Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 23. júlí 2024 08:01 Haustið 2022 ritaði Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, formaður Viðreisnar, grein í Fréttablaðið þar sem hún hvatti Evrópusambandssinna til þess að ganga til liðs við flokkinn þar sem hann yrði einn um það að setja inngöngu í Evrópusambandið á dagskrá næstu stjórnarmyndunarviðræðna. Tilefnið var sú ákvörðun forystu Samfylkingarinnar að leggja áherzlu flokksins á inngöngu í sambandið til hliðar. Fylgi Samfylkingarinnar hefur síðan stóraukizt á meðan fylgi Viðreisnar er nokkurn veginn á sömu slóðum. Mér varð hugsað til þessarar greinar Þorgerðar við lestur annarar greinar hennar á Vísir.is fyrir helgi þar sem hún kallaði eftir því að tekin yrði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið fyrir næstu kosningar. Erfitt er að skilja skrif hennar á annan veg en þann að Þorgerður hafi gefið það upp á bátinn að Viðreisn verði fær um að setja málið á dagskrá eftir næstu kosningar. Fyrir vikið vonizt hún til þess að þjóðaratkvæði í þeim efnum gæti styrkt stöðu flokksins í viðræðum um stjórnarmyndun vegna fylgisleysis hans. Kjarninn í grein Þorgerðar á Vísir.is er að tíminn hafi ekki verið nýttur nógu vel frá því að misheppnaðri umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboð um inngöngu í Evrópusambandið var skilað inn fyrir fimmtán árum síðan. Það er að segja nýttur til þess að vinna að inngöngu í sambandið. Væntanlega er þessum orðum beint til Evrópusambandssinna og þá ekki sízt hennar eigin flokksmanna. Það er jú ekki á ábyrgð annarra að vinna að því stefnumáli flokksins að Ísland skuli ganga þar inn. Vitanlega er ekki hægt að ætlazt til þess að aðrir flokkar sjái um að hrinda stefnu Viðreisnar um inngöngu í Evrópusambandið í framkvæmd þvert á eigin stefnu sem þeir lögðu fram fyrir kjósendur fyrir síðustu kosningar og voru ekki sízt kosnir út á. Hins vegar er skiljanlegt að forystumenn Viðreisnar leiti logandi ljósi að leiðum til þess að komast í kringum þann veruleika í ljósi fylgisleysis flokksins. Sem fyrr segir er það á ábyrgð Viðreisnar og ekki annarra að vinna að stefnumálum flokksins og afla honum fylgis út á þau. Færi í bága við þingræðisregluna Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um að það. Annars verða eðli málsins samkvæmt engar ákvarðanir teknar í þá veru. Þetta sýndi umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri-grænna ágætlega en þurfti í þó ekki til. Margir vöruðu einnig við því að til þyrfti einhuga ríkisstjórn. Þar á meðal bæði sambandið sjálft sem og Þorsteinn Pálsson, guðfaðir Viðreisnar, sem reyndar talar á annan veg í dag. Fulltrúar Evrópusambandsins lýstu þannig til dæmis ítrekað yfir áhyggjum sínum af því að ríkisstjórn flokkanna væri ekki samstíga gagnvart málinu. Til dæmis utanríkismálanefnd þings sambandsins í nóvember 2012: „Þing Evrópusambandsins ítrekar áhyggjur sínar af pólitískum ágreiningi innan ríkisstjórnarinnar og stjórnarflokkanna varðandi inngönguna í það“. Hvað Þorstein varðar benti hann til dæmis ítrekað á það í greinaskrifum sínum í Fréttablaðinu að slík ósamstíga ríkisstjórn gæti ekki lokið umsóknarferlinu. „Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans,“ sagði Þorsteinn þannig til að mynda í grein í blaðinu 20. nóvember 2010 þar sem hann ræddi þessi mál. Tekið er í raun undir þetta sjónarmið í grein Þorgerðar á Vísir.is þó það hafi væntanlega ekki verið ætlun hennar. Þannig hefst greinin á þeim orðum að fimmtán ár séu liðin frá því að Össur Skarphéðinsson, þáverandi utanríkisráðherra, hafi lagt fram umsókn um inngöngu í Evrópusambandið og síðan segir: „Samstarfsmenn hans í ríkisstjórn komu í veg fyrir að honum tækist að ljúka viðræðunum.“ Það er að segja samstarfsmenn hans í ríkisstjórn í röðum Vinstri-grænna sem voru andvígir inngöngu í sambandið. Fleiri mjög andvígir en mjög hlynntir Með öðrum orðum er þannig í raun ágætis samstaða um þá staðreynd að forsenda þess að tekin verði skref í áttina að inngöngu í Evrópusambandið sé sem fyrr segir samstíga ríkisstjórn um að það verði gert með meirihluta á þingi að baki sér sem kosinn hefur verið á þeim forsendum. Þó Þorgerður hafi ekki ætlað að taka undir það og Þorsteinn hafi skipt um skoðun og vilji nú þvert á fyrri orð sín að ríkisstjórn þar sem ekki aðeins einn heldur allir stjórnarflokkarnir eru andvígir inngöngu í sambandið standi að slíkri umsókn. Tíminn vinnur annars ekki beinlínis með Viðreisn og fyrir vikið skiljanlegt að formaðurinn upplifi sig í tímaþröng. Kjöraðstæður hafa ríkt fyrir áróður Viðreisnar undanfarin tvö ár þó hann haldi að vísu engu vatni. Stríðsátök í Evrópu, háir vextir og verðbólga sem fer nú minnkandi sem flestir sjá sem jákvæða þróun en líklega ekki allir. Smám saman er viðbúið að erfiðara verði að hagnýta sér erfiðleika fólks í pólitískum tilgangi. Það að skipta um gjaldmiðil er enda eins og að skipta um hitamæli og vona að veðrið lagist. Þó skoðanakannanir hafi vissulega sýnt fleiri hlynnta inngöngu í Evrópusambandið undanfarin misseri en andvíga er munurinn hins vegar einungis 6,7 prósentustig samkvæmt könnun sem Maskína gerði fyrir Evrópuhreyfinguna á dögunum sem er merkilega lítið miðað við aðstæður og linnulítinn áróður Viðreisnar. Þá eru samkvæmt henni til að mynda fleiri mjög andvígir inngöngu í sambandið en mjög hlynntir sem eru þeir sem líklegastir eru til þess að láta málið hafa áhrif á atkvæði sitt í þingkosningum. Forystumenn Viðreisnar koma sér einfaldlega ekki hjá því að þurfa að afla flokknum nægjanlegs fylgis til þess að geta sett inngöngu í Evrópusambandið á dagskrá eftir næstu kosningar. Væri í reynd mikill stuðningur við inngöngu líkt og þeir vilja meina ætti það vitanlega að skila sér í stórauknum stuðningi við Viðreisn sem er ekki aðeins eini flokkurinn sem leggur áherzlu á málið heldur var beinlínis stofnaður í kringum það. Flest bendir einfaldlega til þess að raunverulegur áhugi á því sé í bezta falli takmarkaður. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Haustið 2022 ritaði Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, formaður Viðreisnar, grein í Fréttablaðið þar sem hún hvatti Evrópusambandssinna til þess að ganga til liðs við flokkinn þar sem hann yrði einn um það að setja inngöngu í Evrópusambandið á dagskrá næstu stjórnarmyndunarviðræðna. Tilefnið var sú ákvörðun forystu Samfylkingarinnar að leggja áherzlu flokksins á inngöngu í sambandið til hliðar. Fylgi Samfylkingarinnar hefur síðan stóraukizt á meðan fylgi Viðreisnar er nokkurn veginn á sömu slóðum. Mér varð hugsað til þessarar greinar Þorgerðar við lestur annarar greinar hennar á Vísir.is fyrir helgi þar sem hún kallaði eftir því að tekin yrði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið fyrir næstu kosningar. Erfitt er að skilja skrif hennar á annan veg en þann að Þorgerður hafi gefið það upp á bátinn að Viðreisn verði fær um að setja málið á dagskrá eftir næstu kosningar. Fyrir vikið vonizt hún til þess að þjóðaratkvæði í þeim efnum gæti styrkt stöðu flokksins í viðræðum um stjórnarmyndun vegna fylgisleysis hans. Kjarninn í grein Þorgerðar á Vísir.is er að tíminn hafi ekki verið nýttur nógu vel frá því að misheppnaðri umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboð um inngöngu í Evrópusambandið var skilað inn fyrir fimmtán árum síðan. Það er að segja nýttur til þess að vinna að inngöngu í sambandið. Væntanlega er þessum orðum beint til Evrópusambandssinna og þá ekki sízt hennar eigin flokksmanna. Það er jú ekki á ábyrgð annarra að vinna að því stefnumáli flokksins að Ísland skuli ganga þar inn. Vitanlega er ekki hægt að ætlazt til þess að aðrir flokkar sjái um að hrinda stefnu Viðreisnar um inngöngu í Evrópusambandið í framkvæmd þvert á eigin stefnu sem þeir lögðu fram fyrir kjósendur fyrir síðustu kosningar og voru ekki sízt kosnir út á. Hins vegar er skiljanlegt að forystumenn Viðreisnar leiti logandi ljósi að leiðum til þess að komast í kringum þann veruleika í ljósi fylgisleysis flokksins. Sem fyrr segir er það á ábyrgð Viðreisnar og ekki annarra að vinna að stefnumálum flokksins og afla honum fylgis út á þau. Færi í bága við þingræðisregluna Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um að það. Annars verða eðli málsins samkvæmt engar ákvarðanir teknar í þá veru. Þetta sýndi umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri-grænna ágætlega en þurfti í þó ekki til. Margir vöruðu einnig við því að til þyrfti einhuga ríkisstjórn. Þar á meðal bæði sambandið sjálft sem og Þorsteinn Pálsson, guðfaðir Viðreisnar, sem reyndar talar á annan veg í dag. Fulltrúar Evrópusambandsins lýstu þannig til dæmis ítrekað yfir áhyggjum sínum af því að ríkisstjórn flokkanna væri ekki samstíga gagnvart málinu. Til dæmis utanríkismálanefnd þings sambandsins í nóvember 2012: „Þing Evrópusambandsins ítrekar áhyggjur sínar af pólitískum ágreiningi innan ríkisstjórnarinnar og stjórnarflokkanna varðandi inngönguna í það“. Hvað Þorstein varðar benti hann til dæmis ítrekað á það í greinaskrifum sínum í Fréttablaðinu að slík ósamstíga ríkisstjórn gæti ekki lokið umsóknarferlinu. „Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans,“ sagði Þorsteinn þannig til að mynda í grein í blaðinu 20. nóvember 2010 þar sem hann ræddi þessi mál. Tekið er í raun undir þetta sjónarmið í grein Þorgerðar á Vísir.is þó það hafi væntanlega ekki verið ætlun hennar. Þannig hefst greinin á þeim orðum að fimmtán ár séu liðin frá því að Össur Skarphéðinsson, þáverandi utanríkisráðherra, hafi lagt fram umsókn um inngöngu í Evrópusambandið og síðan segir: „Samstarfsmenn hans í ríkisstjórn komu í veg fyrir að honum tækist að ljúka viðræðunum.“ Það er að segja samstarfsmenn hans í ríkisstjórn í röðum Vinstri-grænna sem voru andvígir inngöngu í sambandið. Fleiri mjög andvígir en mjög hlynntir Með öðrum orðum er þannig í raun ágætis samstaða um þá staðreynd að forsenda þess að tekin verði skref í áttina að inngöngu í Evrópusambandið sé sem fyrr segir samstíga ríkisstjórn um að það verði gert með meirihluta á þingi að baki sér sem kosinn hefur verið á þeim forsendum. Þó Þorgerður hafi ekki ætlað að taka undir það og Þorsteinn hafi skipt um skoðun og vilji nú þvert á fyrri orð sín að ríkisstjórn þar sem ekki aðeins einn heldur allir stjórnarflokkarnir eru andvígir inngöngu í sambandið standi að slíkri umsókn. Tíminn vinnur annars ekki beinlínis með Viðreisn og fyrir vikið skiljanlegt að formaðurinn upplifi sig í tímaþröng. Kjöraðstæður hafa ríkt fyrir áróður Viðreisnar undanfarin tvö ár þó hann haldi að vísu engu vatni. Stríðsátök í Evrópu, háir vextir og verðbólga sem fer nú minnkandi sem flestir sjá sem jákvæða þróun en líklega ekki allir. Smám saman er viðbúið að erfiðara verði að hagnýta sér erfiðleika fólks í pólitískum tilgangi. Það að skipta um gjaldmiðil er enda eins og að skipta um hitamæli og vona að veðrið lagist. Þó skoðanakannanir hafi vissulega sýnt fleiri hlynnta inngöngu í Evrópusambandið undanfarin misseri en andvíga er munurinn hins vegar einungis 6,7 prósentustig samkvæmt könnun sem Maskína gerði fyrir Evrópuhreyfinguna á dögunum sem er merkilega lítið miðað við aðstæður og linnulítinn áróður Viðreisnar. Þá eru samkvæmt henni til að mynda fleiri mjög andvígir inngöngu í sambandið en mjög hlynntir sem eru þeir sem líklegastir eru til þess að láta málið hafa áhrif á atkvæði sitt í þingkosningum. Forystumenn Viðreisnar koma sér einfaldlega ekki hjá því að þurfa að afla flokknum nægjanlegs fylgis til þess að geta sett inngöngu í Evrópusambandið á dagskrá eftir næstu kosningar. Væri í reynd mikill stuðningur við inngöngu líkt og þeir vilja meina ætti það vitanlega að skila sér í stórauknum stuðningi við Viðreisn sem er ekki aðeins eini flokkurinn sem leggur áherzlu á málið heldur var beinlínis stofnaður í kringum það. Flest bendir einfaldlega til þess að raunverulegur áhugi á því sé í bezta falli takmarkaður. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun