Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir skrifar 11. nóvember 2024 08:01 Nú styttist í kosningar og einhverjir stjórnmálaflokkar keppast við að bjóða upp á einfaldar lausnir við flóknum vandamálum. Hægriflokkarnir hafa nú skyndilega fundið mikla ástríðu fyrir menntakerfinu – og þá helst á forsendum afkasta, árangurs og samræmdra prófa. Þegar lagst er yfir þessar tillögur af hægri vængnum er óhætt að fullyrða að hér sé ekkert nýtt undir sólinni. Allt eru þetta skyndilausnir sem hafa margar verið reyndar áður á vakt hægrimanna erlendis, með vægast sagt vondum árangri. Ræðum um rekstrarform Því er gjarnan haldið fram að það þurfi nauðsynlega að hrista upp í fjölbreytni á skólastiginu og að fólk eigi að búa við meira valfrelsi þegar kemur að því að velja grunnskóla fyrir börnin sín. Það sé í senn til þess fallið að bæta menntakerfið og leiði til kjarabóta fyrir kennara. Á mannamáli þýðir það að í stað þess að flest börn gangi í sinn hverfisskóla í grennd við heimili sitt og eignist bekkjarfélaga í sínu nágrenni, verði til fleiri einkareknir sérskólar – skólar sem munu vilja laða til sín nemendur sem standa sig vel í bóknámi eða eiga foreldra sem hafa fjárhagslega burði. Á sama tíma verði almenna skólakerfinu falið að annast þau börn sem hafa fjölbreyttari þarfir og/eða þau sem eiga efnaminni foreldra. Þarna þurfum við ekki að spyrja að leikslokum. Svíþjóð sker sig úr – og ekki á góðan hátt Samfylkingin hefur ekki sett sig upp á móti rekstri sjálfstæðra skóla en þeir eru eins mismunandi og þeir eru margir. Hins vegar er það grundvallarsýn okkar að þær menntastofnanir verði hverfisskólakerfinu alltaf til fyllingar og að hagnaðardrifin sjónarmið eigi ekki að búa að baki rekstri þeirra. Einkareknir sérskólar eru almennt óhagnaðardrifnir hér á landi sem og í Danmörku, þó það sé ekki einhlítt. Í Finnlandi og Noregi hafa einkaaðilar annast rekstur skóla fyrir nemendur með sérþarfir, almennt á óhagnaðardrifnum grundvelli. Svíþjóð sker sig hins vegar verulega úr. Þegar skyldumenntun barna færðist frá ríki til sveitarfélaga á 10. áratug síðustu aldar, varð úr að hagnaðardrifnum fyrirtækjum var gefinn laus taumur til að stofna einkaskóla. Skóla sem áttu að skila fjárhagslegum hagnaði. Um 15% sænskra barna ganga nú í slíka skóla – skóla sem í grundvallaratriðum eru reknir fyrir skattfé almennings og viðbótarframlag foreldra. Í stuttu máli hafa þetta oft reynst afar gróðavænlegar rekstrareiningar. Sænskir sósíaldemókratar hafa reynt að hafa sig alla við í því að vinda ofan af þessari þróun. Niðurstöður úr PISA könnunum sýna jafnframt fram á að félags- og efnahagslegur bakgrunnur hefur mun meiri áhrif á námsframmistöðu barna í Svíþjóð en annars staðar á Norðurlöndum. Jöfnunartæki – ekki hagnaðarstarfsemi Við munum hvorki bæta kjör kennara né aðstæður í menntakerfinu með því að breyta gamalgrónu hverfisskólafyrirkomulagi okkar yfir í tvöfalt kerfi, sem er beinlínis tæki til ójöfnunar. Það er hægt að gefa sér að einstaklingsframtak í menntakerfinu leiði af sér aukið sjálfstæði og sveigjanleika í námi og þar með kennara, en hér þarf líka að líta til þess að kennarar í einkareknum skólum geta á sama tíma búið við meira vinnuálag og óöryggi varðandi starfskjör þegar tilgangur starfseminnar er ekki að kenna börnum, heldur skapa hagnað fyrir eigendur skólans. Leggjum áherslu á bættar starfsaðstæður kennara Íslenskt menntakerfi stendur að mörgu leyti á tímamótum. Stjórnmálafólk sem býður sig nú fram til Alþingis getur ekki lagt fram lausn á þeirri kjaradeilu sem nú er til úrlausnar fyrir kosningar. Til þess skortir okkur forsendur og við viljum geta treyst samningsaðilum til að ná saman sem allra fyrst. Það verður þó að leggja áherslu á að starfsumhverfi kennara hefur breyst til muna á síðastliðnum misserum, samhliða fjölbreyttara samfélagi og aukinna krafna til að mæta nemendum með einstaklingsbundnar þarfir. Starfsaðstæður kennara eiga að skipta okkur höfuðmáli. Þess vegna eigum að setja alla okkar krafta í að styðja við að hverfisskólarnir geti þjónað sem flestum í sínu nærumhverfi og leita leiða til að grípa einstaklinga hafa sértækari þarfir á forsendum félagslegs og efnahagslegs jöfnuðar. Það er plan í anda jafnaðarstefnunnar. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dagbjört Hákonardóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Skóla- og menntamál Sjálfstæðisflokkurinn Samfylkingin Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Nú styttist í kosningar og einhverjir stjórnmálaflokkar keppast við að bjóða upp á einfaldar lausnir við flóknum vandamálum. Hægriflokkarnir hafa nú skyndilega fundið mikla ástríðu fyrir menntakerfinu – og þá helst á forsendum afkasta, árangurs og samræmdra prófa. Þegar lagst er yfir þessar tillögur af hægri vængnum er óhætt að fullyrða að hér sé ekkert nýtt undir sólinni. Allt eru þetta skyndilausnir sem hafa margar verið reyndar áður á vakt hægrimanna erlendis, með vægast sagt vondum árangri. Ræðum um rekstrarform Því er gjarnan haldið fram að það þurfi nauðsynlega að hrista upp í fjölbreytni á skólastiginu og að fólk eigi að búa við meira valfrelsi þegar kemur að því að velja grunnskóla fyrir börnin sín. Það sé í senn til þess fallið að bæta menntakerfið og leiði til kjarabóta fyrir kennara. Á mannamáli þýðir það að í stað þess að flest börn gangi í sinn hverfisskóla í grennd við heimili sitt og eignist bekkjarfélaga í sínu nágrenni, verði til fleiri einkareknir sérskólar – skólar sem munu vilja laða til sín nemendur sem standa sig vel í bóknámi eða eiga foreldra sem hafa fjárhagslega burði. Á sama tíma verði almenna skólakerfinu falið að annast þau börn sem hafa fjölbreyttari þarfir og/eða þau sem eiga efnaminni foreldra. Þarna þurfum við ekki að spyrja að leikslokum. Svíþjóð sker sig úr – og ekki á góðan hátt Samfylkingin hefur ekki sett sig upp á móti rekstri sjálfstæðra skóla en þeir eru eins mismunandi og þeir eru margir. Hins vegar er það grundvallarsýn okkar að þær menntastofnanir verði hverfisskólakerfinu alltaf til fyllingar og að hagnaðardrifin sjónarmið eigi ekki að búa að baki rekstri þeirra. Einkareknir sérskólar eru almennt óhagnaðardrifnir hér á landi sem og í Danmörku, þó það sé ekki einhlítt. Í Finnlandi og Noregi hafa einkaaðilar annast rekstur skóla fyrir nemendur með sérþarfir, almennt á óhagnaðardrifnum grundvelli. Svíþjóð sker sig hins vegar verulega úr. Þegar skyldumenntun barna færðist frá ríki til sveitarfélaga á 10. áratug síðustu aldar, varð úr að hagnaðardrifnum fyrirtækjum var gefinn laus taumur til að stofna einkaskóla. Skóla sem áttu að skila fjárhagslegum hagnaði. Um 15% sænskra barna ganga nú í slíka skóla – skóla sem í grundvallaratriðum eru reknir fyrir skattfé almennings og viðbótarframlag foreldra. Í stuttu máli hafa þetta oft reynst afar gróðavænlegar rekstrareiningar. Sænskir sósíaldemókratar hafa reynt að hafa sig alla við í því að vinda ofan af þessari þróun. Niðurstöður úr PISA könnunum sýna jafnframt fram á að félags- og efnahagslegur bakgrunnur hefur mun meiri áhrif á námsframmistöðu barna í Svíþjóð en annars staðar á Norðurlöndum. Jöfnunartæki – ekki hagnaðarstarfsemi Við munum hvorki bæta kjör kennara né aðstæður í menntakerfinu með því að breyta gamalgrónu hverfisskólafyrirkomulagi okkar yfir í tvöfalt kerfi, sem er beinlínis tæki til ójöfnunar. Það er hægt að gefa sér að einstaklingsframtak í menntakerfinu leiði af sér aukið sjálfstæði og sveigjanleika í námi og þar með kennara, en hér þarf líka að líta til þess að kennarar í einkareknum skólum geta á sama tíma búið við meira vinnuálag og óöryggi varðandi starfskjör þegar tilgangur starfseminnar er ekki að kenna börnum, heldur skapa hagnað fyrir eigendur skólans. Leggjum áherslu á bættar starfsaðstæður kennara Íslenskt menntakerfi stendur að mörgu leyti á tímamótum. Stjórnmálafólk sem býður sig nú fram til Alþingis getur ekki lagt fram lausn á þeirri kjaradeilu sem nú er til úrlausnar fyrir kosningar. Til þess skortir okkur forsendur og við viljum geta treyst samningsaðilum til að ná saman sem allra fyrst. Það verður þó að leggja áherslu á að starfsumhverfi kennara hefur breyst til muna á síðastliðnum misserum, samhliða fjölbreyttara samfélagi og aukinna krafna til að mæta nemendum með einstaklingsbundnar þarfir. Starfsaðstæður kennara eiga að skipta okkur höfuðmáli. Þess vegna eigum að setja alla okkar krafta í að styðja við að hverfisskólarnir geti þjónað sem flestum í sínu nærumhverfi og leita leiða til að grípa einstaklinga hafa sértækari þarfir á forsendum félagslegs og efnahagslegs jöfnuðar. Það er plan í anda jafnaðarstefnunnar. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun