Skoðun

Ljósið í sálinni

Árni Már Jensson skrifar

„Aldir og andartök hrynja,

með undursamlegum nið,

það er ekkert í heiminum öllum,

nema eilífðin, Guð og við.“

Hversu fögur eru orð skáldsins í ljóðinu Ást.

Hvernig skynjar maðurinn Guð og hvaða afl skyldi það vera sem er manninum og Guði órjúfanlegt í daglegu lífi?

Í veru­leika upplýsingarinnar styðj­umst við menn­irnir við lög, reglur og venjur sem við höfum samið og úthlutað hvort öðru í við­leitni til að sið­væða sam­fé­lög okk­ar. Lýðræðið og stjórnskipanin; löggjafarvald, dómsvald og framkvæmdarvald eru grunnstoðir þessa veruleika. Við höfum sett okkur lögin við aðstæður sem við rákum okkur á að þyrfti, til að friður megi ríkja meðal okk­ar, og notum sem við­mið til aðgrein­ingar á réttu og röngu. Við höfum stofn­anir; dóm­stóla, lögreglu og fulln­ust­u-­yf­ir­vald refs­inga sem eiga að gæta hlut­leysis en fylgja ramma laganna. Þannig hefur okkur lærst að við þurfum ytra aðhald til að fara okkur ekki að voða fyrir eigin hugs­unum og gjörðum. Þessi þörf okkar endurspeglar ákveðna smæð og auð­mýkt gagn­vart æðri vitund sem við skynjum í nálægð og viljum eiga sam­fé­lag við. Meðvitað ástand um þessa vitund er jákvæður þáttur í þró­un mannsins sem að lokum mun úthýsa grimmd og illsku sem því miður er langt ferða­lag.

En af hverju þarf vel upplýstur maðurinn að setja sér þessar eftirlitsstofnanir og lög? Jú, hann á það til að fyllast sjálfum sér og glata þar með auðmýkt og tengslum við æðri vit­und í dag­legu lífi. Við slíkar aðstæður hrynur siðferðið og óreiðan tekur við. Hvorki upplýsing né akademísk þekking leysir af hólmi vitundina góðu sem maðurinn þarf sér við hlið til að úthýsa illskunni. Það gerir einungis samviskan.

Hvernig skiljum við samviskuna?

Hugsun mannsins ræðst annars vegar af erfðum og getu til að lifa af í veröld efnisins, og hins vegar af þrá hans til að þroskast andlega. Hvort hugarrýmið fyrir sig víkkar í hlutfalli við athyglina og er samviskan sú glíma sem skilur þar á milli.

Í trúarlegu samhengi er synd brot gegn Guðlegum lögum. Hver menning hefur sína eigin túlkun á því hvað það þýðir að drýgja synd. Þó að syndir séu yfirleitt athafnir, þá er hægt að kalla allar hugsanir, orð eða athafnir sem eru siðlausar, eigingjarnar, skammarlegar, eða skaðlegar, syndugar.

Sé hugtakið synd sett í samhengi við hegðun mannsins án tillits til trúarbragða myndi nærtækast að miða synduga gjörð við flest það sem stríðir gegn betri vitund, þ.e. gegn samvisku mannsins.

Svo geta menn farið dýpra og velt fyrir sér hvaðan samviskan er upprunnin og yfir höfuð hvað hún er: Guðleg eða mannleg, eða e.t.v. sambland hvoru tveggja; ‘Sam-Viska’ Guðs og manns.

Hvað gerist ef við förum á svig við þessa æðri vitund?

Jú, að ganga gegn samviskunni jafngildir því að brjóta gegn heiðarleikanum sem er ávísun á vanlíðan. Að sama skapi leiðir það af sér vellíðan að lúta henni. Samviskan er þannig andlegt leiðbeinandi afl sem tjáir sig gegnum tilfinningar okkar og opinberar samofið eðli Guðs og manns.

„Þú gafst mér skýin og fjöllin og Guð,

til að styrkja mig.

Ég fann ei hvað lífið var fagurt,

fyrr en ég elskaði þig.

Ég fæddist til ljóssins og lífsins,

er lærði ég að unna þér,

og ást mín fær ekki fölnað,

fyrr en með sjálfri mér.“

Lífið, ástin, ljósið og eilífðin spinna örlagaþræði í þessu undurfagra ljóði Sigurðar Nordals.

Lífið er ferða­lag sem aldrei tekur enda, þó for­vitni­leg umskipti bíði okkar við við­skilnað sálar og lík­ama. Þetta ferða­lag er í senn erfitt og gefandi en umfram allt lær­dómur þar sem enginn ávinningur er ábatasamari yfir fljót vistaskiptanna en andlegur þroski. Við bröltum áfram gegn um lífið, mis­stígum okk­ur, er refs­að, leið­rétt­um, höldum áfram, mis­stígum okk­ur, er refs­að, leið­réttum og höldum áfram osfr­v,. osfrv. Hjá sumum okkar er þetta eins og hringa­vit­leysa enda­leysunn­ar. En svo ger­ist eitt­hvað. Við vöknum til and­legrar vit­und­ar, teng­ing mynd­ast við sam­visk­una, og lær­dómur mis­tak­anna raun­ger­ist.

Við flestar hindr­anir sem við hrösum um, þurfum við ekki að eiga við refsiramma kerfisins. Okkar eigin sam­viska sér um fulln­ust­una í glímunni um sjálfsvitundina – þá meðvitund sem sker úr um hver við erum. Ekki endilega gagnvart samfélaginu og öllum hinum, heldur okkur sjálfum og því sem æðra er – betri vitund og Guði. Þannig angrar samviskan okkur ýmist og lítillækkar eða gleður og auðgar. Með­vit­uð sjálfsmynd verður því ekki aðskilin þessu vitundarangri sem skilur milli tilgangs og tilgangsleysis í jarðverunni.

Jesú sagði: Ég er ljós heimsins. Sá sem fylgir mér, mun ekki ganga í myrkri, heldur hafa ljós lífsins. Jóh. 8:12

Öllum þeim kimum vit­und­ar­innar sem myrkar hugs­anir dvelj­ast getum við umbreytt með ljósi. Það gerum við með því að hlusta á rödd samviskunnar og lúta í gras. Þannig ræktum við kær­leika lífs­ins í sam­fé­lagi við sjálf okkur, hvort annað og Guð. Því sam­viskan og Guð eiga sér sam­nefn­ara sem er rétt­læt­ið.

Höfundur er áhugamaður um betra samfélag og líf.




Skoðun

Sjá meira


×