Hvernig gervigreind gæti eyðilagt íslenska skóla Ragnar Þór Pétursson skrifar 18. október 2023 09:30 Það er algerlega ljóst að gervigreind mun hafa veruleg áhrif í skólum. Skárra væri það nú. Tækni, sem líkir nægilega vel eftir greind til að vera kennd við hana, hlýtur að vera viðfangsefni skóla með einhverjum hætti. Það mætti jafnvel halda því fram að í henni búi tækifæri til að leysa mörg af aðkallandi vandamálum skólakerfa heimsins í dag, til dæmis með því að aðlagast nemendum með hætti sem hingað til hefur verið óhugsandi. Á Íslandi er í gildi metnaðarfull stefna um notkun gervigreindar í skólum. Þar segir meðal annars „Nemendur þurfa frá unga aldri að kynnast nýrri tækni og kennarar að sama skapi að fá þann stuðning sem nauðsynlegur er til að leiða það lærdómsferli. Íslenskt menntakerfi hefur verið ein helsta undirstaða jafnaðarsamfélags á Íslandi, og þá sérstaklega á leik- og grunnskólastigi, og þar þarf hin almenna menntun sem styður stafræna færni, gagnrýna hugsun og upplýsingalæsi að hefjast.“ Að óbreyttu mun þessi stefna aldrei komast til framkvæmda. Sem í sjálfu sér er hvorki óvænt né nýtt. Ísland er líklega meðal fremstu þjóða í að setja stefnur um menntun sem útilokað er að innleiða. Það stendur ekki á kennurum. Nú þegar eru á sjötta hundrað íslenskra kennara búnir að mynda saman spjallhóp um gervigreind í kennslu. Þar deila þeir reynslu og hugmyndum hverjir með öðrum. Fjöldi kennara notar gervigreind í starfi sínu. Við vitum líka að stórir hópar nemenda nota gervigreind – og nærri allir nemendur á háskólastigi í okkar heimshluta. Það er hins vegar næstum útilokað að nota gervigreind í grunnskólum vegna þess að kennarar fá ekki að „leiða það lærdómsferli“. Ástæðan er Persónuvernd. Persónuvernd keyrir mikla bókstafstrúarstefnu í tæknimálum gagnvart skólum. Það virðist sem hjörð lögfræðinga stýri för eins og dráttarklár sem ekkert sér nema plógförin fyrir framan sig. Það eru nánast trúarsetningar hjá Persónuvernd að börnum sé ekki treystandi til að nota tækni, ávallt skuli gera ráð fyrir því að þau geti látið frá sér viðkvæmustu gerð persónuupplýsinga. Þá heldur Persónuvernd því fram að það séu mannréttindi barna að vera ósýnileg í stafrænum heimi og að allar „vettvangsferðir“ þeirra inn í slíkan heim skuli vera í rækilega vernduðu umhverfi. Persónuvernd hefur nánast ekkert lagt uppbyggilegt til þess verkefnis að nota tækni í skólastarfi en beitt fjársektum og refsingum af þeim mun meiri hörku. Það er of langt mál að rekja hér hvernig tal Persónuverndar um mannréttindi er bæði villandi og vanhugsað. Og það er alls ekki tími til að útskýra hvernig sú hugmynd börn eigi að vera „ósýnileg“ í stafrænum heimi er í raun bara endurgengin ranghugmynd um hlutverk barna í samfélögum. Mig langar að ávarpa þriðju stoðina í afstöðu Persónuverndar. Stofnunin lítur nefnilega á sig sem sérstaka verndara gegn stórfyrirtækjum sem ásælast persónuupplýsingar og líta á börn sem fjárþúfur. Engin stofnun á Íslandi vinnur að því harðari höndum en Persónuvernd að afhenda börn landsins stórfyrirtækjum til eignar. Fjársterk tæknifyrirtæki eru einu fyrirtækin sem hafa bolmagn til að stunda þá lögfræðilegu loftfimleika sem Persónuvernd krefst. Það er útilokað fyrir hugsjónafólk eða smærri aðila að gera kennslutækni eða hugbúnað sem uppfyllir þær fráleitu kröfur sem Persónuvernd vill gera. Ef Ísland tekur við flóttabarni frá Gaza mun það barn ekki geta tekið viðtal við ömmu sína fyrir samfélagsfræðiverkefni búi hún enn við botn Miðjarðarhafs. Barnið má ekki senda einn einasta tölvupóst út fyrir landamæri Evrópu. Þetta sama barn getur ekki notað þýðingarforrit til að gera sig skiljanlegt við bekkjarfélaga sína eða aðra í skólanum. Það er bannað. Þessi börn eru því flest með slík forrit í sínum eigin símum. En þá banna nú skólar í gríð og erg til að bjarga geðheilsu barnanna. Það virðist vera útbreidd skoðun í samfélaginu að skólinn skuli vera einhverskonar afvötnunarstöð eða hressingarhæli fyrir börn þar sem börnin geta dundað sér við að horfa á miðaldra fólk við tússtöflur – eins og fólk hefur gert í þessu samfélagi mann fram af manni sér til andlegrar uppbyggingar en mismikillar fræðslu. Framtíð svona samfélags er alveg skýr. Einn daginn fara að birtast ótal fréttir um að skólinn sé risaeðla og að Skóli 2.0 sé málið. Skóli 2.0 verður gervigreindur og stórfyrirtækin sem hann reka munu friðþægja persónuverndarfulltrúum hringinn í kringum landið. Þau þurfa nefnilega ekki að breyta persónuupplýsingunum í peninga. Til hvers að gera það þegar þau fá peningana milliliðalaust frá stjórnvöldum sem þykjast með því slá þrjár flugur í einu höggi, leysa kennaraskort, uppfæra skólana og tryggja jafnan aðgang að námi? Af ástæðum, sem of langt mál er að rekja hér, endar slíkt samfélag með ónýta skóla. Allt í boði Persónuverndar sem situr sæl hjá. Hennar skilyrðum hefur verið fullnægt og fórnarkostnaðurinn er hvort eð er ekkert sem hún hefur mikinn áhuga á. Kannski er vandi Persónuverndar sá að stofnunin á ekki nóg af peningum til að hjálpa til við að uppfæra sig og styðja við að hér þróist skólastarf með eðlilegum hætti. Þá þarf einfaldlega að kippa því í lag, ekki seinna en á morgun. Kannski er vandinn sá að stofnunin er hugmyndafræðilega trénuð, búin að sannfæra sig um að það séu mannréttindabrot að leyfa börnum að nota tækni. Þá þarf stofnunin að fara að vakna. Börnin öðlast nefnilega sjálfstæðan rétt til að nota flest af þessum tækjum um það leyti sem þau fermast. Þau eignast mjög mörg töluvert að fjármunum á svipuðum tíma. Þetta þýðir að nokkrum árum áður en börnin yfirgefa grunnskólann eru þau flest komin í alla heimsins tækni í gegnum eigin rétt til að ráðstafa sjálfsaflafé. Þau eru ekki að brjóta neinar reglur. En þau kunna illa með tæknina að fara – því að fólkið sem á að kenna þeim og styðja fær það ekki. Stofnun úti í bæ vill nefnilega ekki að börnin nýti frelsi sitt til þess tilheyra hinum stafræna heimi. Höfundur er kennari. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Pétursson Skóla - og menntamál Grunnskólar Persónuvernd Gervigreind Mest lesið Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson Skoðun Halldór 21.06.2025 Halldór Skoðun Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Sjá meira
Það er algerlega ljóst að gervigreind mun hafa veruleg áhrif í skólum. Skárra væri það nú. Tækni, sem líkir nægilega vel eftir greind til að vera kennd við hana, hlýtur að vera viðfangsefni skóla með einhverjum hætti. Það mætti jafnvel halda því fram að í henni búi tækifæri til að leysa mörg af aðkallandi vandamálum skólakerfa heimsins í dag, til dæmis með því að aðlagast nemendum með hætti sem hingað til hefur verið óhugsandi. Á Íslandi er í gildi metnaðarfull stefna um notkun gervigreindar í skólum. Þar segir meðal annars „Nemendur þurfa frá unga aldri að kynnast nýrri tækni og kennarar að sama skapi að fá þann stuðning sem nauðsynlegur er til að leiða það lærdómsferli. Íslenskt menntakerfi hefur verið ein helsta undirstaða jafnaðarsamfélags á Íslandi, og þá sérstaklega á leik- og grunnskólastigi, og þar þarf hin almenna menntun sem styður stafræna færni, gagnrýna hugsun og upplýsingalæsi að hefjast.“ Að óbreyttu mun þessi stefna aldrei komast til framkvæmda. Sem í sjálfu sér er hvorki óvænt né nýtt. Ísland er líklega meðal fremstu þjóða í að setja stefnur um menntun sem útilokað er að innleiða. Það stendur ekki á kennurum. Nú þegar eru á sjötta hundrað íslenskra kennara búnir að mynda saman spjallhóp um gervigreind í kennslu. Þar deila þeir reynslu og hugmyndum hverjir með öðrum. Fjöldi kennara notar gervigreind í starfi sínu. Við vitum líka að stórir hópar nemenda nota gervigreind – og nærri allir nemendur á háskólastigi í okkar heimshluta. Það er hins vegar næstum útilokað að nota gervigreind í grunnskólum vegna þess að kennarar fá ekki að „leiða það lærdómsferli“. Ástæðan er Persónuvernd. Persónuvernd keyrir mikla bókstafstrúarstefnu í tæknimálum gagnvart skólum. Það virðist sem hjörð lögfræðinga stýri för eins og dráttarklár sem ekkert sér nema plógförin fyrir framan sig. Það eru nánast trúarsetningar hjá Persónuvernd að börnum sé ekki treystandi til að nota tækni, ávallt skuli gera ráð fyrir því að þau geti látið frá sér viðkvæmustu gerð persónuupplýsinga. Þá heldur Persónuvernd því fram að það séu mannréttindi barna að vera ósýnileg í stafrænum heimi og að allar „vettvangsferðir“ þeirra inn í slíkan heim skuli vera í rækilega vernduðu umhverfi. Persónuvernd hefur nánast ekkert lagt uppbyggilegt til þess verkefnis að nota tækni í skólastarfi en beitt fjársektum og refsingum af þeim mun meiri hörku. Það er of langt mál að rekja hér hvernig tal Persónuverndar um mannréttindi er bæði villandi og vanhugsað. Og það er alls ekki tími til að útskýra hvernig sú hugmynd börn eigi að vera „ósýnileg“ í stafrænum heimi er í raun bara endurgengin ranghugmynd um hlutverk barna í samfélögum. Mig langar að ávarpa þriðju stoðina í afstöðu Persónuverndar. Stofnunin lítur nefnilega á sig sem sérstaka verndara gegn stórfyrirtækjum sem ásælast persónuupplýsingar og líta á börn sem fjárþúfur. Engin stofnun á Íslandi vinnur að því harðari höndum en Persónuvernd að afhenda börn landsins stórfyrirtækjum til eignar. Fjársterk tæknifyrirtæki eru einu fyrirtækin sem hafa bolmagn til að stunda þá lögfræðilegu loftfimleika sem Persónuvernd krefst. Það er útilokað fyrir hugsjónafólk eða smærri aðila að gera kennslutækni eða hugbúnað sem uppfyllir þær fráleitu kröfur sem Persónuvernd vill gera. Ef Ísland tekur við flóttabarni frá Gaza mun það barn ekki geta tekið viðtal við ömmu sína fyrir samfélagsfræðiverkefni búi hún enn við botn Miðjarðarhafs. Barnið má ekki senda einn einasta tölvupóst út fyrir landamæri Evrópu. Þetta sama barn getur ekki notað þýðingarforrit til að gera sig skiljanlegt við bekkjarfélaga sína eða aðra í skólanum. Það er bannað. Þessi börn eru því flest með slík forrit í sínum eigin símum. En þá banna nú skólar í gríð og erg til að bjarga geðheilsu barnanna. Það virðist vera útbreidd skoðun í samfélaginu að skólinn skuli vera einhverskonar afvötnunarstöð eða hressingarhæli fyrir börn þar sem börnin geta dundað sér við að horfa á miðaldra fólk við tússtöflur – eins og fólk hefur gert í þessu samfélagi mann fram af manni sér til andlegrar uppbyggingar en mismikillar fræðslu. Framtíð svona samfélags er alveg skýr. Einn daginn fara að birtast ótal fréttir um að skólinn sé risaeðla og að Skóli 2.0 sé málið. Skóli 2.0 verður gervigreindur og stórfyrirtækin sem hann reka munu friðþægja persónuverndarfulltrúum hringinn í kringum landið. Þau þurfa nefnilega ekki að breyta persónuupplýsingunum í peninga. Til hvers að gera það þegar þau fá peningana milliliðalaust frá stjórnvöldum sem þykjast með því slá þrjár flugur í einu höggi, leysa kennaraskort, uppfæra skólana og tryggja jafnan aðgang að námi? Af ástæðum, sem of langt mál er að rekja hér, endar slíkt samfélag með ónýta skóla. Allt í boði Persónuverndar sem situr sæl hjá. Hennar skilyrðum hefur verið fullnægt og fórnarkostnaðurinn er hvort eð er ekkert sem hún hefur mikinn áhuga á. Kannski er vandi Persónuverndar sá að stofnunin á ekki nóg af peningum til að hjálpa til við að uppfæra sig og styðja við að hér þróist skólastarf með eðlilegum hætti. Þá þarf einfaldlega að kippa því í lag, ekki seinna en á morgun. Kannski er vandinn sá að stofnunin er hugmyndafræðilega trénuð, búin að sannfæra sig um að það séu mannréttindabrot að leyfa börnum að nota tækni. Þá þarf stofnunin að fara að vakna. Börnin öðlast nefnilega sjálfstæðan rétt til að nota flest af þessum tækjum um það leyti sem þau fermast. Þau eignast mjög mörg töluvert að fjármunum á svipuðum tíma. Þetta þýðir að nokkrum árum áður en börnin yfirgefa grunnskólann eru þau flest komin í alla heimsins tækni í gegnum eigin rétt til að ráðstafa sjálfsaflafé. Þau eru ekki að brjóta neinar reglur. En þau kunna illa með tæknina að fara – því að fólkið sem á að kenna þeim og styðja fær það ekki. Stofnun úti í bæ vill nefnilega ekki að börnin nýti frelsi sitt til þess tilheyra hinum stafræna heimi. Höfundur er kennari.
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar