Íslenska: lykill eða lás? Pawel Bartoszek skrifar 20. mars 2024 08:00 Hver ætli sé hin raunverulega ástæða þess að nokkrir þingmenn leggi til að að gerð verði krafa um íslenskukunnáttu hjá leigubílstjórum? Hvort ætli það sé a) umhyggja fyrir gæðum þjónustunnar eða b) tilraun til að hindra útlendinga frá því að öðlast réttindin? Já, hvort ætli? Ef þetta snerist um gæði þjónustunnar væri þá ekki eðlilegt að gerð yrði krafa um enskukunnáttu? Mjög stór hluti notenda leigubíla eru, jú, erlendir ferðamenn. Mjög margir frá enskumælandi löndum. En slík krafa er auðvitað ekki sett fram. Verkefni sem markaðurinn leysir Hver og einn kúnni getur auðvitað gert kröfu um hitt og þetta. Kúnninn gæti verið að panta bíl fyrir barn eða einhvern illa áttaðan sem kann ekki mörg tungumál. Kúnninn gæti sjálfur verið málglöð og félagslynd týpa, sem langaði sérstaklega að spjalla á hinu ylhýra um umferðarmál, fasteignaviðskipti og vinnumarkaðsmál á leið upp á flugvöll. Þetta er allt gott og blessað. En úr því að sumir þeirra sem vilja leggja viðbótarkvaðir á leigubílstjóra þykjast vera hægrimenn þá verður að benda á eftirfarandi: Fáa hluti ætti hinn frjálsi markaður að geta leyst betur en kröfuna um tungumálakunnáttu bílstjóra. Sum leigubílaforritanna sem hafa verið að ryðja sér til rúms um allan heim hafa raunar sjálf verið að bjóða upp á slíkt. Ef fólk vill borga fyrir stærri og rúmbetri bíl þá getur það alveg eins borgað fyrir að einhver tali tiltekið tungumál. Þótt fæstir myndir líklega forgangsraða því mjög hátt. Smáforritin hafa bætt þjónustuna Fyrsti leigubíllinn sem ég tékkaði á á aðaljárnbrautarstöðinni í Varsjá seinasta sumar var af gamla skólanum. Bílstjórinn talaði pólsku, tók ekki kort, slumpaði á verð sem var þrefalt yfir markaðsverði og gerði sig líklegan til að „láta mig heyra það“ um hinn og þessi samfélagsmálin. Ég hélt áfram að leita. Ég endaði á að panta bíl og greiða fyrir í gegnum smáforrit. Bílstjórinn var með appið uppsett með georgísku letri, sagði ekkert en kom okkur beinustu leið á áfangastað, án málalenginga. Þarna þurfti ekki meira. Flestir viðskiptavinir leigubíla þurfa ekki meira heldur. Próf ekki sama og próf Það hve yfirborðskennd umræða stuðningsmanna krafna um „íslenskukunnáttu“ hefur verið sést best af því að þeir hafa ekki sett fram neinar nákvæmar hugmyndir um hvað þessi íslenskukunnátta ætti að miðast við. Íslenskupróf geta verið allt frá því að prófa hvort fólk kunni að segja til nafns eða verið þannig að meirihluti Íslendinga myndi falla á því. Ætti að miða við kröfurnar sem gerðar eru til væntanlegra ríkisborgara? Lokapróf grunnskóla? Stúdentspróf? Að geta beygt erfiðasta orðasambandið í Orðbragði og stafað það rétt? Um þetta hafa stuðningsmenn aukinna tungumálkvaða lítið tjáð sig enda er takmark þeirra væntanlega ekki raunverulega að fjölga leigubílstjórum sem mælskir eru á íslensku, heldur að útiloka útlendinga frá því að starfa í stéttinni. Þurfum stöðluð, tíð og fjölbreytt íslenskupróf En það er ekki þar með sagt að íslenskupróf sem slík séu alltaf vond hugmynd. Við eigum að hlúa að okkar tungu, hvetja fólk til að læra hana og umbuna þeim sem það gera. Það er til alþjóðlegur rammi sem mælir getu í tungumálum og nánast öll Evrópuríki hafa sett próf sem falla að honum. En ekki við. Bara til að setja hlutina í samhengi: Furstadæmið Lúxemborg prófar kunnáttu í lúxembúrgísku á fjórum ólíkum erfiðleikastigum og hægt er að taka prófin 4 sinnum á ári. Við hljótum að geta gert jafnvel og þau. Samræmd, stöðluð próf í íslensku, á ólíkum erfiðleikastigum, sem hægt væri að taka nokkrum sinnum á ári yrðu gegnsæ og markviss leið til að hvetja fólk til íslenskunáms. Vinnuveitendur gætu sett viðmið í tengslum við auglýst störf og hvatt starfsfólk sitt til að standast þau. Að sama skapi er alls ekki fráleitt að setja einhver samræmd viðmið um tungumálakunnáttu í störfum þar sem það er sannarlega málefnalegt að krefjast þess. Sér í lagi í opinberum störfum þar sem fólk hefur ekki val um hver þjónar því. Að lokum Ég hvet þingmenn til að leggja fram þingályktunartillögu um að komið verði á stöðluðum, tíðum prófum í íslensku á ólíkum erfiðleikastigum. Í slíkum prófum gætu falist áskoranir (að þau yrðu notuð til að draga fólk í dilka og mismuna því) en tækifærin sem í þeim felast eru meiri en hætturnar. Að sama skapi hvet ég þingmenn til að falla frá hugmyndum um handahófskenndar kröfur um íslenskukunnáttu einstaka stétta. Hugmyndum, þar sem íslenskan er ekki hugsuð sem lykill að samfélaginu, heldur sem lás til að halda sumu fólki frá. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pawel Bartoszek Leigubílar Íslensk tunga Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Skoðun Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Sjá meira
Hver ætli sé hin raunverulega ástæða þess að nokkrir þingmenn leggi til að að gerð verði krafa um íslenskukunnáttu hjá leigubílstjórum? Hvort ætli það sé a) umhyggja fyrir gæðum þjónustunnar eða b) tilraun til að hindra útlendinga frá því að öðlast réttindin? Já, hvort ætli? Ef þetta snerist um gæði þjónustunnar væri þá ekki eðlilegt að gerð yrði krafa um enskukunnáttu? Mjög stór hluti notenda leigubíla eru, jú, erlendir ferðamenn. Mjög margir frá enskumælandi löndum. En slík krafa er auðvitað ekki sett fram. Verkefni sem markaðurinn leysir Hver og einn kúnni getur auðvitað gert kröfu um hitt og þetta. Kúnninn gæti verið að panta bíl fyrir barn eða einhvern illa áttaðan sem kann ekki mörg tungumál. Kúnninn gæti sjálfur verið málglöð og félagslynd týpa, sem langaði sérstaklega að spjalla á hinu ylhýra um umferðarmál, fasteignaviðskipti og vinnumarkaðsmál á leið upp á flugvöll. Þetta er allt gott og blessað. En úr því að sumir þeirra sem vilja leggja viðbótarkvaðir á leigubílstjóra þykjast vera hægrimenn þá verður að benda á eftirfarandi: Fáa hluti ætti hinn frjálsi markaður að geta leyst betur en kröfuna um tungumálakunnáttu bílstjóra. Sum leigubílaforritanna sem hafa verið að ryðja sér til rúms um allan heim hafa raunar sjálf verið að bjóða upp á slíkt. Ef fólk vill borga fyrir stærri og rúmbetri bíl þá getur það alveg eins borgað fyrir að einhver tali tiltekið tungumál. Þótt fæstir myndir líklega forgangsraða því mjög hátt. Smáforritin hafa bætt þjónustuna Fyrsti leigubíllinn sem ég tékkaði á á aðaljárnbrautarstöðinni í Varsjá seinasta sumar var af gamla skólanum. Bílstjórinn talaði pólsku, tók ekki kort, slumpaði á verð sem var þrefalt yfir markaðsverði og gerði sig líklegan til að „láta mig heyra það“ um hinn og þessi samfélagsmálin. Ég hélt áfram að leita. Ég endaði á að panta bíl og greiða fyrir í gegnum smáforrit. Bílstjórinn var með appið uppsett með georgísku letri, sagði ekkert en kom okkur beinustu leið á áfangastað, án málalenginga. Þarna þurfti ekki meira. Flestir viðskiptavinir leigubíla þurfa ekki meira heldur. Próf ekki sama og próf Það hve yfirborðskennd umræða stuðningsmanna krafna um „íslenskukunnáttu“ hefur verið sést best af því að þeir hafa ekki sett fram neinar nákvæmar hugmyndir um hvað þessi íslenskukunnátta ætti að miðast við. Íslenskupróf geta verið allt frá því að prófa hvort fólk kunni að segja til nafns eða verið þannig að meirihluti Íslendinga myndi falla á því. Ætti að miða við kröfurnar sem gerðar eru til væntanlegra ríkisborgara? Lokapróf grunnskóla? Stúdentspróf? Að geta beygt erfiðasta orðasambandið í Orðbragði og stafað það rétt? Um þetta hafa stuðningsmenn aukinna tungumálkvaða lítið tjáð sig enda er takmark þeirra væntanlega ekki raunverulega að fjölga leigubílstjórum sem mælskir eru á íslensku, heldur að útiloka útlendinga frá því að starfa í stéttinni. Þurfum stöðluð, tíð og fjölbreytt íslenskupróf En það er ekki þar með sagt að íslenskupróf sem slík séu alltaf vond hugmynd. Við eigum að hlúa að okkar tungu, hvetja fólk til að læra hana og umbuna þeim sem það gera. Það er til alþjóðlegur rammi sem mælir getu í tungumálum og nánast öll Evrópuríki hafa sett próf sem falla að honum. En ekki við. Bara til að setja hlutina í samhengi: Furstadæmið Lúxemborg prófar kunnáttu í lúxembúrgísku á fjórum ólíkum erfiðleikastigum og hægt er að taka prófin 4 sinnum á ári. Við hljótum að geta gert jafnvel og þau. Samræmd, stöðluð próf í íslensku, á ólíkum erfiðleikastigum, sem hægt væri að taka nokkrum sinnum á ári yrðu gegnsæ og markviss leið til að hvetja fólk til íslenskunáms. Vinnuveitendur gætu sett viðmið í tengslum við auglýst störf og hvatt starfsfólk sitt til að standast þau. Að sama skapi er alls ekki fráleitt að setja einhver samræmd viðmið um tungumálakunnáttu í störfum þar sem það er sannarlega málefnalegt að krefjast þess. Sér í lagi í opinberum störfum þar sem fólk hefur ekki val um hver þjónar því. Að lokum Ég hvet þingmenn til að leggja fram þingályktunartillögu um að komið verði á stöðluðum, tíðum prófum í íslensku á ólíkum erfiðleikastigum. Í slíkum prófum gætu falist áskoranir (að þau yrðu notuð til að draga fólk í dilka og mismuna því) en tækifærin sem í þeim felast eru meiri en hætturnar. Að sama skapi hvet ég þingmenn til að falla frá hugmyndum um handahófskenndar kröfur um íslenskukunnáttu einstaka stétta. Hugmyndum, þar sem íslenskan er ekki hugsuð sem lykill að samfélaginu, heldur sem lás til að halda sumu fólki frá. Höfundur er varaborgarfulltrúi Viðreisnar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun