„Öppdeit“ Jón Ármann Steinsson skrifar 6. mars 2021 08:00 Fyrst bið ég forláts á ísl-enskuslettunni hér í fyrirsögninni en ástkæra ylhýra móðurmálið bauð ekki upp á orð með þeim hughrifunum sem ég var að leita að. Með þessu „öppdeiti“ vildi ég reifa það sem hefur gerst frá því Vísir birti grein um sama mál með fyrirsögninni „Hvílir Geirfinnur hér“. Enn er óljóst hvort sú langsótta kenning um Geirfinn standist skoðun og því skauta ég framhjá þeim möguleika hér og kem mér beint að efninu: Í maímánuði 1980 kom lík í humartroll Hásteins ÁR-8 sem var á veiðum við Vestmannaeyjar. Svona líkfundur var ekki einsdæmi. Á sjöunda og áttunda áratugnum fórust tugir sjómanna við Ísland og margir fundust aldrei. Þá hurfu menn sporlaust uppi á landi líka en almenningsálitið virtist stjórna viðbrögðum lögreglu hverju sinni: Ég minni á Geirfinnsmálið þar sem lögreglan leitaði þrotlaust í hraungjótum, húsagörðum, kjöllurum og meira að segja í kirkjugörðum að líkum Geirfinns og Guðmundar. Ekkert fannst og enn er leitað og spekúlerað. Silfurskreytt belti Fyrir austan fjall var lögreglan ekki óvön að taka á móti líkamspörtum úr sjó. Þegar Hásteinn kom til hafnar á Stokkseyri þennan maídag beið Selfosslögreglan á kæjanum og beinin voru tekin í hús. Eitt vakti sérstaka athygli lögreglunnar og það atriði virtist ráða úrslitum um framhaldið. Líkið var með svart leðurbelti skreytt sleginni silfurmynt og stjörnum, og með hringlaga sylgju sem var eftirlíking af einhverskonar hurðalömum. Lögreglan dró þá ályktun að hér væri sennilega um útlending að ræða enda myndi enginn íslendingur klæða sig svona. Þeirra orð, ekki mín. Rannsókn málsins var þar með komin með ásættanlega niðurstöðu - skrifuð var skýrsla, gefið út dánarvottorð, skýrslan og dánarvottorð sett í möppu og mappan upp í hillu. Næsta mál, takk... Vel á minnst, næsta mál. Nokkrum vikum fyrir líkfundinn, á sumardaginn fyrsta 1980, hafði vélbáturinn Jökultindur farist í blíðskaparveðri við Vestmannaeyjar og með honum þrír menn. Það var talið að skipverjar hefðu fest trollið í hraunbotni og ekki getað kúplað spilinu lausu í tæka tíð sem hafi dregið bátinn niður. Lík skipstjórans fannst nokkrum dögum síðar en hinna tveggja var saknað og er enn. Þetta voru tvítugir strákar og það skrítna er að ég þekkti þá báða. Tréstika númer 6 sýnir hvar óþekkti sjómaðurinn hvílir í kirkjugarðinum á Stokkseyri.Jón Ármann Steinsson Tvö óskyld mál? Lögreglan í Vestmannaeyjum var með skipsskaðann á sinni könnu en lögreglan á Selfossi með líkfundinn. Gat verið að þessi tvö embætti hafi ekki borið saman bækur sínar hvort þessir tveir atburðir væru tengdir? Það skildu einungis 3 vikur á milli atburðanna og örfáar sjómílur. Það er einnig undarlegt að hvergi kom nein frétt um líkfundinn, hvorki í blöðum né á ljósvakamiðlum. Mögulega hefði almenningur þá bent lögreglunni á að þarna gætu verið einhver tengsl í milli. Í október 1980, fimm mánuðum eftir líkfundinn, bankar lögreglustjórinn á Selfossi uppá hjá sóknarprestinum á Stokkseyri. Lögreglustjóri hélt á krukku merktri Líkbrennslu Fossvogskirkjugarðs og réttir presti: „Þetta er útlendingurinn sem Hásteinn fékk í trollið í vor. Viltu vera svo vænn að koma honum fyrir í garðinum við tækifæri.“ Presturinn tekur við krukkunni, lögreglustjóri kveður og fer. Tvær jarðarfarir Í nóvembermánuði 1980 sitja tveir tíu ára strákpollar á kirkjugarðsvegg og horfa á prestinn lesa ritningavers yfir leirkrukku syðst í garðinum. Þessi óvenjulega athöfn varð pollunum ógleymanleg enda kærkomin tilbreyting í viðburðasnauðu hversdagslífinu. Þeir vissu ekki á þeim tíma hvað eða hvern var verið að jarða – bara einhverja krukku. Nokkru síðar kom lögreglustjórinn aftur til prestsins, í þetta sinn með fótlegg. „Viltu vera svo vænn að jarða‘ann þennan þegar færi gefst.“ Prestur lagði fótlegginn niður meðfram kistu þá um vorið en ég hef ekki fundið áhorfendur að þeirri jarðarför. Þá fylgdi ekki sögunni hvort þetta hafi verið fótleggur sem hafði gleymst í fyrrnefndri líkbrennslu eða nýtt mál. Þessi samskipti lögreglustjóra og prests kunna að hljóma undarlega en á þessum árum var þetta bara svona. En hver var hann? Óþekkti sjómaðurinn hvílir enn í kirkjugarðinum á Stokkseyri. Ég fann gröfina eftir leiðbeiningum annars strákpollans sem er í dag fimmtugur sjómaður. Af því ég þekkti ekki staðhætti voru þær svona; „Taktu þér stöðu á kirkjutröppunum með bakið í kirkjudyrnar, gakktu í beina línu í átt að sjónum, stoppaðu við kirkjugarðsvegginn, taktu fjögur skref afturábak og líttu niður til hægri. Þar er tréstika og undir henni er grafið duftkerið.“ DNA rannsókn verður aldrei gerð úr þessu af líkið var brennt. Verið er að kanna fyrrnefndar möppur frá Selfosslögreglunni í Þjóðskjalasafninu ef þar skyldi leynast lykillinn að gátunni. Þegar frekari upplýsingar liggja fyrir mun ég birta þær hér og ljósmynd af beltinu ef leyfi fæst. Vonandi verður þannig hægt að ljúka þessari sögu með góðum endi... Höfundur starfar við nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árborg Guðmundar- og Geirfinnsmálin Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Að hengja prest fyrir biskup, að hengja manneskju fyrir stofnun Hödd Vilhjálmsdóttir Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Fyrst bið ég forláts á ísl-enskuslettunni hér í fyrirsögninni en ástkæra ylhýra móðurmálið bauð ekki upp á orð með þeim hughrifunum sem ég var að leita að. Með þessu „öppdeiti“ vildi ég reifa það sem hefur gerst frá því Vísir birti grein um sama mál með fyrirsögninni „Hvílir Geirfinnur hér“. Enn er óljóst hvort sú langsótta kenning um Geirfinn standist skoðun og því skauta ég framhjá þeim möguleika hér og kem mér beint að efninu: Í maímánuði 1980 kom lík í humartroll Hásteins ÁR-8 sem var á veiðum við Vestmannaeyjar. Svona líkfundur var ekki einsdæmi. Á sjöunda og áttunda áratugnum fórust tugir sjómanna við Ísland og margir fundust aldrei. Þá hurfu menn sporlaust uppi á landi líka en almenningsálitið virtist stjórna viðbrögðum lögreglu hverju sinni: Ég minni á Geirfinnsmálið þar sem lögreglan leitaði þrotlaust í hraungjótum, húsagörðum, kjöllurum og meira að segja í kirkjugörðum að líkum Geirfinns og Guðmundar. Ekkert fannst og enn er leitað og spekúlerað. Silfurskreytt belti Fyrir austan fjall var lögreglan ekki óvön að taka á móti líkamspörtum úr sjó. Þegar Hásteinn kom til hafnar á Stokkseyri þennan maídag beið Selfosslögreglan á kæjanum og beinin voru tekin í hús. Eitt vakti sérstaka athygli lögreglunnar og það atriði virtist ráða úrslitum um framhaldið. Líkið var með svart leðurbelti skreytt sleginni silfurmynt og stjörnum, og með hringlaga sylgju sem var eftirlíking af einhverskonar hurðalömum. Lögreglan dró þá ályktun að hér væri sennilega um útlending að ræða enda myndi enginn íslendingur klæða sig svona. Þeirra orð, ekki mín. Rannsókn málsins var þar með komin með ásættanlega niðurstöðu - skrifuð var skýrsla, gefið út dánarvottorð, skýrslan og dánarvottorð sett í möppu og mappan upp í hillu. Næsta mál, takk... Vel á minnst, næsta mál. Nokkrum vikum fyrir líkfundinn, á sumardaginn fyrsta 1980, hafði vélbáturinn Jökultindur farist í blíðskaparveðri við Vestmannaeyjar og með honum þrír menn. Það var talið að skipverjar hefðu fest trollið í hraunbotni og ekki getað kúplað spilinu lausu í tæka tíð sem hafi dregið bátinn niður. Lík skipstjórans fannst nokkrum dögum síðar en hinna tveggja var saknað og er enn. Þetta voru tvítugir strákar og það skrítna er að ég þekkti þá báða. Tréstika númer 6 sýnir hvar óþekkti sjómaðurinn hvílir í kirkjugarðinum á Stokkseyri.Jón Ármann Steinsson Tvö óskyld mál? Lögreglan í Vestmannaeyjum var með skipsskaðann á sinni könnu en lögreglan á Selfossi með líkfundinn. Gat verið að þessi tvö embætti hafi ekki borið saman bækur sínar hvort þessir tveir atburðir væru tengdir? Það skildu einungis 3 vikur á milli atburðanna og örfáar sjómílur. Það er einnig undarlegt að hvergi kom nein frétt um líkfundinn, hvorki í blöðum né á ljósvakamiðlum. Mögulega hefði almenningur þá bent lögreglunni á að þarna gætu verið einhver tengsl í milli. Í október 1980, fimm mánuðum eftir líkfundinn, bankar lögreglustjórinn á Selfossi uppá hjá sóknarprestinum á Stokkseyri. Lögreglustjóri hélt á krukku merktri Líkbrennslu Fossvogskirkjugarðs og réttir presti: „Þetta er útlendingurinn sem Hásteinn fékk í trollið í vor. Viltu vera svo vænn að koma honum fyrir í garðinum við tækifæri.“ Presturinn tekur við krukkunni, lögreglustjóri kveður og fer. Tvær jarðarfarir Í nóvembermánuði 1980 sitja tveir tíu ára strákpollar á kirkjugarðsvegg og horfa á prestinn lesa ritningavers yfir leirkrukku syðst í garðinum. Þessi óvenjulega athöfn varð pollunum ógleymanleg enda kærkomin tilbreyting í viðburðasnauðu hversdagslífinu. Þeir vissu ekki á þeim tíma hvað eða hvern var verið að jarða – bara einhverja krukku. Nokkru síðar kom lögreglustjórinn aftur til prestsins, í þetta sinn með fótlegg. „Viltu vera svo vænn að jarða‘ann þennan þegar færi gefst.“ Prestur lagði fótlegginn niður meðfram kistu þá um vorið en ég hef ekki fundið áhorfendur að þeirri jarðarför. Þá fylgdi ekki sögunni hvort þetta hafi verið fótleggur sem hafði gleymst í fyrrnefndri líkbrennslu eða nýtt mál. Þessi samskipti lögreglustjóra og prests kunna að hljóma undarlega en á þessum árum var þetta bara svona. En hver var hann? Óþekkti sjómaðurinn hvílir enn í kirkjugarðinum á Stokkseyri. Ég fann gröfina eftir leiðbeiningum annars strákpollans sem er í dag fimmtugur sjómaður. Af því ég þekkti ekki staðhætti voru þær svona; „Taktu þér stöðu á kirkjutröppunum með bakið í kirkjudyrnar, gakktu í beina línu í átt að sjónum, stoppaðu við kirkjugarðsvegginn, taktu fjögur skref afturábak og líttu niður til hægri. Þar er tréstika og undir henni er grafið duftkerið.“ DNA rannsókn verður aldrei gerð úr þessu af líkið var brennt. Verið er að kanna fyrrnefndar möppur frá Selfosslögreglunni í Þjóðskjalasafninu ef þar skyldi leynast lykillinn að gátunni. Þegar frekari upplýsingar liggja fyrir mun ég birta þær hér og ljósmynd af beltinu ef leyfi fæst. Vonandi verður þannig hægt að ljúka þessari sögu með góðum endi... Höfundur starfar við nýsköpun.
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar