Skuggahliðar barnsfæðinga Málfríður Þórðardóttir skrifar 17. september 2021 10:01 Á hverju ári hefur Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gert 17. september að aljóþjóðadegi sjúklingaöryggis. Í ár hefur dagurinn verið tileinkaður öryggi fæðandi kvenna og nýbura um allan heim. Í augum flestra er barnsfæðing jákvæður atburður í lífi fólks. Verðandi foreldrar bíða fullir eftirvæntingar eftir afkvæminu og leggja allt sitt kapp á að undirbúa sig fyrir hið nýja hlutverk að verða foreldri. Fréttir af fæðingu heilbrigðs barns vekja að jafnaði upp góðar tilfinningar og hamingjuóskum rignir yfir foreldrana og aðra ættingja. Í öllum þessum gleðiflaumi gleymist stundum að huga að heilsu og líðan nýbakaðrar móður sem hefur gengið í gegnum miklar líkamlegar þrautir á meðgöngu og í fæðingu. Fæðingarskaði Á meðgöngu og í fæðingu eiga sér stað nauðsynlegar lífeðlilsfræðilegar breytingar svo að barnsfæðing um leggöng sé möguleg. Í langflestum tilvikum gengur meðganga og fæðing áfallalaust fyrir sig og móðir og barn komast heil frá því. Það er þó því miður ekki alltaf svo og ár hvert verða konur á Íslandi fyrir einhverskonar skaða í fæðingu og í nokkrum tilvikum er um mjög alvarlegan skaða að ræða. Fæðingarskaði er almennt hugtak yfir margskonar skaða á kynfærum, þvagfærum og endaþarmi kvenna. Í flestum tilvikum er skaðinn ljós strax eftir fæðingu en það er vel þekkt að fæðingarskaði geri ekki alveg strax vart við sig og stundum geta liðið mörg ár þar til skaðinn er greindur af lækni. Í alvarlegustu tilvikunum er um mikinn og langvarandi þvag- og hægðarleka að ræða. Að bera harm sinn í hljóði Margar konur sem hafa orðið fyrir alvarlegum fæðingarskaða leita sér seint eða aldrei hjálpar af ótta við skömm yfir eigin ástandi. Þær konur sem í þessu lenda glíma oft og tíðum við lífsgæðaskerðingu, líkamlega, andlega og félagslega. Konur einangra sig, stundum vegna þvag- eða hægðaleka, og hafa skert sjálfstraust sem getur leitt til þunglyndis. Þær missa áhuga á kynlífi sem eðlilega truflar samlíf pars. Í einhverjum tilvikum getur konan fengið óbeit á barninu sem truflar eða skemmir tengslamyndun milli þeirra. Í enn alvarlegri tilvikum getur skaðinn leitt til þess að leggja þurfi ristilstóma þar sem stundum er ómögulegt að lagfæra vöðvana sem hafa orðið fyrir skaða. Ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks Strax á meðgöngu ber heilbrigðisstarfsfólk ábyrgð á því að greina og fyrirbyggja vandamál sem geta valdið fæðingarskaða og vart þarf að nefna að beita skal ávallt og ætið viðurkenndum fæðingaraðferðum sem valda hvorki móður né barni skaða. Ef kona verður fyrir ófyrirséðum skaða í fæðingu er gríðarlega mikilvægt að greina hann strax svo hægt sé að lagfæra og koma í veg fyrir meira tjón og frekari vanlíðan. Eftirfylgni þarf að vera góð og konan þarf að vera vel upplýst um einkenni skaða og afleiðingar hans. Ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks getur líka verið fólgin í því að spyrja konur hispurslaust út í þvag- og hægðaleka því flestar konur eiga erfitt með að tjá sig um vandamálið við aðra, jafnvel sína allra nánustu. Sjúklingaöryggi og öryggismenning Íslenska heilbrigðiskerfið er að öllu jöfnu mjög öflugt. Í því starfar vel menntað fólk og metnaður er mikill. Einhverjir gætu velt fyrir sér hvort fæðingarskaði eigi sér stað í svo háþróuðu heilbrigðiskerfi eins og hér og talið að slíkt ætti sér frekar stað í vanþróuðum ríkjum þar sem þekking og tækni er skemmra á veg komin. Raunin er önnur, því miður. Þó alvarlegir fæðingarskaðar séu ekki tíðir þá þekkjast þeir samt sem áður en sögur af þeim fara ekki hátt, hvorki innan heilbrigðiskerfisins né hjá almenningi því konur bera gjarnan harm sinn í hljóði. Vitundarvakning meðal almennings og heilbrigðisstarfsfólks Tilgangurinn með greininn er að vekja athygli á þessum sársaukafulla skaða sem um aldir hefur ríkt þögn um meðal almennings og ekki síður meðal heilbrigðisstarfsfólks. Upplýsa þarf almenning, bæði konur og karlmenn, ekki bara til þess að konur sæki sér hjálpar heldur einnig til þess að almenningur skilji og geri sér betur grein fyrir því að kona getur eignast heilbrigt barn og verið alsæl með það en á sama tíma verið að kljást við alvarlegan fæðingarskaða sem ógnar bæði líkamlegri og andlegri heilsu hennar og í einhverjum tilvikum barnsins. Vitundarvakning um fæðingarskaða meðal alls heilbrigðisstarfsfólks er gríðarlega mikilvæg. Heilbrigðisstarfsmenn verða að geta borið upp spurningar til kvenna án þess að það sýni einhverja feimni eða óöryggi. Þeir verða líka að leggja sig alla fram til að auka öryggi og gera allt sem í þeirra valdi stendur til að fyrirbyggja skaða, draga úr skaða og reyna að auka lífsgæði þeirra kvenna sem hafa orðið fyrir alvarlegu líkamlegu tjóni. Það er von mín að aukin umræða um þessar skuggahliðar barnsfæðinga verði til þess að auka sjúklingaöryggi. Öryggismenning verður ekki bara til inni á lokaðri skrifstofu þar sem nokkrir stjórnendur heilbrigðisstofnana taka ákvarðanir um gæðastarf og staðla. Öryggismenning verður til hjá einstaklingunum sjálfum þegar þeir eru vel upplýstir og umræðan er opin. Höfundur er hjúkrunarfræðingur, ljósmóðir og stómaþegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Sjá meira
Á hverju ári hefur Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) gert 17. september að aljóþjóðadegi sjúklingaöryggis. Í ár hefur dagurinn verið tileinkaður öryggi fæðandi kvenna og nýbura um allan heim. Í augum flestra er barnsfæðing jákvæður atburður í lífi fólks. Verðandi foreldrar bíða fullir eftirvæntingar eftir afkvæminu og leggja allt sitt kapp á að undirbúa sig fyrir hið nýja hlutverk að verða foreldri. Fréttir af fæðingu heilbrigðs barns vekja að jafnaði upp góðar tilfinningar og hamingjuóskum rignir yfir foreldrana og aðra ættingja. Í öllum þessum gleðiflaumi gleymist stundum að huga að heilsu og líðan nýbakaðrar móður sem hefur gengið í gegnum miklar líkamlegar þrautir á meðgöngu og í fæðingu. Fæðingarskaði Á meðgöngu og í fæðingu eiga sér stað nauðsynlegar lífeðlilsfræðilegar breytingar svo að barnsfæðing um leggöng sé möguleg. Í langflestum tilvikum gengur meðganga og fæðing áfallalaust fyrir sig og móðir og barn komast heil frá því. Það er þó því miður ekki alltaf svo og ár hvert verða konur á Íslandi fyrir einhverskonar skaða í fæðingu og í nokkrum tilvikum er um mjög alvarlegan skaða að ræða. Fæðingarskaði er almennt hugtak yfir margskonar skaða á kynfærum, þvagfærum og endaþarmi kvenna. Í flestum tilvikum er skaðinn ljós strax eftir fæðingu en það er vel þekkt að fæðingarskaði geri ekki alveg strax vart við sig og stundum geta liðið mörg ár þar til skaðinn er greindur af lækni. Í alvarlegustu tilvikunum er um mikinn og langvarandi þvag- og hægðarleka að ræða. Að bera harm sinn í hljóði Margar konur sem hafa orðið fyrir alvarlegum fæðingarskaða leita sér seint eða aldrei hjálpar af ótta við skömm yfir eigin ástandi. Þær konur sem í þessu lenda glíma oft og tíðum við lífsgæðaskerðingu, líkamlega, andlega og félagslega. Konur einangra sig, stundum vegna þvag- eða hægðaleka, og hafa skert sjálfstraust sem getur leitt til þunglyndis. Þær missa áhuga á kynlífi sem eðlilega truflar samlíf pars. Í einhverjum tilvikum getur konan fengið óbeit á barninu sem truflar eða skemmir tengslamyndun milli þeirra. Í enn alvarlegri tilvikum getur skaðinn leitt til þess að leggja þurfi ristilstóma þar sem stundum er ómögulegt að lagfæra vöðvana sem hafa orðið fyrir skaða. Ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks Strax á meðgöngu ber heilbrigðisstarfsfólk ábyrgð á því að greina og fyrirbyggja vandamál sem geta valdið fæðingarskaða og vart þarf að nefna að beita skal ávallt og ætið viðurkenndum fæðingaraðferðum sem valda hvorki móður né barni skaða. Ef kona verður fyrir ófyrirséðum skaða í fæðingu er gríðarlega mikilvægt að greina hann strax svo hægt sé að lagfæra og koma í veg fyrir meira tjón og frekari vanlíðan. Eftirfylgni þarf að vera góð og konan þarf að vera vel upplýst um einkenni skaða og afleiðingar hans. Ábyrgð heilbrigðisstarfsfólks getur líka verið fólgin í því að spyrja konur hispurslaust út í þvag- og hægðaleka því flestar konur eiga erfitt með að tjá sig um vandamálið við aðra, jafnvel sína allra nánustu. Sjúklingaöryggi og öryggismenning Íslenska heilbrigðiskerfið er að öllu jöfnu mjög öflugt. Í því starfar vel menntað fólk og metnaður er mikill. Einhverjir gætu velt fyrir sér hvort fæðingarskaði eigi sér stað í svo háþróuðu heilbrigðiskerfi eins og hér og talið að slíkt ætti sér frekar stað í vanþróuðum ríkjum þar sem þekking og tækni er skemmra á veg komin. Raunin er önnur, því miður. Þó alvarlegir fæðingarskaðar séu ekki tíðir þá þekkjast þeir samt sem áður en sögur af þeim fara ekki hátt, hvorki innan heilbrigðiskerfisins né hjá almenningi því konur bera gjarnan harm sinn í hljóði. Vitundarvakning meðal almennings og heilbrigðisstarfsfólks Tilgangurinn með greininn er að vekja athygli á þessum sársaukafulla skaða sem um aldir hefur ríkt þögn um meðal almennings og ekki síður meðal heilbrigðisstarfsfólks. Upplýsa þarf almenning, bæði konur og karlmenn, ekki bara til þess að konur sæki sér hjálpar heldur einnig til þess að almenningur skilji og geri sér betur grein fyrir því að kona getur eignast heilbrigt barn og verið alsæl með það en á sama tíma verið að kljást við alvarlegan fæðingarskaða sem ógnar bæði líkamlegri og andlegri heilsu hennar og í einhverjum tilvikum barnsins. Vitundarvakning um fæðingarskaða meðal alls heilbrigðisstarfsfólks er gríðarlega mikilvæg. Heilbrigðisstarfsmenn verða að geta borið upp spurningar til kvenna án þess að það sýni einhverja feimni eða óöryggi. Þeir verða líka að leggja sig alla fram til að auka öryggi og gera allt sem í þeirra valdi stendur til að fyrirbyggja skaða, draga úr skaða og reyna að auka lífsgæði þeirra kvenna sem hafa orðið fyrir alvarlegu líkamlegu tjóni. Það er von mín að aukin umræða um þessar skuggahliðar barnsfæðinga verði til þess að auka sjúklingaöryggi. Öryggismenning verður ekki bara til inni á lokaðri skrifstofu þar sem nokkrir stjórnendur heilbrigðisstofnana taka ákvarðanir um gæðastarf og staðla. Öryggismenning verður til hjá einstaklingunum sjálfum þegar þeir eru vel upplýstir og umræðan er opin. Höfundur er hjúkrunarfræðingur, ljósmóðir og stómaþegi.
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar