Ákall um stefnu í menntun um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt: Virkjum sköpunarkraftinn markvisst Svanborg R. Jónsdóttir skrifar 9. október 2019 10:00 Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Skóla - og menntamál Svanborg R. Jónsdóttir Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Skoðun Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun