Þetta er á­stæðan af­hverju þú átt aldrei að bjóða óperu­söngvara í matar­boð

Þeir tala ekki – þeir lýsa yfir. Ef þeir panta kaffi, þá hljómar það eins og ástarjátning í senu í Toscu. Þeir hafa lært að tjá sig með öllu líkamanum – jafnvel augabrýrnar eru með Meistaragráðu í túlkun.

Óperuveisla í Eldborg í Hörpu. Einsöngvarar: Ólafur Kjartan Sigurðarson, Gunnar Björn Jónsson, Kristín Anna Guðmundsdóttir og Kristín Sveinsdóttir. Bjarni Frímann Bjarnason stjórnaði Sinfóníuhljómsveit Íslands. Kórar: Mótettukórinn og Kór Langholtskirkju. Fimmtudagur 3. apríl.

Föt eru yfirlýsing

Óperusöngvarar lifa í heimi þar sem föt eru ekki valkostur heldur yfirlýsing. Þeir bera með sér vissa forna reisn, eins og þeir séu enn í leikhúsinu, jafnvel í Hagkaup. Hjá þeim er orðið drama komið af sömu rót og hversdagurinn.

Þeir eru líka viðkvæmir. Það þarf aðeins létt hóst hjá tónleikagesti til að vekja í þeim tilfinningar sem myndu fylla þrjár aríur og eitt póst-módernískt Twitter-færslubál. Þeir eru í stöðugri baráttu við ósýnilegan óvin: þurrk í hálsi, slæman hljómburð og gagnrýnendur sem eru „án innsæis“ – þ.e. allir gagnrýnendur.

Háværir guðir

En samt... þeir gera eitthvað sem fáir þora. Þeir setja sál sína á borðið, fleygja raddböndum sínum í haf tilfinninganna og halda sér á floti á vængjum Verdis og Puccinis. Í augnablikinu eru þeir guðir – háværir guðir, en samt guðir.

Og þegar allt kemur til alls þá eru þeir nauðsynlegir. Þeir minna okkur á að tilfinningar mega vera stórar. Að ekki þarf alltaf að hvísla í lífinu. Að stundum má öskra á ástina.

Og það er ekki lítið.

Ekki venjuleg veisla

Það var boðað til veislu í Hörpu á fimmtudagskvöldið. Ekki bara venjulegrar veislu heldur óperuveislu – þetta var stórt orð, kannski aðeins of stórt. Því eins og allir vita sem hafa setið í matarboðum, þá getur „veisla“ oft þýtt hálfvolgur pottréttur, þröng setustofa og samtal við ókunnugan mann sem er óþarflega upptekinn af sítrónusýru í matvælum.

En ég lét slag standa. Hvað gat klikkað? Ólafur Kjartan sjálfur, radd-orkan holdi klædd, kallaður heim af evrópskum stórsviðum með glamúr og glott, boðaði til samkomu með því besta sem óperuheimsins kokkabók hefur að geyma. Ég settist í sæti mitt í Eldborg og beið eftir að forrétturinn yrði borinn fram.

Matarmeistarar drauma og dramatíkur

Og það skal sagt strax: það var enginn hörgull á hráefni. Verdi, Puccini, Bizet – þessir matarmeistarar drauma og dramatíkur. Fyrsti rétturinn kom úr eldhúsi Rossinis: forleikurinn að Rakaranum í Sevilla, eldsnöggur, hnyttinn og léttsteiktur. Þetta lofaði góðu.

Síðan komu söngvararnir inn, hver öðrum betur klæddur og með tilburðum sem myndu láta sjálfan Pavarotti lyfta brúnum. Ólafur Kjartan, alltaf öruggur eins og húsasmíðalím, fór um sviðið með fimi manns sem hefur sungið fleiri aríur en flestir hafa sagt „blessaður“. Raddbeitingin var – eins og Íslendingar segja um afburðasöng – „sterk“.

Hvenær byrjar eftirrétturinn?

Kristín Anna, Gunn­ar Björn og Kristín Sveinsdóttir tóku við keflinu, og þá fór veislan að minna örlítið á fjölskyldujól þar sem allir vilja syngja sína uppáhaldslínu – jafnvel þegar enginn bað um hana. Þau stóðu sig öll frábærlega – ekkert út á það að setja – en maður fór ósjálfrátt að hugsa: hvenær kemur eftirrétturinn? Og verður hann kannski aðeins minna dramatískur?

Óperan er stærri en lífið

Það er nefnilega eitthvað sérstakt við það að sitja kyrr með beint bak og hlusta á dapra aríu um hjartasorg, svik, örvæntingu og dauða – og síðan klappa eins og maður hafi horft á eitthvað stórkostlegt grín. Það er þetta samspil milli tilfinningalegrar yfirkeyrslu og íslenskrar, innri flatneskju sem gerir óperureynslu svo undarlega. Maður er bæði snortinn og aðeins vandræðalegur.

Eftir kór úr Nabucco sat ég eftir með tilfinninguna að ég hefði borðað óperu í of miklu magni. Eins og að hafa pantað nautalund í forrétt, humar í aðalrétt og panna cotta með tenór í eftirrétt. Og þó – eitthvað dvelur. Því það er ekkert lítið afrek að troða þessu öllu á svið á einni kvöldstund. Óperan er stærri en lífið, stærri en sviðið, jafnvel stærri en egóið á sjálfri þjóðinni (sem segir sitt).

Þetta gladdi kúluvömbina

Þessi tónleikar voru kannski ekki fyrir alla – en þeir voru vissulega fyrir fleiri en þá sem langar bara syngja örlítið of hátt í sturtunni. Fagnaðarlætin voru gífurleg. Ólafur Kjartan er magnaður söngvari, en hann er meira en það. Hann er skemmtikraftur af Guðs náð. Hann hreif ekki bara, heldur lét mann springa af hlátri aftur og aftur. Fólk engdist um. Hinir söngvararnir voru líka flottir. Þetta var svo sannarlega veisla, og maður fór ekki heim með meltingartruflanir, heldur klappaði sér á kúluvömbina og dæsti af ánægju.

Niðurstaða:

Óperuveislan í Eldborg var bæði dramatísk og stórskemmtileg, þar sem háværir og heillandi óperusöngvarar, sérstaklega hinn magnaði Ólafur Kjartan, hrifu gestina með sér í ferðalag tilfinninga og mikils húmors. Þetta var kvöld þar sem matur sálarinnar var ríkulega fram borinn, og enginn fór svangur heim.