Matvælafræði - undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi Axel Sigurðsson skrifar 25. mars 2025 19:03 Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matvælaframleiðsla Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun