Tilraun um stefnubreytingu í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson skrifar 27. nóvember 2023 15:01 Á dögunum sendi miðstjórn Alþýðusambands Íslands frá sér nokkuð varfærna og að ég tel vel ígrundaða ályktun um leikskólamál. Þar er varað við áhrifum þeirra tilrauna hjá sumum sveitarfélögum að mæta vanfjármögnun leikskólakerfisins með skerðingu á þjónustu. Ásdís Kristjánsdóttir, bæjarstjóri Kópavogs, virðist hafa tekið ályktunina til sín og fundið sig knúna til að svara henni. Því er gefið undir fótinn að ASÍ hafi ekki kynnt sér hinar tilraunakenndu breytingar nægjanlega vel og skilji alls ekki innihaldið. Í reynd græði allir á nýju fyrirkomulagi og sérstaklega sé passað upp á að tekjulágir haldi sjó með miklum afsláttarkerfum. Flóknar gjaldskrár til vandræða Það er vissulega rétt að í Kópavogi var innleitt tekjutengt afsláttarkerfi, en tekjuviðmiðin til að njóta afsláttar eru lág. Séu allar breytur skoðaðar saman, má sjá að einungis fólk sem var áður utan afsláttarkerfa en fellur nú inn í nýtt afsláttarkerfi kemur til með að greiða lægra gjald en áður. Ætla má að það sé verulega takmarkaður hópur. Raunar er það svo að fólk sem áður naut afsláttar tekur á sig hækkun þrátt fyrir að rata áfram inn í nýtt afsláttarkerfi. Líklegt er að einhverjir falli úr fyrra afsláttarkerfi og gætu þá fundið fyrir allt að 100% hækkun. Erfitt er að fjalla um afsláttarkerfin fyrr en við vitum betur um raunverulega notkun þeirra. Ógagnsæjar og flóknar gjaldskrár fyrir leikskólaþjónustu hafa lengi verið til vandræða og auðvelt að fela ýmsa félagslega skekkju innan þeirra. ASÍ hefur raunar lagt heilmikið á sig til að reyna að auðvelda lestur og samanburð á gjaldskrám í gegnum tíðina, en það er önnur umræða. Til þess að færa umræðuna í rétta átt er það ljóst og raunar yfirlýst að um skerðingu á þjónustu er að ræða. Í samfélagi þar sem vinnudagurinn er yfirleitt um 8 tímar er augljóst að einhver þarf að brúa þarna bil, hvort sem afsláttur kemur til eða ekki. Við getum velt því fyrir okkur hverjir stökkva til. Bæjarstjórinn bendir á að leikskólaþjónusta sé ekki hluti af lögboðinni þjónustu sveitarfélaganna. Kannski ættum við bara að vera þakklát fyrir þá viðleitni sem er yfirhöfuð sýnd í þeim efnum? Það ber vott um vissa pólitíska naumhyggju þegar talsmenn sveitarfélaganna vísa til þess að leikskólaþjónustan sé ekki lögbundin – eins og það sé ekki augljóslega vilji íbúanna, og samfélagsins alls, að halda úti slíkri þjónustu með sóma. Það má spyrja sig hvort Kópavogur myndi skoða að leggja niður önnur verkefni sem ekki eru beinlínis lögbundin, eins og til dæmis snjómokstur? Það má teljast undarlegt hjá bæjarstjóranum að láta skína í að Kópavogur gæti allt eins lagt niður þjónustuna ef bæjarstjórn hugnaðist það. Pistillinn endar með því að bæjarstjórinn býður Alþýðusambandinu að hafa milligöngu um að svipta félagsfólk áunnum réttindum sínum þegar hún segir: „Ekki er hægt að mæta umsömdum réttindum starfsfólks með öðrum hætti nema þjónustan sé skert allt árið um kring. Ef ASÍ vill endurskoða slík réttindi til að koma betur til móts við barnafjölskyldur og lágmarka skráningardaga þá er Kópavogsbær boðinn og búinn að ræða það!“ Naumhyggjan nær þarna nýju stigi. Heldur er það hryggilegt að bæjarstjóranum skuli finnast réttindi eigin starfsfólks – réttindi sem verkalýðshreyfingin hefur barist fyrir árum saman – svo léttvæg að hæðast megi að þeim. Pólitísk stefnubreyting Í bókun á fundi bæjarráðs Kópavogs sem samþykkt var 23. þessa mánaðar og ég fékk senda í tölvupósti er fullyrt að „mikið samráð” hafi verið haft við „starfsfólk leikskóla, faglærða og ófaglærða, við mótun tillagna. Þá var einnig samráð við aðra hagaðila s.s. fulltrúa foreldra og stéttarfélaga.” Ekkert er svo sem frekar gefið upp um hvernig slíkt samráð fór fram en ljóst er að nýtt fyrirkomulag virðist samt sem áður hafa komið lang flestum hlutaðeigandi í opna skjöldu. Raunin er að hér er um að ræða meiriháttar pólitíska stefnubreytingu á skjön við afganginn af vinnumarkaðnum. Í stað þess að bæta aðbúnað leikskólafólks er skapaður hvati til að draga úr atvinnuþátttöku. Alkunna er að í slíkum tilfellum eru það yfirleitt konur sem minnka vinnu sína enda hvílir umönnun barna mest á herðum kvenna auk þess sem kynbundinn launamunur veldur því að tekjur þeirra eru iðulega lægri en karla. Þessa stefnubreytingu er nú verið að festa í sessi án mikillar umræðu. Reyndar segir bæjarstjórinn að sýnin komi beinustu leið innan úr leikskólunum sjálfum án nokkurra áhrifa eða íhlutunar bæjaryfirvalda. Sú staðhæfing hlýtur að vekja athygli víðar en í Kópavogi. ASÍ fylgist auðvitað mjög grannt með tilraunastarfseminni í Kópavogi, hvort sem bæjarstjórinn situr til svara fyrir hana eða ekki. Hitt er svo annað mál að ASÍ og verkalýðshreyfingin öll elur með sér aukinn metnað til að stuðla að bættu leikskólakerfi á grundvelli jafnréttis og samfélagslegrar ábyrgðar, eins og í öllum okkar verkum. Höfundur er forseti Alþýðusambands Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnbjörn A. Hermannsson ASÍ Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Sjá meira
Á dögunum sendi miðstjórn Alþýðusambands Íslands frá sér nokkuð varfærna og að ég tel vel ígrundaða ályktun um leikskólamál. Þar er varað við áhrifum þeirra tilrauna hjá sumum sveitarfélögum að mæta vanfjármögnun leikskólakerfisins með skerðingu á þjónustu. Ásdís Kristjánsdóttir, bæjarstjóri Kópavogs, virðist hafa tekið ályktunina til sín og fundið sig knúna til að svara henni. Því er gefið undir fótinn að ASÍ hafi ekki kynnt sér hinar tilraunakenndu breytingar nægjanlega vel og skilji alls ekki innihaldið. Í reynd græði allir á nýju fyrirkomulagi og sérstaklega sé passað upp á að tekjulágir haldi sjó með miklum afsláttarkerfum. Flóknar gjaldskrár til vandræða Það er vissulega rétt að í Kópavogi var innleitt tekjutengt afsláttarkerfi, en tekjuviðmiðin til að njóta afsláttar eru lág. Séu allar breytur skoðaðar saman, má sjá að einungis fólk sem var áður utan afsláttarkerfa en fellur nú inn í nýtt afsláttarkerfi kemur til með að greiða lægra gjald en áður. Ætla má að það sé verulega takmarkaður hópur. Raunar er það svo að fólk sem áður naut afsláttar tekur á sig hækkun þrátt fyrir að rata áfram inn í nýtt afsláttarkerfi. Líklegt er að einhverjir falli úr fyrra afsláttarkerfi og gætu þá fundið fyrir allt að 100% hækkun. Erfitt er að fjalla um afsláttarkerfin fyrr en við vitum betur um raunverulega notkun þeirra. Ógagnsæjar og flóknar gjaldskrár fyrir leikskólaþjónustu hafa lengi verið til vandræða og auðvelt að fela ýmsa félagslega skekkju innan þeirra. ASÍ hefur raunar lagt heilmikið á sig til að reyna að auðvelda lestur og samanburð á gjaldskrám í gegnum tíðina, en það er önnur umræða. Til þess að færa umræðuna í rétta átt er það ljóst og raunar yfirlýst að um skerðingu á þjónustu er að ræða. Í samfélagi þar sem vinnudagurinn er yfirleitt um 8 tímar er augljóst að einhver þarf að brúa þarna bil, hvort sem afsláttur kemur til eða ekki. Við getum velt því fyrir okkur hverjir stökkva til. Bæjarstjórinn bendir á að leikskólaþjónusta sé ekki hluti af lögboðinni þjónustu sveitarfélaganna. Kannski ættum við bara að vera þakklát fyrir þá viðleitni sem er yfirhöfuð sýnd í þeim efnum? Það ber vott um vissa pólitíska naumhyggju þegar talsmenn sveitarfélaganna vísa til þess að leikskólaþjónustan sé ekki lögbundin – eins og það sé ekki augljóslega vilji íbúanna, og samfélagsins alls, að halda úti slíkri þjónustu með sóma. Það má spyrja sig hvort Kópavogur myndi skoða að leggja niður önnur verkefni sem ekki eru beinlínis lögbundin, eins og til dæmis snjómokstur? Það má teljast undarlegt hjá bæjarstjóranum að láta skína í að Kópavogur gæti allt eins lagt niður þjónustuna ef bæjarstjórn hugnaðist það. Pistillinn endar með því að bæjarstjórinn býður Alþýðusambandinu að hafa milligöngu um að svipta félagsfólk áunnum réttindum sínum þegar hún segir: „Ekki er hægt að mæta umsömdum réttindum starfsfólks með öðrum hætti nema þjónustan sé skert allt árið um kring. Ef ASÍ vill endurskoða slík réttindi til að koma betur til móts við barnafjölskyldur og lágmarka skráningardaga þá er Kópavogsbær boðinn og búinn að ræða það!“ Naumhyggjan nær þarna nýju stigi. Heldur er það hryggilegt að bæjarstjóranum skuli finnast réttindi eigin starfsfólks – réttindi sem verkalýðshreyfingin hefur barist fyrir árum saman – svo léttvæg að hæðast megi að þeim. Pólitísk stefnubreyting Í bókun á fundi bæjarráðs Kópavogs sem samþykkt var 23. þessa mánaðar og ég fékk senda í tölvupósti er fullyrt að „mikið samráð” hafi verið haft við „starfsfólk leikskóla, faglærða og ófaglærða, við mótun tillagna. Þá var einnig samráð við aðra hagaðila s.s. fulltrúa foreldra og stéttarfélaga.” Ekkert er svo sem frekar gefið upp um hvernig slíkt samráð fór fram en ljóst er að nýtt fyrirkomulag virðist samt sem áður hafa komið lang flestum hlutaðeigandi í opna skjöldu. Raunin er að hér er um að ræða meiriháttar pólitíska stefnubreytingu á skjön við afganginn af vinnumarkaðnum. Í stað þess að bæta aðbúnað leikskólafólks er skapaður hvati til að draga úr atvinnuþátttöku. Alkunna er að í slíkum tilfellum eru það yfirleitt konur sem minnka vinnu sína enda hvílir umönnun barna mest á herðum kvenna auk þess sem kynbundinn launamunur veldur því að tekjur þeirra eru iðulega lægri en karla. Þessa stefnubreytingu er nú verið að festa í sessi án mikillar umræðu. Reyndar segir bæjarstjórinn að sýnin komi beinustu leið innan úr leikskólunum sjálfum án nokkurra áhrifa eða íhlutunar bæjaryfirvalda. Sú staðhæfing hlýtur að vekja athygli víðar en í Kópavogi. ASÍ fylgist auðvitað mjög grannt með tilraunastarfseminni í Kópavogi, hvort sem bæjarstjórinn situr til svara fyrir hana eða ekki. Hitt er svo annað mál að ASÍ og verkalýðshreyfingin öll elur með sér aukinn metnað til að stuðla að bættu leikskólakerfi á grundvelli jafnréttis og samfélagslegrar ábyrgðar, eins og í öllum okkar verkum. Höfundur er forseti Alþýðusambands Íslands.
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun