Matvælafræði - undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi Axel Sigurðsson skrifar 25. mars 2025 19:03 Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matvælaframleiðsla Mest lesið D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir Skoðun Við vitum alveg upphafið Guðný Níelsen Skoðun Varalitur á skattagrísinum Helgi Brynjarsson Skoðun Leiðréttingin leiðrétt Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson Skoðun Hugrekki getur af sér hugrekki Þorbjörg Þorvaldsdóttir Skoðun Ríkisstofnun rassskellt Björn Ólafsson Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Mikilvægt skref til sáttar Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Hvað skiptir okkur mestu máli? Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 3/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstofnun rassskellt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar skólamáltíðir – margþættur ávinningur Ludvig Guðmundsson,Guðrún E. Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Orkuöflun á eyjaklösum - Vestmannaeyjar og Orkneyjar Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Hugrekki getur af sér hugrekki Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Húmanisminn í kærleikanum og kærleikurinn í húmanismanum Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helför gyðinga gegn íbúum Palestínu Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Leiðréttingin leiðrétt Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson skrifar Skoðun Hvað skiptir okkur mestu máli? Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægt skref til sáttar Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Staðið með þjóðinni Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Við vitum alveg upphafið Guðný Níelsen skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 3/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Varalitur á skattagrísinum Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Við eigum ekki efni á vonleysi né uppgjöf Magnús Magnússon skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli eitt: Tómlæti Íslendinga Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þegar líða fer að jólum Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Svansvottaðar íbúðir – fjárfesting í lífsgæðum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Meistaragráða í lífsreynslu Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnvöld, Óskar á heima hér! Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson skrifar Skoðun Umhverfi, heilsa og skólamáltíðir Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri.
Skoðun Gjaldfrjálsar skólamáltíðir – margþættur ávinningur Ludvig Guðmundsson,Guðrún E. Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Húmanisminn í kærleikanum og kærleikurinn í húmanismanum Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar