Úreltar og óréttmætar hvalveiðar Henry Alexander Henrysson skrifar 15. nóvember 2024 08:45 Fyrir nokkrum dögum birtu þrír einstaklingar grein hér á Vísi með fyrirsögninni „Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar“. Öll eiga höfundarnir það sameiginlegt að hafa verið mikið í fjölmiðlum á kjörtímabilinu að ræða hvalveiðar – oftast að eigin frumkvæði – en samt furða þau sig á hversu mikil umræðan er núna þegar stutt er eftir af kosningabaráttunni. Viðhorf þeirra í greininni er sérstakt því fá mál hafa verið eins áberandi undanfarin tvö ár. Eiga kosningar ekki einmitt að snúast um málin sem hafa einkennt stjórnmálin á tímabilinu? Greinarhöfundar segja að gagnrýnendur hvalveiða eigi að beina orðum sínum fyrst og fremst að löggjafanum en skilja ekki hvers vegna verið sé að ræða málið í aðdraganda þingkosninga! Helst hefði maður reyndar haldið að umræðan hefði kannski átt að deyja út í eitt skipti fyrir öll eftir eftirminnilegt atriði í áramótaskaupi síðasta árs. Maður á bágt með að trúa því að nokkur manneskja komi sér fyrir á bekk með hvalveiðisinnum eftir slíka útreið. Fyrir liggur að veiðar á langreyðum eru bæði úreltar og óréttmætar. Þær byggja á nítjándu aldar hugarfari um að villt spendýr geti verið auðlind og mögulegt sé að byggja upp iðnað við veiðar. Það geta þau ekki verið enda þjóðir heims uppteknar af því í samtímanum að tryggja líffræðilega fjölbreytni og að komandi kynslóðir geti upplifað sem heilbrigðust vistkerfi. Villt spendýr eru svo lífsbjörg en ekki auðlind fyrir örsmáan hluta mannkyns sem nýtir sér kjötið mest beint til manneldis og takmarkaðrar verslunar. Íslendingar eru ekki í þeim hópi. Aðrar afurðir villtra spendýra eru blessunarlega lítil verslunarvara og raunar langflestar stranglega bannaðar. Veiðar á stórhvelum hér við land eru best skilgreindar sem einhvers konar sportveiðar enda engin þörf á kjötinu. Sagan um mikilvægan útflutningsmarkað í Japan stenst enga skoðun. Fáar þjóðir láta ferskleika og gæði matvæla leika jafn stórt hlutverk í matarhefðum sínum og Japanir. Þjóð sem stærir sig meðal annars af besta nautakjöti í heimi hefur engan áhuga á að leggja sér til munns 60 ára kýr sem hafa safnað í sig mengandi efnum úr hafinu alla ævi. Langreyðar úr Norður Atlandshafi eru fullkomlega óþörf viðbót fyrir takmarkaða neyslu Japana til að minnast tímabils þegar hefðbundið ferskt kjöt var ekki á boðstólnum. Þeirra eigin veiðar á smærri hvölum eins og hrefnu duga fyrir innanlandsmarkað. Fjölmargt fólk telur reyndar að sportveiðar á villtum spendýrum séu siðferðilega réttlætanlegar. Dýrin geta einnig reynst einhvers konar tekjulind í þeim skilningi að þau kunna að vera atvinnuskapandi (til dæmis vegna leiðsagnar og annarrar ferðaþjónustu). En til þess að svo megi verða skal fylgja nákvæmum siðferðisviðmiðum sem ekki er hægt að uppfylla við veiðar á stórhvelum. Siðferðilega réttmætar sportveiðar byggja á því að grisja þurfi stofna (eða að um meindýr sé að ræða), að fyrirfram sé valið tiltekið dýr af ákveðnu kyni og aldri, að bráðin sé ekki þunguð, að veiðitímabil sé valið með hagsmuni dýranna í huga (fremur en veiðimanna) og að veiðiaðferð tryggi skjótan dauðdaga. Fleiri slík skilyrði mætti nefna. Ekkert ofangreindra skilyrða á við um veiðar á langreyðum við strendur Íslands. Mikilvægasta siðferðisviðmiðið er þó einfalt – virðing fyrir bráðinni. Það tók á að horfa á eftirlitsmyndbönd af veiðunum árið 2022, eins og ég gerði. Formaður Flokks fólksins brást í grát við að horfa á nokkur þeirra á þingnefndarfundi. Vissulega geta slys orðið við veiðar eins og aðrar mannlegar athafnir en þarna fór allt of mikið úrskeiðis enda bæði risavaxin bráð og skip á hreyfingu. Áhættan var of mikil. Spurningin um hvort að bráð sé sýnd virðing nær svo ekki síður yfir hvernig komið er fram við hana eftir að hún hefur gefið upp öndina. Sjálfur hef ég fengið að sjá ljósmyndir af skelfilegu virðingarleysi gagnvart langreyðunum þegar að vinnslu er komið í Hvalfirði (myndir sem eru meðal annars tilefni þess að ég sting niður penna). Sumt af því sem kemur fram á myndunum á ekki að sjást við neinar veiðar ef markmiðið er að fá samþykki samfélagsins fyrir siðlegum veiðum. Þarna virðist pottur vera alvarlega brotinn. Maður fölnar yfir tilhugsuninni um að þessar myndir fari í víðari dreifingu um heiminn. Það er hins vegar í sjálfu sér rétt sem kom fram í áðurnefndri grein hér á Vísi: Löggjafinn ber mesta ábyrgð. Til að koma í veg fyrir hvalveiðar er best að fella úr gildi úrelt lög um hvalveiðar og færa slíkar veiðar undir sömu lög og gilda um veiðar á öðrum villtum spendýrum. Sú niðurstaða kom svo sem fram í áliti umboðsmanns Alþingis í byrjun árs. Niðurstaða hans var fyrst og fremst að lögin væru úrelt; ráðherra bæri að stjórna veiðum með reglugerðum en áhugaleysi Alþingis í gegnum árin gerði það að verkum að reglugerðirnar gætu ekki tekið tillit til nútímalegra sjónarmiða. Það voru nú öll „alvarlegu lögbrot“ ráðherra að láta reyna á þetta atriði. En núna er tækifæri til að gera eitthvað í málinu. Þeir einu þrír flokkar sem enn styðja veiðar á stórhvelum við strendur Íslands hafa nokkra daga til að breyta um stefnu og segja við kjósendur að til standi að færa sig úr nítjándu öldinni og yfir í þá tuttugustu og fyrstu. Hvalveiðar hafa verið svona áberandi í umræðunni í kosningabaráttunni vegna þess að kjósendur gera sér alveg grein fyrir að stjórnmálafólk með höfuðið fast í fortíðinni er ekki líklegt til að bregðast á viðunandi hátt við stærstu áskorunum samtímans. Nítjándu aldar hugmyndir um hvað telst spilling eru svo efni í aðra grein. Höfundur er heimspekingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Hvalveiðar Sjávarútvegur Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkrum dögum birtu þrír einstaklingar grein hér á Vísi með fyrirsögninni „Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar“. Öll eiga höfundarnir það sameiginlegt að hafa verið mikið í fjölmiðlum á kjörtímabilinu að ræða hvalveiðar – oftast að eigin frumkvæði – en samt furða þau sig á hversu mikil umræðan er núna þegar stutt er eftir af kosningabaráttunni. Viðhorf þeirra í greininni er sérstakt því fá mál hafa verið eins áberandi undanfarin tvö ár. Eiga kosningar ekki einmitt að snúast um málin sem hafa einkennt stjórnmálin á tímabilinu? Greinarhöfundar segja að gagnrýnendur hvalveiða eigi að beina orðum sínum fyrst og fremst að löggjafanum en skilja ekki hvers vegna verið sé að ræða málið í aðdraganda þingkosninga! Helst hefði maður reyndar haldið að umræðan hefði kannski átt að deyja út í eitt skipti fyrir öll eftir eftirminnilegt atriði í áramótaskaupi síðasta árs. Maður á bágt með að trúa því að nokkur manneskja komi sér fyrir á bekk með hvalveiðisinnum eftir slíka útreið. Fyrir liggur að veiðar á langreyðum eru bæði úreltar og óréttmætar. Þær byggja á nítjándu aldar hugarfari um að villt spendýr geti verið auðlind og mögulegt sé að byggja upp iðnað við veiðar. Það geta þau ekki verið enda þjóðir heims uppteknar af því í samtímanum að tryggja líffræðilega fjölbreytni og að komandi kynslóðir geti upplifað sem heilbrigðust vistkerfi. Villt spendýr eru svo lífsbjörg en ekki auðlind fyrir örsmáan hluta mannkyns sem nýtir sér kjötið mest beint til manneldis og takmarkaðrar verslunar. Íslendingar eru ekki í þeim hópi. Aðrar afurðir villtra spendýra eru blessunarlega lítil verslunarvara og raunar langflestar stranglega bannaðar. Veiðar á stórhvelum hér við land eru best skilgreindar sem einhvers konar sportveiðar enda engin þörf á kjötinu. Sagan um mikilvægan útflutningsmarkað í Japan stenst enga skoðun. Fáar þjóðir láta ferskleika og gæði matvæla leika jafn stórt hlutverk í matarhefðum sínum og Japanir. Þjóð sem stærir sig meðal annars af besta nautakjöti í heimi hefur engan áhuga á að leggja sér til munns 60 ára kýr sem hafa safnað í sig mengandi efnum úr hafinu alla ævi. Langreyðar úr Norður Atlandshafi eru fullkomlega óþörf viðbót fyrir takmarkaða neyslu Japana til að minnast tímabils þegar hefðbundið ferskt kjöt var ekki á boðstólnum. Þeirra eigin veiðar á smærri hvölum eins og hrefnu duga fyrir innanlandsmarkað. Fjölmargt fólk telur reyndar að sportveiðar á villtum spendýrum séu siðferðilega réttlætanlegar. Dýrin geta einnig reynst einhvers konar tekjulind í þeim skilningi að þau kunna að vera atvinnuskapandi (til dæmis vegna leiðsagnar og annarrar ferðaþjónustu). En til þess að svo megi verða skal fylgja nákvæmum siðferðisviðmiðum sem ekki er hægt að uppfylla við veiðar á stórhvelum. Siðferðilega réttmætar sportveiðar byggja á því að grisja þurfi stofna (eða að um meindýr sé að ræða), að fyrirfram sé valið tiltekið dýr af ákveðnu kyni og aldri, að bráðin sé ekki þunguð, að veiðitímabil sé valið með hagsmuni dýranna í huga (fremur en veiðimanna) og að veiðiaðferð tryggi skjótan dauðdaga. Fleiri slík skilyrði mætti nefna. Ekkert ofangreindra skilyrða á við um veiðar á langreyðum við strendur Íslands. Mikilvægasta siðferðisviðmiðið er þó einfalt – virðing fyrir bráðinni. Það tók á að horfa á eftirlitsmyndbönd af veiðunum árið 2022, eins og ég gerði. Formaður Flokks fólksins brást í grát við að horfa á nokkur þeirra á þingnefndarfundi. Vissulega geta slys orðið við veiðar eins og aðrar mannlegar athafnir en þarna fór allt of mikið úrskeiðis enda bæði risavaxin bráð og skip á hreyfingu. Áhættan var of mikil. Spurningin um hvort að bráð sé sýnd virðing nær svo ekki síður yfir hvernig komið er fram við hana eftir að hún hefur gefið upp öndina. Sjálfur hef ég fengið að sjá ljósmyndir af skelfilegu virðingarleysi gagnvart langreyðunum þegar að vinnslu er komið í Hvalfirði (myndir sem eru meðal annars tilefni þess að ég sting niður penna). Sumt af því sem kemur fram á myndunum á ekki að sjást við neinar veiðar ef markmiðið er að fá samþykki samfélagsins fyrir siðlegum veiðum. Þarna virðist pottur vera alvarlega brotinn. Maður fölnar yfir tilhugsuninni um að þessar myndir fari í víðari dreifingu um heiminn. Það er hins vegar í sjálfu sér rétt sem kom fram í áðurnefndri grein hér á Vísi: Löggjafinn ber mesta ábyrgð. Til að koma í veg fyrir hvalveiðar er best að fella úr gildi úrelt lög um hvalveiðar og færa slíkar veiðar undir sömu lög og gilda um veiðar á öðrum villtum spendýrum. Sú niðurstaða kom svo sem fram í áliti umboðsmanns Alþingis í byrjun árs. Niðurstaða hans var fyrst og fremst að lögin væru úrelt; ráðherra bæri að stjórna veiðum með reglugerðum en áhugaleysi Alþingis í gegnum árin gerði það að verkum að reglugerðirnar gætu ekki tekið tillit til nútímalegra sjónarmiða. Það voru nú öll „alvarlegu lögbrot“ ráðherra að láta reyna á þetta atriði. En núna er tækifæri til að gera eitthvað í málinu. Þeir einu þrír flokkar sem enn styðja veiðar á stórhvelum við strendur Íslands hafa nokkra daga til að breyta um stefnu og segja við kjósendur að til standi að færa sig úr nítjándu öldinni og yfir í þá tuttugustu og fyrstu. Hvalveiðar hafa verið svona áberandi í umræðunni í kosningabaráttunni vegna þess að kjósendur gera sér alveg grein fyrir að stjórnmálafólk með höfuðið fast í fortíðinni er ekki líklegt til að bregðast á viðunandi hátt við stærstu áskorunum samtímans. Nítjándu aldar hugmyndir um hvað telst spilling eru svo efni í aðra grein. Höfundur er heimspekingur.
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar