Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar 9. nóvember 2024 11:01 Andúð á leiðtogum stjórnarflokka vekur upp spurningar um eðli stjórnmálalegrar gagnrýni og hlutverk stjórnarandstöðu í lýðræðislegu samfélagi. Þrátt fyrir að þessir leiðtogar hafi oft verið skotmark háværrar gagnrýni og deilna, hafa stjórnarflokkarnir haldið völdum í mörg ár. Þetta vekur upp spurningar um hvort þessi andúð sé í raun merki um veikleika stjórnarandstöðunnar frekar en styrkleika stjórnarflokkanna. Söguleg þróun íslenskrar stjórnarandstöðu gefur mikilvæga innsýn í þetta. Sem dæmi og á stríðsárunum og í kringum stofnun lýðveldisins var stjórnarandstaðan og þá sérstaklega Sósíalistaflokkurinn, tiltölulega sterk og hafði ákveðna getu til að virkja óánægju meðal almennings. Hins vegar, á eftirstríðsárunum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn var í lykilhlutverki í ríkisstjórnum, var stjórnarandstaðan oft klofin og því minna áhrifarík, sem gerði stjórnarflokkunum kleift að halda völdum þrátt fyrir gagnrýni. Þegar stjórnarandstaðan getur ekki nýtt sér gagnrýni á stjórnvöld til að styrkja eigin stöðu eða bjóða fram trúverðuga valkosti, getur það bent til skorts á skýrum stefnumálum eða leiðtogum sem almenningur telur vera betri kost. Þetta endurspeglast í þróun íslenskra stjórnmála, til að mynda á áttunda áratugnum, þegar stjórnarandstaðan náði meiri samstöðu og sameinaðist um að koma á fót vinstristjórn, sem nýtti sér óánægju með sitjandi stjórnvöld. Þessi sameining veitti þeim styrk og gerði þeim kleift að koma til valda. Það er einnig rétt að íhuga hvort það að stjórnarflokkarnir hafi náð að viðhalda völdum sinum, þrátt fyrir gagnrýnina, sé vegna hæfileika þeirra til að mæta þörfum kjósenda eða hvort það stafi af skorti á raunverulegum valkostum í stjórnarandstöðunni. Þetta sést á níunda áratugnum þegar stjórnarandstaðan átti erfitt með að koma á framfæri trúverðugum valkostum við stefnu ríkisstjórnarinnar, sem gerði það að verkum að stjórnarflokkar fengu forskot í augum kjósenda. Efnahagshrunið 2008 markaði tímamót þar sem almenningur missti traust á sitjandi stjórnarflokkum, sérstaklega Sjálfstæðisflokknum og sneri sér að stjórnarandstöðunni, sem kom til valda undir forystu VG og Samfylkingarinnar. Þetta var dæmi um hvernig djúpstæð óánægja og trúverðugir valkostir geta kollvarpað ríkjandi valdajafnvægi. Á hinn bóginn hefur stjórnarandstaðan átt erfitt með að halda þessum styrk síðan, og sitjandi stjórnarflokkar hafa haldið völdum þrátt fyrir gagnrýni. Viðhorf kjósenda gegna lykilhlutverki í þessu samhengi. Þegar vantraust er mikið kann að vera að kjósendur haldið sig við þá flokka sem þeir þekkja, jafnvel þótt þeir séu óánægðir, einfaldlega vegna þess að þeir telja að stjórnarandstaðan bjóði ekki upp á betri kost. Þá sýnir söguleg reynsla að stjórnarandstaðan hefur bæði sýnt styrkleika og veikleika, eftir því hvort hún hefur náð að sameinast um trúverðuga stefnu og leiðtoga. Þegar stjórnarandstöðum hefur ekki tekist þetta, hafa stjórnarflokkarnir oft haldið völdum, þrátt fyrir óánægju og gagnrýni. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Andúð á leiðtogum stjórnarflokka vekur upp spurningar um eðli stjórnmálalegrar gagnrýni og hlutverk stjórnarandstöðu í lýðræðislegu samfélagi. Þrátt fyrir að þessir leiðtogar hafi oft verið skotmark háværrar gagnrýni og deilna, hafa stjórnarflokkarnir haldið völdum í mörg ár. Þetta vekur upp spurningar um hvort þessi andúð sé í raun merki um veikleika stjórnarandstöðunnar frekar en styrkleika stjórnarflokkanna. Söguleg þróun íslenskrar stjórnarandstöðu gefur mikilvæga innsýn í þetta. Sem dæmi og á stríðsárunum og í kringum stofnun lýðveldisins var stjórnarandstaðan og þá sérstaklega Sósíalistaflokkurinn, tiltölulega sterk og hafði ákveðna getu til að virkja óánægju meðal almennings. Hins vegar, á eftirstríðsárunum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn var í lykilhlutverki í ríkisstjórnum, var stjórnarandstaðan oft klofin og því minna áhrifarík, sem gerði stjórnarflokkunum kleift að halda völdum þrátt fyrir gagnrýni. Þegar stjórnarandstaðan getur ekki nýtt sér gagnrýni á stjórnvöld til að styrkja eigin stöðu eða bjóða fram trúverðuga valkosti, getur það bent til skorts á skýrum stefnumálum eða leiðtogum sem almenningur telur vera betri kost. Þetta endurspeglast í þróun íslenskra stjórnmála, til að mynda á áttunda áratugnum, þegar stjórnarandstaðan náði meiri samstöðu og sameinaðist um að koma á fót vinstristjórn, sem nýtti sér óánægju með sitjandi stjórnvöld. Þessi sameining veitti þeim styrk og gerði þeim kleift að koma til valda. Það er einnig rétt að íhuga hvort það að stjórnarflokkarnir hafi náð að viðhalda völdum sinum, þrátt fyrir gagnrýnina, sé vegna hæfileika þeirra til að mæta þörfum kjósenda eða hvort það stafi af skorti á raunverulegum valkostum í stjórnarandstöðunni. Þetta sést á níunda áratugnum þegar stjórnarandstaðan átti erfitt með að koma á framfæri trúverðugum valkostum við stefnu ríkisstjórnarinnar, sem gerði það að verkum að stjórnarflokkar fengu forskot í augum kjósenda. Efnahagshrunið 2008 markaði tímamót þar sem almenningur missti traust á sitjandi stjórnarflokkum, sérstaklega Sjálfstæðisflokknum og sneri sér að stjórnarandstöðunni, sem kom til valda undir forystu VG og Samfylkingarinnar. Þetta var dæmi um hvernig djúpstæð óánægja og trúverðugir valkostir geta kollvarpað ríkjandi valdajafnvægi. Á hinn bóginn hefur stjórnarandstaðan átt erfitt með að halda þessum styrk síðan, og sitjandi stjórnarflokkar hafa haldið völdum þrátt fyrir gagnrýni. Viðhorf kjósenda gegna lykilhlutverki í þessu samhengi. Þegar vantraust er mikið kann að vera að kjósendur haldið sig við þá flokka sem þeir þekkja, jafnvel þótt þeir séu óánægðir, einfaldlega vegna þess að þeir telja að stjórnarandstaðan bjóði ekki upp á betri kost. Þá sýnir söguleg reynsla að stjórnarandstaðan hefur bæði sýnt styrkleika og veikleika, eftir því hvort hún hefur náð að sameinast um trúverðuga stefnu og leiðtoga. Þegar stjórnarandstöðum hefur ekki tekist þetta, hafa stjórnarflokkarnir oft haldið völdum, þrátt fyrir óánægju og gagnrýni. Höfundur er lögfræðingur.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun