tekjutíundar. Svarið, sem tekið var saman í tengslum við stjórnarmyndunarviðræður, byggir á álagningargögnum vegna tekjuársins 2023. Hlutfall samsköttunar í efstu tekjutíundinni skiptist þannig að 93,3% aukins tekjuskatts lendir á efri helmingi tíundarinnar en 6,7% á neðri helmingi. Þá kemur fram í minnisblaðinu að tekjuskattsgreiðslur efri helmings hækki um 0,62% og neðri helmings um 0,07% við afnám samsköttunarinnar.
Alþingi Efnahagsmál Skattar og tollar Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Fjármál heimilisins Mest lesið Telur sig hafa orðið vitni að aðdraganda drápsins Innlent Fangaverðir á sjúkrahús eftir hópárás fanga Innlent Óvænt ávarp forsætisráðherra: „Við munum verja lýðveldið Ísland“ Innlent „Þjóðin þarf að fá að vita hvernig þau hafa hagað sér á bak við tjöldin“ Innlent Trump hrósaði forsetanum fyrir færni í eigin móðurmáli Erlent Sauð upp úr þegar Bryndís sagði Hildi fylgja vinnureglum Innlent Kemur kjarnorkuvetur á eftir kjarnorkuákvæðinu? Innlent „Alvarleg yfirlýsing frá formanni flokks“ Innlent „Það er orrustan um Ísland“ Innlent Þykir leitt að hafa valdið uppnámi Innlent Fleiri fréttir Tillögur „ekki afhentar í lokuðu umslagi“ Uppþot og fúkyrði á þinginu og bandarískur kjarnorkukafbátur Jökulhlaupið í rénun Reyna að stilla til friðar í bakherbergjum Alþingis Segir ummæli ráðherra um sig ógeðfelld Fundu tuttugu kíló af grasi eftir húsleit í Hafnarfirði Mennirnir þrír sjáist ekki í myndefni Vara við slysahættu vegna kaldavatnsleysis Vilja herða reglur um frágang rafhlaupahjóla í Reykjavík Segir valkyrjur rangnefni og vill kalla þær skjaldmeyjar Samtal við stjórnarandstöðuna fullreynt Kemur kjarnorkuvetur á eftir kjarnorkuákvæðinu? „Forsætisráðherra veit ekkert hvernig þetta hefur verið!“ „Enginn vafi á að fyrirkomulag Bílastæðasjóðs er löglegt“ Nóróveira líkleg orsök hópsýkingar á Laugarvatni „Það er orrustan um Ísland“ „Alvarleg yfirlýsing frá formanni flokks“ „Þjóðin þarf að fá að vita hvernig þau hafa hagað sér á bak við tjöldin“ Þykir leitt að hafa valdið uppnámi Ávarp forsætisráðherra og kjarnorkukafbátur við Grundartanga Minnihlutinn hafi lagt fram eigið veiðigjaldamál: „Þetta er skrumskæling á lýðræðinu“ Spyr hvort draga eigi valdhafa undir húsvegg og skjóta Fangaverðir á sjúkrahús eftir hópárás fanga Sauð upp úr þegar Bryndís sagði Hildi fylgja vinnureglum Óvænt ávarp forsætisráðherra: „Við munum verja lýðveldið Ísland“ Jökulhlaup úr Mýrdalsjökli í Leirá Syðri og Skálm enn í gangi Telur sig hafa orðið vitni að aðdraganda drápsins Borgarbúar frekar hlynntir kílómetragjaldi en landsbyggðin Aðilar „einfaldlega ekki tilbúnir að teygja sig nógu langt“ Tveir menn fjárkúguðu ungan dreng Sjá meira