Sjálfræðissvipting þjóðar Ægir Örn Arnarson skrifar 19. janúar 2025 21:32 Íslenska þjóðin hefur ítrekað staðið frammi fyrir spurningunni um hvort Ísland eigi að ganga í Evrópusambandið (ESB). Í umræðunni um aðild að ESB er sjaldan rætt hvað skilur okkur að frá meginlandi Evrópu. Okkar sérstaða er mikil þar sem við búum yfir gríðarlegum auðlindum, jarðnæði, orku og var sjálfræði okkar yfir því öllu háð baráttu forfeðra okkar. Nú sem aldrei fyrr er rétt að stikla á stóru varðandi þau atriði sem myndu fylgja aðild að ESB. Takmörkun á fullveldinu Einn helsti ókosturinn við aðild að ESB er sú takmörkun á fullveldinu sem því fylgir. Sem aðildarríki ESB yrði Ísland bundið af löggjöf sambandsins, sem er að miklu leyti sett af framkvæmdastjórn ESB og Evrópuþinginu. Þetta þýðir að löggjöf sem hefur bein áhrif á íslenskt samfélag yrði að miklu leyti ákveðin af erlendum aðilum, búsettum í Brussel með litla sem enga tengingu við landið. Með aðild yrði Ísland hluti af sameiginlegum landbúnaðar- og sjávarútvegsstefnum ESB, sem gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir einn af mikilvægustu atvinnuvegum landsins, fiskveiðum, og ekki síður fæðuöryggi þjóðarinnar og matvælaframleiðslu, landbúnaðinum. Núverandi fyrirkomulag á fiskveiðistjórnun Íslands, byggt á aflamarkskerfi, hefur gefist vel og tryggt sjálfbæra nýtingu auðlinda. Aðild að ESB gæti leitt til þess að önnur ríki fengju aðgang að íslenskum fiskimiðum, sem myndi grafa undan getu landsins til að stjórna sínum auðlindum sjálfstætt. Þannig færi umræðan frá því að innlendir aðilar hagnast um of á auðlindinni „okkar" yfir í að deila þeirri auðlind með öðrum ríkjum ESB. Það sama á við um orkuna okkar og nýtingu hennar. Þá getur landbúnaður í þeirri mynd sem við þekkjum lagst af að miklu leyti með þeim áhrifum sem slíkt fylgir á byggðafestu og líf í sveitum landsins. Það er grundvallar misskilningur í þessu samhengi að Ísland sé í þeirri stöðu að fá einhvern „sérsamning“ með sértækum undanþágum. Það er ESB sem semur samninginn, það er síðan okkar að samþykkja hann eður ei. ESB hefur enga hagsmuni af því að leyfa smáríki líkt og Íslandi að ráða inntaki aðildarinnar. Þannig er aðild allra ríkja sú sama að mestu leyti og felur í sér sömu réttindi og skyldur til handa ríkjunum; einstaka undanþágur hafa þannig einungis verið tímabundnar og í reynd sem hluti að aðlögunarferlinu. Varanlegar undanþágur þekkjast vart innan ESB og hvað þá í grunnatvinnuþáttum þjóðar. Efnahagslegt óhagræði Aðild að ESB felur ekki í sér öruggan efnahagslegan stöðugleika fyrir Ísland. Evrusvæðið hefur átt í viðvarandi efnahagslegum áskorunum, þar á meðal fjármálakreppum og skuldavanda sumra aðildarríkja, alveg eins og í ríkjum sem standa utan þess, eitthvað sem sumir telja óþarfi að ræða. Þótt Ísland þurfi ekki sjálfkrafa að taka upp evruna sem gjaldmiðil, þá getur aðild skapað þrýsting til þess á síðari stigum, enda felst slík samræming í eðli sambandsins. Það myndi því takmarka getu Íslands til sjálfstjórnar eigin peningamálastefnu, sem hefur reynst nauðsynlegt tól í kjölfar fjármálahrunsins 2008. Þó ekki viðfangsefnið hér þá eru aðrir ákjósanlegri gjaldmiðlar en evran sem okkur er fært að taka upp án samskonar aðildar. Auk þess yrðu íslenskir skattgreiðendur að taka þátt í fjármögnun sameiginlegra sjóða ESB, þar á meðal til stuðnings efnahagslega veikari ríkja innan sambandsins. Sem dæmi má nefna að prósentu af öllum virðisaukaskatti greiddum á Íslandi yrði að greiða til ESB. Ísland, sem lítið og velmegandi ríki, gæti því allt eins greitt meira út en við fáum úr þessum kerfum, sem myndi ekki endurspegla hagsmuni þjóðarinnar. Einsætt er að jafn farsælt ríki og Ísland er ekki hluti af þeim ríkjum er styrkjakerfi ESB er ætlað að styðja við og sú staðreynd virðist gleymast alltof oft í umræðunni. Samstarf án aðildar Það er mikilvægt að benda á að Ísland nýtur þegar góðs af ýmsum ávinningum Evrópusamstarfs án þess að vera aðildarríki ESB. Í gegnum EES-samninginn hefur Ísland aðgang að innri markaði Evrópu, sem er t.d. mikilvægur fyrir útflutning. Á sama tíma hefur Ísland haldið fullveldi sínu yfir grunnatvinnuvegum þjóðarinnar og málefnum þeirra, eins og sjávarútvegi og landbúnaði. Með aðild myndum við í rauninni og einföldu máli missa ákvörðunarvaldið hvað þessi málefni og svið varðar. Aðild að ESB myndi ekki aðeins gera Ísland háðara ákvörðunum sambandsins, heldur einnig grafa undan þeim sveigjanleika sem núverandi fyrirkomulag veitir. EES-samningurinn gerir Íslandi kleift að taka þátt í Evrópusamstarfi að vissu marki en halda samt eigin sérstöðu og stjórn á lykilmálum. Með því að treysta á núverandi fyrirkomulag, þar sem Ísland nýtur góðs af samstarfi án aðildar, getur landið áfram viðhaldið sjálfstæði sínu og sérstöðu, um leið og það nýtir sér ávinning af EES samstarfinu. Fólk vísar oft til þess að við séum nú þegar með 75% af löggjöf ESB í gegnum EES en áttar sig ekki á að hin 25% snerta á þeim atriðum er beinast að sjálfræði okkar og sjálfstæði. Að lokum Að ganga inn í ESB er líkt og fullorðinn maður óski eftir því að foreldrar hans taki aftur við honum sem barni og hann sé þar með sviptur sjálfræði og fjárræði, enda telji hann sig alltaf taka rangar ákvarðanir í lífinu og að ekkert gangi upp hjá honum. Í stað þess að reyna gera betur og taka réttar ákvarðanir þá sjá mamma og pabbi um allt það mikilvæga og hann fær vasapening og aðgang að heimilisbílnum en skortir þó sjálfstæðið. Forræðishyggjan allsráðandi og barnið verður aftur háð ákvörðunarvaldi foreldra sinna. Þeir stjórnmálamenn sem talað hafa fyrir aðild að Evrópusambandinu eru í grunninn einmitt þessi fullorðni maður. Það virðist sem þeir telja að allur sá árangur sem náðst hefur hér á landi frá sjálfstæði sé í raun ekki til staðar. Við eigum að afsala okkur fullveldi okkar, afsala yfirráðum á auðlindum okkar og senda peninga úr landi með von um að við fáum þá síðan endurgreidda í formi styrkja. Í þeirra huga er það einungis þá er við erum orðin eins og þessi fullorðni maður sem gefist hefur upp á lífinu, sem þeir telja að íslenska þjóðin hljóti raunverulega velsæld. Að vera öðrum háður er ekki eitthvað sem við eigum að stefna að, hvorki sem þjóð né einstaklingar. Sjálfstæði Íslands er ekki og var ekki sjálfsagður hlutur. Fyrir því var barist og við höfum sýnt það og sannað í verki sem þjóð að við erum fær um að sjá um okkur sjálf, sama hvað sumir virðast ætla. Höfundur er lögfræðingur og nemandi í LL.M. í evrópskum og alþjóðlegum skattarétti við Háskólann í Lundi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Evrópusambandið Mest lesið Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjáanleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Sjá meira
Íslenska þjóðin hefur ítrekað staðið frammi fyrir spurningunni um hvort Ísland eigi að ganga í Evrópusambandið (ESB). Í umræðunni um aðild að ESB er sjaldan rætt hvað skilur okkur að frá meginlandi Evrópu. Okkar sérstaða er mikil þar sem við búum yfir gríðarlegum auðlindum, jarðnæði, orku og var sjálfræði okkar yfir því öllu háð baráttu forfeðra okkar. Nú sem aldrei fyrr er rétt að stikla á stóru varðandi þau atriði sem myndu fylgja aðild að ESB. Takmörkun á fullveldinu Einn helsti ókosturinn við aðild að ESB er sú takmörkun á fullveldinu sem því fylgir. Sem aðildarríki ESB yrði Ísland bundið af löggjöf sambandsins, sem er að miklu leyti sett af framkvæmdastjórn ESB og Evrópuþinginu. Þetta þýðir að löggjöf sem hefur bein áhrif á íslenskt samfélag yrði að miklu leyti ákveðin af erlendum aðilum, búsettum í Brussel með litla sem enga tengingu við landið. Með aðild yrði Ísland hluti af sameiginlegum landbúnaðar- og sjávarútvegsstefnum ESB, sem gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir einn af mikilvægustu atvinnuvegum landsins, fiskveiðum, og ekki síður fæðuöryggi þjóðarinnar og matvælaframleiðslu, landbúnaðinum. Núverandi fyrirkomulag á fiskveiðistjórnun Íslands, byggt á aflamarkskerfi, hefur gefist vel og tryggt sjálfbæra nýtingu auðlinda. Aðild að ESB gæti leitt til þess að önnur ríki fengju aðgang að íslenskum fiskimiðum, sem myndi grafa undan getu landsins til að stjórna sínum auðlindum sjálfstætt. Þannig færi umræðan frá því að innlendir aðilar hagnast um of á auðlindinni „okkar" yfir í að deila þeirri auðlind með öðrum ríkjum ESB. Það sama á við um orkuna okkar og nýtingu hennar. Þá getur landbúnaður í þeirri mynd sem við þekkjum lagst af að miklu leyti með þeim áhrifum sem slíkt fylgir á byggðafestu og líf í sveitum landsins. Það er grundvallar misskilningur í þessu samhengi að Ísland sé í þeirri stöðu að fá einhvern „sérsamning“ með sértækum undanþágum. Það er ESB sem semur samninginn, það er síðan okkar að samþykkja hann eður ei. ESB hefur enga hagsmuni af því að leyfa smáríki líkt og Íslandi að ráða inntaki aðildarinnar. Þannig er aðild allra ríkja sú sama að mestu leyti og felur í sér sömu réttindi og skyldur til handa ríkjunum; einstaka undanþágur hafa þannig einungis verið tímabundnar og í reynd sem hluti að aðlögunarferlinu. Varanlegar undanþágur þekkjast vart innan ESB og hvað þá í grunnatvinnuþáttum þjóðar. Efnahagslegt óhagræði Aðild að ESB felur ekki í sér öruggan efnahagslegan stöðugleika fyrir Ísland. Evrusvæðið hefur átt í viðvarandi efnahagslegum áskorunum, þar á meðal fjármálakreppum og skuldavanda sumra aðildarríkja, alveg eins og í ríkjum sem standa utan þess, eitthvað sem sumir telja óþarfi að ræða. Þótt Ísland þurfi ekki sjálfkrafa að taka upp evruna sem gjaldmiðil, þá getur aðild skapað þrýsting til þess á síðari stigum, enda felst slík samræming í eðli sambandsins. Það myndi því takmarka getu Íslands til sjálfstjórnar eigin peningamálastefnu, sem hefur reynst nauðsynlegt tól í kjölfar fjármálahrunsins 2008. Þó ekki viðfangsefnið hér þá eru aðrir ákjósanlegri gjaldmiðlar en evran sem okkur er fært að taka upp án samskonar aðildar. Auk þess yrðu íslenskir skattgreiðendur að taka þátt í fjármögnun sameiginlegra sjóða ESB, þar á meðal til stuðnings efnahagslega veikari ríkja innan sambandsins. Sem dæmi má nefna að prósentu af öllum virðisaukaskatti greiddum á Íslandi yrði að greiða til ESB. Ísland, sem lítið og velmegandi ríki, gæti því allt eins greitt meira út en við fáum úr þessum kerfum, sem myndi ekki endurspegla hagsmuni þjóðarinnar. Einsætt er að jafn farsælt ríki og Ísland er ekki hluti af þeim ríkjum er styrkjakerfi ESB er ætlað að styðja við og sú staðreynd virðist gleymast alltof oft í umræðunni. Samstarf án aðildar Það er mikilvægt að benda á að Ísland nýtur þegar góðs af ýmsum ávinningum Evrópusamstarfs án þess að vera aðildarríki ESB. Í gegnum EES-samninginn hefur Ísland aðgang að innri markaði Evrópu, sem er t.d. mikilvægur fyrir útflutning. Á sama tíma hefur Ísland haldið fullveldi sínu yfir grunnatvinnuvegum þjóðarinnar og málefnum þeirra, eins og sjávarútvegi og landbúnaði. Með aðild myndum við í rauninni og einföldu máli missa ákvörðunarvaldið hvað þessi málefni og svið varðar. Aðild að ESB myndi ekki aðeins gera Ísland háðara ákvörðunum sambandsins, heldur einnig grafa undan þeim sveigjanleika sem núverandi fyrirkomulag veitir. EES-samningurinn gerir Íslandi kleift að taka þátt í Evrópusamstarfi að vissu marki en halda samt eigin sérstöðu og stjórn á lykilmálum. Með því að treysta á núverandi fyrirkomulag, þar sem Ísland nýtur góðs af samstarfi án aðildar, getur landið áfram viðhaldið sjálfstæði sínu og sérstöðu, um leið og það nýtir sér ávinning af EES samstarfinu. Fólk vísar oft til þess að við séum nú þegar með 75% af löggjöf ESB í gegnum EES en áttar sig ekki á að hin 25% snerta á þeim atriðum er beinast að sjálfræði okkar og sjálfstæði. Að lokum Að ganga inn í ESB er líkt og fullorðinn maður óski eftir því að foreldrar hans taki aftur við honum sem barni og hann sé þar með sviptur sjálfræði og fjárræði, enda telji hann sig alltaf taka rangar ákvarðanir í lífinu og að ekkert gangi upp hjá honum. Í stað þess að reyna gera betur og taka réttar ákvarðanir þá sjá mamma og pabbi um allt það mikilvæga og hann fær vasapening og aðgang að heimilisbílnum en skortir þó sjálfstæðið. Forræðishyggjan allsráðandi og barnið verður aftur háð ákvörðunarvaldi foreldra sinna. Þeir stjórnmálamenn sem talað hafa fyrir aðild að Evrópusambandinu eru í grunninn einmitt þessi fullorðni maður. Það virðist sem þeir telja að allur sá árangur sem náðst hefur hér á landi frá sjálfstæði sé í raun ekki til staðar. Við eigum að afsala okkur fullveldi okkar, afsala yfirráðum á auðlindum okkar og senda peninga úr landi með von um að við fáum þá síðan endurgreidda í formi styrkja. Í þeirra huga er það einungis þá er við erum orðin eins og þessi fullorðni maður sem gefist hefur upp á lífinu, sem þeir telja að íslenska þjóðin hljóti raunverulega velsæld. Að vera öðrum háður er ekki eitthvað sem við eigum að stefna að, hvorki sem þjóð né einstaklingar. Sjálfstæði Íslands er ekki og var ekki sjálfsagður hlutur. Fyrir því var barist og við höfum sýnt það og sannað í verki sem þjóð að við erum fær um að sjá um okkur sjálf, sama hvað sumir virðast ætla. Höfundur er lögfræðingur og nemandi í LL.M. í evrópskum og alþjóðlegum skattarétti við Háskólann í Lundi.
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun