Tilraun til 40 ára býður skipbrot - allir þegja Björn Ólafsson skrifar 6. janúar 2025 07:30 Árið 1983 var ákveðið að setja kvóta á þorsk, til að sporna við „ofveiði“. En veiðin hafði „dottið niður í aðeins“ 300 þús tonn. Markmið kvótasetningar var að byggja upp veiðiþol þorskstofnsins. Hafró gaf sér að jafnstöðuafli úr þorskstofninum ætti að vera um 450 þús tonn á ári.(Sigfús A. Schopka fiskifræðingur) Kvóti var síðan settur á samkvæmt reiknireglum árið 1984. Hafró lagði til að viðmiðunarkvótinn yrði um 200/250 þús tonn. Viðmiðunarkvótinn hefur nánast staðið í stað alla tíð síðan, eða í 40 ár. Stjórnleysi í þorskveiðum gaf 400-546 þús tonna afla áratugum saman. Frá stríðslokum og fram til 1980, eða í yfir 30 ár samfleytt, ár eftir ár voru veidd um 400-546 þús tonn af þorski hér við land. Erlendir togarar gátu þá veitt nánast upp í fjöru og með þeirri möskvastærð sem þeim hentaði. Því var mikill smáþorskur veiddur á öllu þessu tímabili, hvort sem hann var nýttur eða hent í sjóinn aftur. Svona var umgengnin um fiskimiðin áratugum saman. Síðan þá höfum við unnið tvö þorskastríð, komið öllum erlendum veiðiskipum af miðunum, sett reglur um möskvastærðir, friðað hrygningarhólf, beitt skyndifriðunum svæða, notað alla nútíma tækni til að rannsaka og efla þorskstofninn, tekið algjöra stjórn á umgengni við fiskimiðin. Jafnstöðuaflinn sem Hafró sagði þorskstofninn bera; 450 þús tonn, er enn jafn fjarlægur og fyrir 40 árum. Þorskaflinn hefur síðast liðinn 40 ár verið að meðaltali um 50% af því sem hann var í amk 30 ár samfleytt fyrir kvótasetningu. Hafró týndi hálfri milljón tonna af þorski 2021/22. Samkvæmt tölum Hafró hefur stærð þorskstofnsins þróast svona: Samkvæmt þessum tölum hefur þorskstofninn minnkað um 61. þús tonn, eftir 40 ára uppbyggingarstefnu. Árið 2019 gaf Hafró út að hrygningastofn þorsksins hafi ekki verið stærri í 60 ár, eða frá árinu 1959. Hafró hafði árin áður ítrekað að stofninn væri á uppleið. Tveimur árum síðar, 2021, segir Hafró að reyndar hafi stofninn verið ofmetinn, líklega sem nemur um 500 þús tonnum. Bara frávik. Forsendur sem notaðar höfðu verið, taldi Hafró þurfa að breyta. Ýmsir stuðlar og breytur í formúlunni voru ekki alveg að gefa rétt mynd af stöðunni. Árgangar nokkurra ára fyrr hefðu verið minni en reiknað var með. Á einni nóttu hurfu sem sagt hálf milljón tonna af þorski úr sjónum við landið. Reyndar höfðu komið fram frávik í gegnum árin, en aldrei neitt í líkingu við þessa stærð. Frávikið nam meira en 2ja ára veiði þors. Tug milljarða aflaverðmæti. Ef Seðlabankinn væri jafn mistækur í sinni áætlanagerð, er hætt við að trúverðugleiki hans væri ekki beint til útflutnings. Umhverfisáhrif. Nú mætti halda að allt tal um hlýnun jarðar hafi kannski haft áhrif á hversu illa hefur gengið að efla þorskstofninn. Þó hitastigið hér sé ekki að taka þátt í umræddri hlýnun. Hvað segir Hafró um umhverfisárhif á þorskinn? Á vefsíðu stofnunarinnar má sjá og lesa: „Þorskurinn kann best við sig við í 4-7°C hita en finnst þó við allt frá 0°C til 16 og jafnvel 20°C hita. Hann er ekki heldur mjög viðkvæmur fyrir seltu því hann getur verið í fullsöltum sjó sem og í söltu vatni árósa” Þá segir Hafró: “Breytingar á hitastigi og seltu í hafinu við Ísland undanfarin 20 ár má rekja til náttúrulegra sveiflna.” Í janúar 2024, segir Jónas Páll Jónasson, sviðsstjóri botnsjávarsviðs Hafró: “….er bjartsýnn á framtíð íslenska þorsksins, þrátt fyrir að sjór fari hlýnandi hér við land eins og víðast annars staðar. Svo í þeim efnum er ekkert sem ætti að koma vísindamönnum Hafró né þorskinum á óvart. Þorskurinn hefur sem sagt lifað við þessar náttúrulegu breytingar, lengur en menn muna eða vita. Ráðherrar hafa gefið Hafró alræðisvald til að fyrra sig ábyrgð. Fagráðherrar sjávarútvegsmála hafa aldrei haft dug og eða þor, til að gagnrýna ráðgjöf og vinnuaðferðir Hafró. Þó tilefnin séu ærin. Það er svo mun auðveldara að fara eftir ráðgjöfinni, eftirláta embættismönnum vald yfir einni mestu auðlind þjóðarinnar, hugsunarlaust, fría sig ábyrgð. Skipbrot-staðreyndir Grundvöllur fyrir að kvótasetja þorskinn, var að byggja upp stofninn með öllum ráðum og kenningum okkar “færustu” fiskifræðinga. Niðurstaða 40 ára tilraunar er sú að aflinn náði aldrei meiru en um 50% af aflanum sem veiddur í yfir 30 ár, áður en kvótinn var reyndur. Jafnstöðu afli úr stofninum sem Hafró taldi vera um 450 þús tonn, líkt og stofninn gaf áratugum saman, er hvergi í sjónmáli. Og, stofninn er minni en þegar tilraunin hófst. Tilraun til 40 ára hefur mistekist, staðreynd. Sé sömu tilraun framhaldið með sama móti næstu 40 árin, búast sérfræðingar við annarri niðurstöðu? Varla vinnur Íslensk Erfðagreining eftir þeirri forskrift. Ríkisstjórn breytinga? Þora Valkyrjurnar? Valkyrjustjórnin ætlar að auka krókaveiðar. Viðbrögð Hafró og SFS eru fyrirséð. Hundar sleppa ekki fiskiroði svo glatt. Þorir ný ríkisstjórn að gera það liggur í augum uppi að þurfi að ráðast í ? Að láta fara fram skoðun, rannsókn á afhverju tilraunin með kvótasetningu þorsks, og fleiri fiskitegunda hefur gjörsamlega mistekist. Hér getur verið um gífurlegar upphæðir fyrir ríkissjóð að ræða. Eins og staðan er nú, er ómögulegt fyrir nokkurn um að fullyrða hversu mikið veiðiþol helstu fiskauðlindir landsmanna geta gefið. Eða á að taka næstu 40 ár í að gera sömu tilraun og vona eins og jólasveinn eftir annarri niðurstöðu? Í ljósi þessa, ætti ríkisstjórnin ekki að hika við að auka þorskkvóta handa krókaveiðibátum. Frávikin í veiðiráðgjöf, spám, stofnstærðarmælingum þorsks, eru slík. Hvort sem kvóti krókabáta væri aukinn um 10-20 þús tonn, rúmast sá afli vel innan allra frávika, skekkjumarka, sem eru í vísundunnið er eftir. Höfundur er útgerðartæknir, fyrrverandi sjómaður og framleiðslustjóri í fiskvinnslu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Mest lesið Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Sjá meira
Árið 1983 var ákveðið að setja kvóta á þorsk, til að sporna við „ofveiði“. En veiðin hafði „dottið niður í aðeins“ 300 þús tonn. Markmið kvótasetningar var að byggja upp veiðiþol þorskstofnsins. Hafró gaf sér að jafnstöðuafli úr þorskstofninum ætti að vera um 450 þús tonn á ári.(Sigfús A. Schopka fiskifræðingur) Kvóti var síðan settur á samkvæmt reiknireglum árið 1984. Hafró lagði til að viðmiðunarkvótinn yrði um 200/250 þús tonn. Viðmiðunarkvótinn hefur nánast staðið í stað alla tíð síðan, eða í 40 ár. Stjórnleysi í þorskveiðum gaf 400-546 þús tonna afla áratugum saman. Frá stríðslokum og fram til 1980, eða í yfir 30 ár samfleytt, ár eftir ár voru veidd um 400-546 þús tonn af þorski hér við land. Erlendir togarar gátu þá veitt nánast upp í fjöru og með þeirri möskvastærð sem þeim hentaði. Því var mikill smáþorskur veiddur á öllu þessu tímabili, hvort sem hann var nýttur eða hent í sjóinn aftur. Svona var umgengnin um fiskimiðin áratugum saman. Síðan þá höfum við unnið tvö þorskastríð, komið öllum erlendum veiðiskipum af miðunum, sett reglur um möskvastærðir, friðað hrygningarhólf, beitt skyndifriðunum svæða, notað alla nútíma tækni til að rannsaka og efla þorskstofninn, tekið algjöra stjórn á umgengni við fiskimiðin. Jafnstöðuaflinn sem Hafró sagði þorskstofninn bera; 450 þús tonn, er enn jafn fjarlægur og fyrir 40 árum. Þorskaflinn hefur síðast liðinn 40 ár verið að meðaltali um 50% af því sem hann var í amk 30 ár samfleytt fyrir kvótasetningu. Hafró týndi hálfri milljón tonna af þorski 2021/22. Samkvæmt tölum Hafró hefur stærð þorskstofnsins þróast svona: Samkvæmt þessum tölum hefur þorskstofninn minnkað um 61. þús tonn, eftir 40 ára uppbyggingarstefnu. Árið 2019 gaf Hafró út að hrygningastofn þorsksins hafi ekki verið stærri í 60 ár, eða frá árinu 1959. Hafró hafði árin áður ítrekað að stofninn væri á uppleið. Tveimur árum síðar, 2021, segir Hafró að reyndar hafi stofninn verið ofmetinn, líklega sem nemur um 500 þús tonnum. Bara frávik. Forsendur sem notaðar höfðu verið, taldi Hafró þurfa að breyta. Ýmsir stuðlar og breytur í formúlunni voru ekki alveg að gefa rétt mynd af stöðunni. Árgangar nokkurra ára fyrr hefðu verið minni en reiknað var með. Á einni nóttu hurfu sem sagt hálf milljón tonna af þorski úr sjónum við landið. Reyndar höfðu komið fram frávik í gegnum árin, en aldrei neitt í líkingu við þessa stærð. Frávikið nam meira en 2ja ára veiði þors. Tug milljarða aflaverðmæti. Ef Seðlabankinn væri jafn mistækur í sinni áætlanagerð, er hætt við að trúverðugleiki hans væri ekki beint til útflutnings. Umhverfisáhrif. Nú mætti halda að allt tal um hlýnun jarðar hafi kannski haft áhrif á hversu illa hefur gengið að efla þorskstofninn. Þó hitastigið hér sé ekki að taka þátt í umræddri hlýnun. Hvað segir Hafró um umhverfisárhif á þorskinn? Á vefsíðu stofnunarinnar má sjá og lesa: „Þorskurinn kann best við sig við í 4-7°C hita en finnst þó við allt frá 0°C til 16 og jafnvel 20°C hita. Hann er ekki heldur mjög viðkvæmur fyrir seltu því hann getur verið í fullsöltum sjó sem og í söltu vatni árósa” Þá segir Hafró: “Breytingar á hitastigi og seltu í hafinu við Ísland undanfarin 20 ár má rekja til náttúrulegra sveiflna.” Í janúar 2024, segir Jónas Páll Jónasson, sviðsstjóri botnsjávarsviðs Hafró: “….er bjartsýnn á framtíð íslenska þorsksins, þrátt fyrir að sjór fari hlýnandi hér við land eins og víðast annars staðar. Svo í þeim efnum er ekkert sem ætti að koma vísindamönnum Hafró né þorskinum á óvart. Þorskurinn hefur sem sagt lifað við þessar náttúrulegu breytingar, lengur en menn muna eða vita. Ráðherrar hafa gefið Hafró alræðisvald til að fyrra sig ábyrgð. Fagráðherrar sjávarútvegsmála hafa aldrei haft dug og eða þor, til að gagnrýna ráðgjöf og vinnuaðferðir Hafró. Þó tilefnin séu ærin. Það er svo mun auðveldara að fara eftir ráðgjöfinni, eftirláta embættismönnum vald yfir einni mestu auðlind þjóðarinnar, hugsunarlaust, fría sig ábyrgð. Skipbrot-staðreyndir Grundvöllur fyrir að kvótasetja þorskinn, var að byggja upp stofninn með öllum ráðum og kenningum okkar “færustu” fiskifræðinga. Niðurstaða 40 ára tilraunar er sú að aflinn náði aldrei meiru en um 50% af aflanum sem veiddur í yfir 30 ár, áður en kvótinn var reyndur. Jafnstöðu afli úr stofninum sem Hafró taldi vera um 450 þús tonn, líkt og stofninn gaf áratugum saman, er hvergi í sjónmáli. Og, stofninn er minni en þegar tilraunin hófst. Tilraun til 40 ára hefur mistekist, staðreynd. Sé sömu tilraun framhaldið með sama móti næstu 40 árin, búast sérfræðingar við annarri niðurstöðu? Varla vinnur Íslensk Erfðagreining eftir þeirri forskrift. Ríkisstjórn breytinga? Þora Valkyrjurnar? Valkyrjustjórnin ætlar að auka krókaveiðar. Viðbrögð Hafró og SFS eru fyrirséð. Hundar sleppa ekki fiskiroði svo glatt. Þorir ný ríkisstjórn að gera það liggur í augum uppi að þurfi að ráðast í ? Að láta fara fram skoðun, rannsókn á afhverju tilraunin með kvótasetningu þorsks, og fleiri fiskitegunda hefur gjörsamlega mistekist. Hér getur verið um gífurlegar upphæðir fyrir ríkissjóð að ræða. Eins og staðan er nú, er ómögulegt fyrir nokkurn um að fullyrða hversu mikið veiðiþol helstu fiskauðlindir landsmanna geta gefið. Eða á að taka næstu 40 ár í að gera sömu tilraun og vona eins og jólasveinn eftir annarri niðurstöðu? Í ljósi þessa, ætti ríkisstjórnin ekki að hika við að auka þorskkvóta handa krókaveiðibátum. Frávikin í veiðiráðgjöf, spám, stofnstærðarmælingum þorsks, eru slík. Hvort sem kvóti krókabáta væri aukinn um 10-20 þús tonn, rúmast sá afli vel innan allra frávika, skekkjumarka, sem eru í vísundunnið er eftir. Höfundur er útgerðartæknir, fyrrverandi sjómaður og framleiðslustjóri í fiskvinnslu.
Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun