Tilgang lífsins er að finna í þessum pistli Þórlindur Kjartansson skrifar 18. janúar 2019 07:00 Ef ég gæti talað við dýr þá myndi ég einna helst vilja spyrja þau um alls konar tilvistarlegar spurningar sem sækja á okkur mennina. Tökum sem dæmi kött sem liggur makindalega og letilega út við gluggann. „Heyrðu, köttur—ertu að hugsa innra með þér að þú ættir nú eiginlega að drífa þig eitthvað út og hreyfa þig? Skammastu þín kannski örlítið fyrir að hanga inni og láta stjana við þig á meðan aðrir kettir þurfa að veiða sér til matar, vara sig á hættum og finna sér á hverri nóttu nýjan og öruggan næturstað?“ Svona myndi ég nefnilega hugsa í sporum kattarins: „Æ, ég ætti nú frekar að fara út að slá blettinn, moka snjóinn, skipta um peru, fara í ræktina, skila bókum á bókasafn,“ og svo framvegis og svo framvegis. En hvað ætli kötturinn myndi segja? Mig grunar að svarið yrði eitthvað á þessa leið: „Heyrðu, gaur, hvað ertu að meina? Ég skil ekki spurninguna? Hugsa um hvort ég ætti að vera að gera eitthvað annað en ég er að gera? Hvernig á það að vera hægt? Hvernig gæti ég verið úti á sama tíma og ég er hér inni að láta fara vel um mig??…Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Tilgangur hundalífsins Það má hugsa sér stærri spurningar. Ef ég hitti hund á vappi myndi ég kannski spyrja hann stærstu spurningarinnar þeirra allra: „Hundur! Hver er tilgangur lífsins?“ „Gaur! Sérðu það ekki?“ „Hvernig á ég að sjá það? Segðu mér, hundur, hver er tilgangur lífsins? Ég get beðið þangað til þú ert búinn að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En það er tilgangur lífsins?“ „Er tilgangur lífsins að míga utan í ljósastaur?“ „Að sjálfsögðu er það tilgangur lífsins.“ „En hver er tilgangurinn með því?“ „Að merkja svæði, það vita allir.“ „Þannig að tilgangur lífsins er að helga sér svæði, er það rétt skilið?“ „Nei. Tilgangur lífsins er að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En nú ertu búinn að míga utan í þennan ljósastaur. Finnst þér þá lífið ekki hafa neinn tilgang lengur?“ „Gaur, tilgangur lífsins er ekki lengur að míga utan í ljósastaur heldur að leita að nýjum ljósastaur til þess að míga utan í?… Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Þunglyndir hundar Fyrir nokkru var ég á gangi í bandarískri stórborg og nálægt mér voru karl og kona hvort að viðra sinn hundinn. Ég komst ekki hjá því að heyra á tal þeirra—og ég hefði heldur ekki viljað missa af því. Annar hundaeigandinn spurði hinn hvort „þetta“ hefði virkað. Og „jú, jú“ hundurinn var víst allt annar eftir „þetta“ og hinn hundaeigandinn kinkaði ábúðarfullur kolli og sagði að þetta væri alveg í takti við sína eigin reynslu af því að setja hundinn á Prozac. Hann væri bara allur miklu glaðlegri og meðfærilegri. Það er nefnilega þannig með dýrin að þrátt fyrir takmarkaða kunnáttu þeirra í heimspeki, enga notkun á samfélagsmiðlum og engar áhyggjur af frammistöðu í vinnu, eldhúsi eða svefnherbergi þá geta þau víst orðið þunglynd. Þetta hrjáir víst einkum dýr sem eru í einhvers konar haldi og hafa ónóg tækifæri til þess að sinna eðlishvötum sínum. Það kann að hljóma sem góður díll að þurfa aldrei að kvíða því hvaðan næsta máltíð kemur, en ef þú mátt ekki pissa utan í ljósastaura þá?… „what’s the point of it all?“Lífslykillinn Og þótt enginn hafi borgað mér fyrir að básúna út kenningu mína um lykilinn að lífshamingjunni—og án þess að ég hafi í raun nokkra einustu hugmynd um hver sá lykill sé—þá held ég að mannfólkinu, alveg eins og dýrunum, líði einna best þegar við höfum eitthvað fyrir stafni, eitthvað sem við höfum ástríðu fyrir. Einu sinni var tilgangur lífsins hjá mér að æfa fótbolta. Einu sinni að vita allt mögulegt um bandaríska körfuboltamenn og um hríð verða góður í að bakka inn í þröng bílastæði. Tilgangurinn er æði misjafn fyrir okkur, stundum mikilfenglegur, stundum smávægilegur; stundum opinber en oft persónulegur; stundum náum við að tökum á honum en oftast klórum við bara í bakkann. Um þetta hafa ekki bara fjallað sálfræðingar, heimspekingar og áhrifavaldar heldur skáld, rithöfundar og tónlistarfólk. Söguhetjan í hinni stórkostlegu bók Ör, eftir Auði Övu, finnur til að mynda tilgang þegar færni hans nýtist öðrum. Af hlutverkinu sprettur tilgangur. Með tilganginum glæðist lífsviljinn. Þess vegna er svarið stundum: „þú ert nóg“; stundum „þú ert of mikið“; stundum „þú getur gert betur“,—en mjög oft „ég þarf á þér að halda“.Hvorki keypt né seld Engin svör eru altæk þegar mannlegar tilfinningar eru annars vegar. En hvort sem maður ætlar að hugsa um sjálfan sig, börnin sín, vini sína eða fjölskyldu—þá gerir venjulegt fólk eflaust einna mest gagn með því að leyfa ástríðunni, ástinni og metnaðinum að blómstra hvar sem mögulegt er. Á meðan ég skrifa þennan pistil finn ég í honum tilgang lífsins. Eitt af svörunum mínum getur falist í að skrifa—á meðan á því stendur dugir það, en bara um hríð og bara mér einum. Allir aðrir þurfa að finna sín eigin svör og það mun ég sjálfur líka þurfa að gera þegar þessu verkefni er lokið og pistillinn sendur í umbrot. Þá þarf ég að finna næsta staur. En svörin eru ekki einföld fyrr en maður telur sig hafa fundið þau, og svo týnir maður þeim aftur—og þau eru aldrei endanleg og þau eiga aldrei við alla. Það þjónar litlum tilgangi að reyna að þrýsta sínum eigin svörum, sinni ástríðu eða sínum metnaði upp á aðra. Eins og ástin verða slík svör hvorki keypt né seld—en þau eru þarna einhvers staðar, vonandi fyrir okkur öll. Mannkynið hefur uppgötvað þau milljón sinnum og við höfum öll glatað þeim þúsund sinnum. Það er þess vegna raunveruleg ástæða til að varast þá trú að hægt sé að kaupa slík svör dýrum dómum af sannfærandi sölufólki þótt margt megi læra af öllu hugsandi fólki bæði ungu sem öldnu. Oftar finnast þau nefnilega alveg ókeypis í eldgömlum tuggum, og jafnvel hjá talandi hundum og malandi köttum í gluggum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Sjá meira
Ef ég gæti talað við dýr þá myndi ég einna helst vilja spyrja þau um alls konar tilvistarlegar spurningar sem sækja á okkur mennina. Tökum sem dæmi kött sem liggur makindalega og letilega út við gluggann. „Heyrðu, köttur—ertu að hugsa innra með þér að þú ættir nú eiginlega að drífa þig eitthvað út og hreyfa þig? Skammastu þín kannski örlítið fyrir að hanga inni og láta stjana við þig á meðan aðrir kettir þurfa að veiða sér til matar, vara sig á hættum og finna sér á hverri nóttu nýjan og öruggan næturstað?“ Svona myndi ég nefnilega hugsa í sporum kattarins: „Æ, ég ætti nú frekar að fara út að slá blettinn, moka snjóinn, skipta um peru, fara í ræktina, skila bókum á bókasafn,“ og svo framvegis og svo framvegis. En hvað ætli kötturinn myndi segja? Mig grunar að svarið yrði eitthvað á þessa leið: „Heyrðu, gaur, hvað ertu að meina? Ég skil ekki spurninguna? Hugsa um hvort ég ætti að vera að gera eitthvað annað en ég er að gera? Hvernig á það að vera hægt? Hvernig gæti ég verið úti á sama tíma og ég er hér inni að láta fara vel um mig??…Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Tilgangur hundalífsins Það má hugsa sér stærri spurningar. Ef ég hitti hund á vappi myndi ég kannski spyrja hann stærstu spurningarinnar þeirra allra: „Hundur! Hver er tilgangur lífsins?“ „Gaur! Sérðu það ekki?“ „Hvernig á ég að sjá það? Segðu mér, hundur, hver er tilgangur lífsins? Ég get beðið þangað til þú ert búinn að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En það er tilgangur lífsins?“ „Er tilgangur lífsins að míga utan í ljósastaur?“ „Að sjálfsögðu er það tilgangur lífsins.“ „En hver er tilgangurinn með því?“ „Að merkja svæði, það vita allir.“ „Þannig að tilgangur lífsins er að helga sér svæði, er það rétt skilið?“ „Nei. Tilgangur lífsins er að míga utan í þennan ljósastaur.“ „En nú ertu búinn að míga utan í þennan ljósastaur. Finnst þér þá lífið ekki hafa neinn tilgang lengur?“ „Gaur, tilgangur lífsins er ekki lengur að míga utan í ljósastaur heldur að leita að nýjum ljósastaur til þess að míga utan í?… Láttu mig svo vera. Ég er upptekinn.“Þunglyndir hundar Fyrir nokkru var ég á gangi í bandarískri stórborg og nálægt mér voru karl og kona hvort að viðra sinn hundinn. Ég komst ekki hjá því að heyra á tal þeirra—og ég hefði heldur ekki viljað missa af því. Annar hundaeigandinn spurði hinn hvort „þetta“ hefði virkað. Og „jú, jú“ hundurinn var víst allt annar eftir „þetta“ og hinn hundaeigandinn kinkaði ábúðarfullur kolli og sagði að þetta væri alveg í takti við sína eigin reynslu af því að setja hundinn á Prozac. Hann væri bara allur miklu glaðlegri og meðfærilegri. Það er nefnilega þannig með dýrin að þrátt fyrir takmarkaða kunnáttu þeirra í heimspeki, enga notkun á samfélagsmiðlum og engar áhyggjur af frammistöðu í vinnu, eldhúsi eða svefnherbergi þá geta þau víst orðið þunglynd. Þetta hrjáir víst einkum dýr sem eru í einhvers konar haldi og hafa ónóg tækifæri til þess að sinna eðlishvötum sínum. Það kann að hljóma sem góður díll að þurfa aldrei að kvíða því hvaðan næsta máltíð kemur, en ef þú mátt ekki pissa utan í ljósastaura þá?… „what’s the point of it all?“Lífslykillinn Og þótt enginn hafi borgað mér fyrir að básúna út kenningu mína um lykilinn að lífshamingjunni—og án þess að ég hafi í raun nokkra einustu hugmynd um hver sá lykill sé—þá held ég að mannfólkinu, alveg eins og dýrunum, líði einna best þegar við höfum eitthvað fyrir stafni, eitthvað sem við höfum ástríðu fyrir. Einu sinni var tilgangur lífsins hjá mér að æfa fótbolta. Einu sinni að vita allt mögulegt um bandaríska körfuboltamenn og um hríð verða góður í að bakka inn í þröng bílastæði. Tilgangurinn er æði misjafn fyrir okkur, stundum mikilfenglegur, stundum smávægilegur; stundum opinber en oft persónulegur; stundum náum við að tökum á honum en oftast klórum við bara í bakkann. Um þetta hafa ekki bara fjallað sálfræðingar, heimspekingar og áhrifavaldar heldur skáld, rithöfundar og tónlistarfólk. Söguhetjan í hinni stórkostlegu bók Ör, eftir Auði Övu, finnur til að mynda tilgang þegar færni hans nýtist öðrum. Af hlutverkinu sprettur tilgangur. Með tilganginum glæðist lífsviljinn. Þess vegna er svarið stundum: „þú ert nóg“; stundum „þú ert of mikið“; stundum „þú getur gert betur“,—en mjög oft „ég þarf á þér að halda“.Hvorki keypt né seld Engin svör eru altæk þegar mannlegar tilfinningar eru annars vegar. En hvort sem maður ætlar að hugsa um sjálfan sig, börnin sín, vini sína eða fjölskyldu—þá gerir venjulegt fólk eflaust einna mest gagn með því að leyfa ástríðunni, ástinni og metnaðinum að blómstra hvar sem mögulegt er. Á meðan ég skrifa þennan pistil finn ég í honum tilgang lífsins. Eitt af svörunum mínum getur falist í að skrifa—á meðan á því stendur dugir það, en bara um hríð og bara mér einum. Allir aðrir þurfa að finna sín eigin svör og það mun ég sjálfur líka þurfa að gera þegar þessu verkefni er lokið og pistillinn sendur í umbrot. Þá þarf ég að finna næsta staur. En svörin eru ekki einföld fyrr en maður telur sig hafa fundið þau, og svo týnir maður þeim aftur—og þau eru aldrei endanleg og þau eiga aldrei við alla. Það þjónar litlum tilgangi að reyna að þrýsta sínum eigin svörum, sinni ástríðu eða sínum metnaði upp á aðra. Eins og ástin verða slík svör hvorki keypt né seld—en þau eru þarna einhvers staðar, vonandi fyrir okkur öll. Mannkynið hefur uppgötvað þau milljón sinnum og við höfum öll glatað þeim þúsund sinnum. Það er þess vegna raunveruleg ástæða til að varast þá trú að hægt sé að kaupa slík svör dýrum dómum af sannfærandi sölufólki þótt margt megi læra af öllu hugsandi fólki bæði ungu sem öldnu. Oftar finnast þau nefnilega alveg ókeypis í eldgömlum tuggum, og jafnvel hjá talandi hundum og malandi köttum í gluggum.
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun