Lykillinn að öllu Björn Leví Gunnarsson skrifar 6. ágúst 2021 15:31 Píratar hafa lagt fram kosningastefnu fyrir næsta kjörtímabil. Það ætti ekki að koma neinum á óvart að við Píratar leggjum mikla áherslu á nýja stjórnarskrá, grundvallaða á frumvarpi stjórnlagaráðs. Ástæðurnar fyrir því eru fjölmargar en á sama tíma þá skil ég gagnrýni um að það sé svo margt annað mikilvægt sem þarf að gera. Baráttunni við Covid er ekki lokið og faraldurinn kallar á enduruppbyggingu margra kerfa okkar. Heilbrigðiskerfið er að hruni komið - þó það sé nýtt sjúkrahús á leiðinni sem mun bæta vinnuaðstöðu mjög mikið þá lagar bygging ekki mönnunarvanda. Það eru gríðarlegar áskoranir í loftslagsmálum, menntamálum, samgöngumálum, atvinnumálum, húsnæðismálum og í of mörgum öðrum málaflokkum en hægt er að telja upp. Hvers vegna er þá svona mikil áhersla á nýja stjórnarskrá? Hvað þýðir ný stjórnarskrá? Áður en ég svara því þá finnst mér eiginlega betra að spyrja hvað þýðir “ný stjórnarskrá”? Ég segi ný stjórnarskrá af því að það er lagt fram heilt nýtt frumvarp um stjórnarskrá í staðinn fyrir að breyta einstaka hlutum stjórnarskrárinnar í einu. Útkoman er nokkurn veginn sú sama þegar allt kemur til alls - þannig að hvers vegna ekki breyta stjórnarskránni smá saman í nokkrum skrefum? Einfaldlega af því að það er til frumvarp með öllum breytingunum. Til hvers að leggja í auka vinnu við að skipta því upp í nokkra hluta sem allir verða að vera sjálfstæðir og skemma ekki innra samræmi heildarinnar? Sú nýja stjórnarskrá sem um ræðir og fjallað var um í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2012 er í rauninni ekkert rosalega ný. Stór hluti hennar er í raun gamla stjórnarskráin, nánast orðrétt, og svo nokkrar umorðanir fyrir skýrleika á því sem þegar er í núverandi stjórnarskrá. Meira en helmingurinn er nýtt efni hins vegar. Það þýðir samt ekki að ný stjórnarskrá sé alveg “ný” vegna þess að viðbæturnar eru í raun þegar í öðrum stjórnarskrám víða um heim. Allt frá því að stjórnlagaráð kláraði tillögur sínar og samþykkt var í þjóðaratkvæðagreiðslu að leggja þær til grundvallar að frumvarpi að nýrri stjórnarskrá hefur meirihluti þingsins reynt að fara þá leið að breyta stjórnarskránni frekar í áföngum. Það hefur gengið vægast sagt brösulega, í raun má fullyrða að sú aðferð hafi beðið skipbrot, þannig að það stendur í raun á þeim sem styðja þá aðferðafræði að útskýra hvers vegna hún ætti eiginlega að virka í enn eitt skiptið. Gamalt stýrikerfi Stjórnarskráin er eins og stýrikerfi. Hún takmarkar yfirgang stjórnvalda og tryggir grundvallarréttindi borgaranna. Á Íslandi erum við með gamalt stýrikerfi þar sem leikmenn og fræðimenn eru ósammála um túlkanir á ýmsum greinum stjórnarskrárinnar og þegar reynir á gerir forsetinn bara það sem honum sýnist og enginn getur mótmælt túlkun hans á stjórnarskránni. Dæmi um þetta er þegar það voru miklar deilur um hvort ákvæðið um málskotsrétt forseta væri virkt - þangað til Ólafur Ragnar tók af skarið og ákvað að beita því og þá var auðvitað ekkert við því að gera. Með því að uppfæra stýrikerfið fæst hins vegar meiri sameiginlegur skilningur á því og meiri festa í stjórnsýslunni. Nýjar viðbætur - ný stjórnarskrá Svörum þá loksins spurningunni, hvers vegna er svona mikil áhersla á nýja stjórnarskrá? Til að byrja með eru í henni lagfæringarnar á gömlu stjórnarskránni. Núverandi stjórnarskrá er úreld á mörgum sviðum og götótt á öðrum. Heimild forseta til þess að láta saksókn falla niður er úrelt konungslegt fyrirbæri og framsal á valdi ráðherra til forsætisráðherra er mjög óljóst. Getur forseti afturkallað það framsal hvenær sem er til dæmis af eigin frumkvæði? Það þýðir að forseti gæti bara rofið þing og kallað til þingkosninga hvenær sem er. Semsagt, mjög margt sem þarf að laga í núverandi stjórnarskrá. Viðbæturnar eru jafnvel mikilvægari. Í sérstöku uppáhaldi hjá mér eru lýðræðislegar uppfærslur og sameign á náttúru. Þar er möguleikinn á svokölluðum málskotsrétti og svo frumkvæðisrétturinn. Það er ef ákveðið hlutfall þjóðarinnar kallar eftir atkvæðagreiðslu þá skal verða við því. Málskotsréttur og frumkvæðisréttur eru gríðarlega mikilvægar lýðræðisumbætur til þess að stemma stigu við valdabrölti stjórnvalda. Mjög nauðsynlegar viðbætur fyrir núverandi stöðu stjórnmála á Íslandi. Í heildina á litið er ný stjórnarskrá lykilatriðið í að gera allt betur og betra á Íslandi. Það er grundvöllurinn að heilbrigðara lýðræði sem þarf að takast á við allar þær áskoranir sem við erum að glíma við í heilbrigðiskerfinu, menntakerfinu, í atvinnumálum og öllum hinum málaflokkunum. Ný stjórnarskrá tryggir stöðugleika gangvart pólitíkinni sem veður alltaf yfir allt og alla með geðþóttaákvörðunum um pólitískt skipaða dómara eða ráðuneytisstjóra. Ný stjórnarskrá tryggir ábyrgð, sem skortir í íslensk stjórnmál. Ný stjórnarskrá setur völdin í þínar hendur, til þess að stjórnmálamenn misnoti þau ekki. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Píratar Alþingiskosningar 2021 Skoðun: Kosningar 2021 Björn Leví Gunnarsson Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Sjá meira
Píratar hafa lagt fram kosningastefnu fyrir næsta kjörtímabil. Það ætti ekki að koma neinum á óvart að við Píratar leggjum mikla áherslu á nýja stjórnarskrá, grundvallaða á frumvarpi stjórnlagaráðs. Ástæðurnar fyrir því eru fjölmargar en á sama tíma þá skil ég gagnrýni um að það sé svo margt annað mikilvægt sem þarf að gera. Baráttunni við Covid er ekki lokið og faraldurinn kallar á enduruppbyggingu margra kerfa okkar. Heilbrigðiskerfið er að hruni komið - þó það sé nýtt sjúkrahús á leiðinni sem mun bæta vinnuaðstöðu mjög mikið þá lagar bygging ekki mönnunarvanda. Það eru gríðarlegar áskoranir í loftslagsmálum, menntamálum, samgöngumálum, atvinnumálum, húsnæðismálum og í of mörgum öðrum málaflokkum en hægt er að telja upp. Hvers vegna er þá svona mikil áhersla á nýja stjórnarskrá? Hvað þýðir ný stjórnarskrá? Áður en ég svara því þá finnst mér eiginlega betra að spyrja hvað þýðir “ný stjórnarskrá”? Ég segi ný stjórnarskrá af því að það er lagt fram heilt nýtt frumvarp um stjórnarskrá í staðinn fyrir að breyta einstaka hlutum stjórnarskrárinnar í einu. Útkoman er nokkurn veginn sú sama þegar allt kemur til alls - þannig að hvers vegna ekki breyta stjórnarskránni smá saman í nokkrum skrefum? Einfaldlega af því að það er til frumvarp með öllum breytingunum. Til hvers að leggja í auka vinnu við að skipta því upp í nokkra hluta sem allir verða að vera sjálfstæðir og skemma ekki innra samræmi heildarinnar? Sú nýja stjórnarskrá sem um ræðir og fjallað var um í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2012 er í rauninni ekkert rosalega ný. Stór hluti hennar er í raun gamla stjórnarskráin, nánast orðrétt, og svo nokkrar umorðanir fyrir skýrleika á því sem þegar er í núverandi stjórnarskrá. Meira en helmingurinn er nýtt efni hins vegar. Það þýðir samt ekki að ný stjórnarskrá sé alveg “ný” vegna þess að viðbæturnar eru í raun þegar í öðrum stjórnarskrám víða um heim. Allt frá því að stjórnlagaráð kláraði tillögur sínar og samþykkt var í þjóðaratkvæðagreiðslu að leggja þær til grundvallar að frumvarpi að nýrri stjórnarskrá hefur meirihluti þingsins reynt að fara þá leið að breyta stjórnarskránni frekar í áföngum. Það hefur gengið vægast sagt brösulega, í raun má fullyrða að sú aðferð hafi beðið skipbrot, þannig að það stendur í raun á þeim sem styðja þá aðferðafræði að útskýra hvers vegna hún ætti eiginlega að virka í enn eitt skiptið. Gamalt stýrikerfi Stjórnarskráin er eins og stýrikerfi. Hún takmarkar yfirgang stjórnvalda og tryggir grundvallarréttindi borgaranna. Á Íslandi erum við með gamalt stýrikerfi þar sem leikmenn og fræðimenn eru ósammála um túlkanir á ýmsum greinum stjórnarskrárinnar og þegar reynir á gerir forsetinn bara það sem honum sýnist og enginn getur mótmælt túlkun hans á stjórnarskránni. Dæmi um þetta er þegar það voru miklar deilur um hvort ákvæðið um málskotsrétt forseta væri virkt - þangað til Ólafur Ragnar tók af skarið og ákvað að beita því og þá var auðvitað ekkert við því að gera. Með því að uppfæra stýrikerfið fæst hins vegar meiri sameiginlegur skilningur á því og meiri festa í stjórnsýslunni. Nýjar viðbætur - ný stjórnarskrá Svörum þá loksins spurningunni, hvers vegna er svona mikil áhersla á nýja stjórnarskrá? Til að byrja með eru í henni lagfæringarnar á gömlu stjórnarskránni. Núverandi stjórnarskrá er úreld á mörgum sviðum og götótt á öðrum. Heimild forseta til þess að láta saksókn falla niður er úrelt konungslegt fyrirbæri og framsal á valdi ráðherra til forsætisráðherra er mjög óljóst. Getur forseti afturkallað það framsal hvenær sem er til dæmis af eigin frumkvæði? Það þýðir að forseti gæti bara rofið þing og kallað til þingkosninga hvenær sem er. Semsagt, mjög margt sem þarf að laga í núverandi stjórnarskrá. Viðbæturnar eru jafnvel mikilvægari. Í sérstöku uppáhaldi hjá mér eru lýðræðislegar uppfærslur og sameign á náttúru. Þar er möguleikinn á svokölluðum málskotsrétti og svo frumkvæðisrétturinn. Það er ef ákveðið hlutfall þjóðarinnar kallar eftir atkvæðagreiðslu þá skal verða við því. Málskotsréttur og frumkvæðisréttur eru gríðarlega mikilvægar lýðræðisumbætur til þess að stemma stigu við valdabrölti stjórnvalda. Mjög nauðsynlegar viðbætur fyrir núverandi stöðu stjórnmála á Íslandi. Í heildina á litið er ný stjórnarskrá lykilatriðið í að gera allt betur og betra á Íslandi. Það er grundvöllurinn að heilbrigðara lýðræði sem þarf að takast á við allar þær áskoranir sem við erum að glíma við í heilbrigðiskerfinu, menntakerfinu, í atvinnumálum og öllum hinum málaflokkunum. Ný stjórnarskrá tryggir stöðugleika gangvart pólitíkinni sem veður alltaf yfir allt og alla með geðþóttaákvörðunum um pólitískt skipaða dómara eða ráðuneytisstjóra. Ný stjórnarskrá tryggir ábyrgð, sem skortir í íslensk stjórnmál. Ný stjórnarskrá setur völdin í þínar hendur, til þess að stjórnmálamenn misnoti þau ekki. Höfundur er þingmaður Pírata.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun