Nýtum áfengisgjald í félagslega uppbyggingu handa þeim sem hljóta mestan skaða af áfengisneyslu Sanna Magdalena Mörtudóttir og Andrea Helgadóttir skrifa 26. ágúst 2022 14:33 Betra líf, mannúð og réttlæti Rúmlega 31 þúsund manns skrifuðu undir kröfu um Betra líf - mannúð og réttlæti, sem var lögð fram af SÁÁ - Samtökum áhugafólks um áfengis- og vímuefnavandann árið 2012. Snéri hún að því að sérstakt 10% áfengisgjald rynni til þolenda áfengis- og vímuefnavandans. Þar var lagt til að fjármunum yrði varið í að byggja upp félagslega þjónustu á forræði sveitarfélaganna, þar sem þau hafa ekki haft bolmagn til að sinna henni sem skyldi. Markmið tillögunnar var að gjörbylta lífsgæðum þeirra sem þjást vegna áfengis- og vímuefnavandans og bæta með því samfélagið allt. Margir tóku jákvætt í efni tillögunnar og á fundi stjórnar Sambands íslenskra sveitarfélaga þann 26. október 2012 var fjallað um með hvaða hætti ríkisvaldið geti stutt sveitarfélögin til að byggja upp nauðsynlega þjónustu fyrir áfengis- og vímuefnasjúklinga, fjölskyldur þeirra og börn. Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga samþykkti eftirfarandi bókun samhljóða á fundinum árið 2012: „Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga samþykkir að fela formanni og framkvæmdastjóra að taka upp viðræður við velferðarráðuneytið, fjármála- og efnahagsráðuneytið og innanríkisráðuneytið um með hvaða hætti ríkisvaldið geti stutt sveitarfélögin til að byggja upp nauðsynlega þjónustu fyrir áfengis- og vímuefnasjúklinga, fjölskyldur þeirra og börn“. Efni tillögunnar fékk mikinn meðbyr á meðal almennings enda hljótum við öll að geta verið sammála um samfélagslegan ávinning okkar allra ef vel er staðið að þessu málefni. Hún fékk þó ekki brautargengi innan stjórnsýslunnar þrátt fyrir mikla yfirlýsingagleði og bókunarvilja embættis- og stjórnmálamanna. Áfengisgjald ætti að nýta í öll þau verkefni sem snúa að því að leysa úr áfengisvandanum ekki aðeins hluta þeirra. Allir sem flytja inn eða framleiða áfengi hér á landi til sölu eða vinnslu greiða áfengisgjald í ríkissjóð. Á síðasta ári jukust þessar tekjur mikið og voru 2 milljörðum hærri en áætlað var, þar sem áætlanir gerðu ráð fyrir í kringum 20,3 milljörðum í ríkiskassann. Covid setti strik í reikninginn þar sem fólk keypti meira áfengi, fór minna til útlanda og met voru sett í áfengissölu. En hver er helst að kaupa og drekka áfengi hér á landi? Áfengisneysla landsmanna er mismikil. Í könnun sem Gallup gerði fyrir hönd landlæknisembættisins árið 2021 sögðust 35% drekka áfengi í hverri viku og tæpur fjórðungur féll undir þá skilgreiningu að vera með skaðlegt neyslumynstur áfengis eða stunda svokallaða áhættudrykkju. Ljóst er að áfengisgjaldinu sem rennur í ríkissjóð er haldið uppi af tiltölulega litlum hópi fólks sem er í mikilli hættu á að glíma við alvarlegar afleiðingar ofneyslu áfengis ef það er ekki nú þegar byrjað að hljóta skaða af. Skaðsemi áfengis getur verið gríðarleg og mjög víðtæk fyrir þau sem falla í ofneyslu þess, sem og fyrir aðstandendur þeirra. Nærsamfélagið hefur ýmis félagsleg bjargráð til handa þeim sem þurfa á stuðningi að halda til skamms eða lengri tíma. Við vitum þó að þörf er á auknu fjármagni til að hægt sé að beita þeim svo sómi sé af. Gistiskýli þurfa að standa öllum sem eru án húsaskjóls til boða, þar sem engum er vísað frá vegna plássleysis. Enginn á að þurfa að bíða til lengdar eftir heimili sem hentar þeim og þeirra þörfum. Þar að auki er nauðsynlegt að geta ávallt boðið börnum og aðstandendum þeirra sem eru með áfengis- og vímuefnavanda ráðgjöf og stuðning. Ekkert af áfengisgjaldinu rennur hinsvegar til sveitarfélaganna sem sinna þessari mikilvægu þjónustu við þau sem verða fyrir skaða af ofneyslu áfengis. Sósíalistar í borgarstjórn hafa því lagt til að Reykjavíkurborg leiti til hinna sveitarfélaganna með það að markmiði að hefja viðræður við ríkið um að veita 10% af áfengisgjaldi til sveitarfélaganna. Mikilvægt er að unnið verði að því á vettvangi sveitarfélaganna að hluti af þeim fjárhagslega gróða sem hlýst af sölu áfengis, verði varið í félagslega uppbyggingu til að mæta þörfum þeirra sem fara halloka í viðskiptunum. Höfundar eru borgar- og varaborgarfulltrúi Sósíalistaflokks Íslands Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áfengi og tóbak Sósíalistaflokkurinn Sanna Magdalena Mörtudóttir Borgarstjórn Reykjavík Mest lesið Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir Skoðun Væri ekki bara hreinlegra að vísa manni úr landi? Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Sjá meira
Betra líf, mannúð og réttlæti Rúmlega 31 þúsund manns skrifuðu undir kröfu um Betra líf - mannúð og réttlæti, sem var lögð fram af SÁÁ - Samtökum áhugafólks um áfengis- og vímuefnavandann árið 2012. Snéri hún að því að sérstakt 10% áfengisgjald rynni til þolenda áfengis- og vímuefnavandans. Þar var lagt til að fjármunum yrði varið í að byggja upp félagslega þjónustu á forræði sveitarfélaganna, þar sem þau hafa ekki haft bolmagn til að sinna henni sem skyldi. Markmið tillögunnar var að gjörbylta lífsgæðum þeirra sem þjást vegna áfengis- og vímuefnavandans og bæta með því samfélagið allt. Margir tóku jákvætt í efni tillögunnar og á fundi stjórnar Sambands íslenskra sveitarfélaga þann 26. október 2012 var fjallað um með hvaða hætti ríkisvaldið geti stutt sveitarfélögin til að byggja upp nauðsynlega þjónustu fyrir áfengis- og vímuefnasjúklinga, fjölskyldur þeirra og börn. Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga samþykkti eftirfarandi bókun samhljóða á fundinum árið 2012: „Stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga samþykkir að fela formanni og framkvæmdastjóra að taka upp viðræður við velferðarráðuneytið, fjármála- og efnahagsráðuneytið og innanríkisráðuneytið um með hvaða hætti ríkisvaldið geti stutt sveitarfélögin til að byggja upp nauðsynlega þjónustu fyrir áfengis- og vímuefnasjúklinga, fjölskyldur þeirra og börn“. Efni tillögunnar fékk mikinn meðbyr á meðal almennings enda hljótum við öll að geta verið sammála um samfélagslegan ávinning okkar allra ef vel er staðið að þessu málefni. Hún fékk þó ekki brautargengi innan stjórnsýslunnar þrátt fyrir mikla yfirlýsingagleði og bókunarvilja embættis- og stjórnmálamanna. Áfengisgjald ætti að nýta í öll þau verkefni sem snúa að því að leysa úr áfengisvandanum ekki aðeins hluta þeirra. Allir sem flytja inn eða framleiða áfengi hér á landi til sölu eða vinnslu greiða áfengisgjald í ríkissjóð. Á síðasta ári jukust þessar tekjur mikið og voru 2 milljörðum hærri en áætlað var, þar sem áætlanir gerðu ráð fyrir í kringum 20,3 milljörðum í ríkiskassann. Covid setti strik í reikninginn þar sem fólk keypti meira áfengi, fór minna til útlanda og met voru sett í áfengissölu. En hver er helst að kaupa og drekka áfengi hér á landi? Áfengisneysla landsmanna er mismikil. Í könnun sem Gallup gerði fyrir hönd landlæknisembættisins árið 2021 sögðust 35% drekka áfengi í hverri viku og tæpur fjórðungur féll undir þá skilgreiningu að vera með skaðlegt neyslumynstur áfengis eða stunda svokallaða áhættudrykkju. Ljóst er að áfengisgjaldinu sem rennur í ríkissjóð er haldið uppi af tiltölulega litlum hópi fólks sem er í mikilli hættu á að glíma við alvarlegar afleiðingar ofneyslu áfengis ef það er ekki nú þegar byrjað að hljóta skaða af. Skaðsemi áfengis getur verið gríðarleg og mjög víðtæk fyrir þau sem falla í ofneyslu þess, sem og fyrir aðstandendur þeirra. Nærsamfélagið hefur ýmis félagsleg bjargráð til handa þeim sem þurfa á stuðningi að halda til skamms eða lengri tíma. Við vitum þó að þörf er á auknu fjármagni til að hægt sé að beita þeim svo sómi sé af. Gistiskýli þurfa að standa öllum sem eru án húsaskjóls til boða, þar sem engum er vísað frá vegna plássleysis. Enginn á að þurfa að bíða til lengdar eftir heimili sem hentar þeim og þeirra þörfum. Þar að auki er nauðsynlegt að geta ávallt boðið börnum og aðstandendum þeirra sem eru með áfengis- og vímuefnavanda ráðgjöf og stuðning. Ekkert af áfengisgjaldinu rennur hinsvegar til sveitarfélaganna sem sinna þessari mikilvægu þjónustu við þau sem verða fyrir skaða af ofneyslu áfengis. Sósíalistar í borgarstjórn hafa því lagt til að Reykjavíkurborg leiti til hinna sveitarfélaganna með það að markmiði að hefja viðræður við ríkið um að veita 10% af áfengisgjaldi til sveitarfélaganna. Mikilvægt er að unnið verði að því á vettvangi sveitarfélaganna að hluti af þeim fjárhagslega gróða sem hlýst af sölu áfengis, verði varið í félagslega uppbyggingu til að mæta þörfum þeirra sem fara halloka í viðskiptunum. Höfundar eru borgar- og varaborgarfulltrúi Sósíalistaflokks Íslands
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun