Réttur barna gagnvart fjölmiðlum Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar 24. júní 2014 08:15 Hlutverk fjölmiðla er að veita upplýsingar og stuðla að upplýstri og ábyrgri umræðu í samfélaginu. Mikilvægt er að fjölmiðlar veiti raunsanna mynd af veruleikanum og axli sína ábyrgð gagnvart samfélaginu. En hvað er það sem greinir á milli hvort tiltekið efni á erindi við almenning eða ekki? Ættu málefni einstakra barna að vera til umfjöllunar? Hverjir eiga að vernda börn gegn skaðlegu efni?Börn fylgjast með Síðustu misserin hafa málefni tiltekinna skóla verið umfjöllunarefni í fjölmiðlum landsins. Rætt hefur verið um einelti kennara, einelti barna gegn tilteknu barni, deilur foreldrahópa vegna eineltismála, prófstuld í unglingadeild tiltekins skóla og þar fram eftir götunum. Þessi fjölmiðlaumfjöllun fer ekki fram hjá börnunum okkar – þvert á móti. Nýjasta SAFT-rannsóknin frá árinu 2013 (SAFT er vakningarátak um örugga tækninotkun barna og unglinga á Íslandi og stendur fyrir: Samfélag, fjölskylda og tækni) sýnir að börn eru upplýstari en foreldrar þeirra halda og skoða t.d. fréttasíður á netinu í meiri mæli en foreldrar þeirra telja. Sú umræða sem á sér stað í samfélaginu mótar þeirra viðhorf rétt eins og þeirra sem fullorðnir eru. Auk þess læra þau þá hegðun sem fyrir þeim er höfð. Hvaða skilaboð erum við að senda börnunum okkar þegar reynt er að útkljá erfið mál á torgum fréttamiðlanna?Friðhelgi einkalífs barna Yfirleitt hafa fullorðnir þroska, þekkingu og dómgreind til að vara sig á áróðri og verja sig gegn ágangi fjölmiðla. Að sama skapi taka fullorðnir ákvörðun um hvort þeir vilji ræða við fjölmiðla eða ekki. Hið sama er ekki hægt að segja um börn. Þau eiga eftir að taka út þroska og þróa sína dómgreind og þekkingu og eru eðli málsins samkvæmt oft og tíðum berskjölduð. Því er vert að velta því fyrir sér hvort friðhelgi einkalífs barna sé nógu vel varin af lögum og reglum sem eiga að vernda börn fyrir ágangi og óæskilegum skilaboðum fjölmiðla. Fjölmiðlar skipa stóran sess í lífi fólks og hafa þeir einnig sínar siðareglur. En stundum vilja þær gleymast þegar kemur að markaðssetningu og þeim hraða sem tæknin býður upp á.Ábyrgð foreldra Foreldrar eru helstu málsvarar barna sinna og bera höfuðábyrgð á að verja þau gegn ágangi hvers konar og áreiti. Hins vegar eru það stundum foreldrarnir sem bregðast og fara með einkamál barna sinna í fjölmiðla. Stundum er um örþrifaráð að ræða, t.d. þegar foreldrar upplifa mikið ranglæti og telja kerfið hafa brugðist. Því miður gerist það stundum. Þrátt fyrir það hefur barnið ekki forsendur til að meta hvort þetta sé því raunverulega fyrir bestu. Leita ætti allra leiða til að leysa málin á öðrum vettvangi og virða þar með rétt barnsins til friðhelgi einkalífs nú og til lengri tíma litið. Foreldrum ber einnig samkvæmt 94. grein barnaverndarlaga nr. 80/2002 eftir því sem í þeirra valdi er að vernda börn gegn ofbeldis- og klámefni eða öðru slíku efni, m.a. með því að koma í veg fyrir aðgang þeirra að því. Við viljum forða börnum frá klámi og ofbeldi en hvað með annað efni eins og staðalmyndir kynja, niðrandi viðhorf til minnihlutahópa og fleira? Hvernig getur samfélagið hjálpað foreldrum að sinna þessari skyldu sinni?Upplýsingar og ábyrgð iðnaðarins Foreldrar þurfa upplýsingar svo þeir geti sinnt skyldu sinni. Þegar kemur að kvikmyndum er ágætis fyrirkomulag viðhaft á IMDb.com þar sem foreldrar meta sjálfir efnið og geta skoðað umsagnir hverjir annarra. Gott væri að hafa sambærilegan vettvang t.d. á kvikmyndir.is. Einnig ber iðnaðurinn mikla ábyrgð og gott væri ef meira frumkvæði í þessum málum kæmi frá eigendum fjölmiðla og framleiðendum. Því miður eru staðlarnir oft of einfaldir og villandi upplýsingar og misræmi í aldursmerkingum. Fjölmiðlanefnd veitir hér mikilvægt aðhald og vert er að efla starf hennar. Einnig ættu forsvarsmenn helstu fjölmiðla; eigendur, rit- og fréttastjórar, að leggja höfuðáherslu á að unnið sé samkvæmt siðareglum og lögum, ekki hvað síst þegar kemur að umfjöllun um málefni einstaka barna.Verndum æskuna Lykilatriði við að vernda börn gegn skaðlegu efni og ágangi er að gera þau fær um að meta og greina fjölmiðlaefni og upplýsingar á gagnrýninn hátt og tileinka sér fjölþætta færni við að njóta efnis og nota það. Við þurfum í raun öll að tileinka okkur slíkt miðlalæsi. Iðnaðurinn og hið opinbera bera einnig mikla ábyrgð þegar kemur að vernd barna gegn skaðlegu efni og friðhelgi einkalífs þeirra. Þegar öllu er á botninn hvolft ætti leiðarljós allra hlutaðeigandi að vera velferð barna. Börn eiga að fá að vera börn – í friði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrefna Sigurjónsdóttir Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Hlutverk fjölmiðla er að veita upplýsingar og stuðla að upplýstri og ábyrgri umræðu í samfélaginu. Mikilvægt er að fjölmiðlar veiti raunsanna mynd af veruleikanum og axli sína ábyrgð gagnvart samfélaginu. En hvað er það sem greinir á milli hvort tiltekið efni á erindi við almenning eða ekki? Ættu málefni einstakra barna að vera til umfjöllunar? Hverjir eiga að vernda börn gegn skaðlegu efni?Börn fylgjast með Síðustu misserin hafa málefni tiltekinna skóla verið umfjöllunarefni í fjölmiðlum landsins. Rætt hefur verið um einelti kennara, einelti barna gegn tilteknu barni, deilur foreldrahópa vegna eineltismála, prófstuld í unglingadeild tiltekins skóla og þar fram eftir götunum. Þessi fjölmiðlaumfjöllun fer ekki fram hjá börnunum okkar – þvert á móti. Nýjasta SAFT-rannsóknin frá árinu 2013 (SAFT er vakningarátak um örugga tækninotkun barna og unglinga á Íslandi og stendur fyrir: Samfélag, fjölskylda og tækni) sýnir að börn eru upplýstari en foreldrar þeirra halda og skoða t.d. fréttasíður á netinu í meiri mæli en foreldrar þeirra telja. Sú umræða sem á sér stað í samfélaginu mótar þeirra viðhorf rétt eins og þeirra sem fullorðnir eru. Auk þess læra þau þá hegðun sem fyrir þeim er höfð. Hvaða skilaboð erum við að senda börnunum okkar þegar reynt er að útkljá erfið mál á torgum fréttamiðlanna?Friðhelgi einkalífs barna Yfirleitt hafa fullorðnir þroska, þekkingu og dómgreind til að vara sig á áróðri og verja sig gegn ágangi fjölmiðla. Að sama skapi taka fullorðnir ákvörðun um hvort þeir vilji ræða við fjölmiðla eða ekki. Hið sama er ekki hægt að segja um börn. Þau eiga eftir að taka út þroska og þróa sína dómgreind og þekkingu og eru eðli málsins samkvæmt oft og tíðum berskjölduð. Því er vert að velta því fyrir sér hvort friðhelgi einkalífs barna sé nógu vel varin af lögum og reglum sem eiga að vernda börn fyrir ágangi og óæskilegum skilaboðum fjölmiðla. Fjölmiðlar skipa stóran sess í lífi fólks og hafa þeir einnig sínar siðareglur. En stundum vilja þær gleymast þegar kemur að markaðssetningu og þeim hraða sem tæknin býður upp á.Ábyrgð foreldra Foreldrar eru helstu málsvarar barna sinna og bera höfuðábyrgð á að verja þau gegn ágangi hvers konar og áreiti. Hins vegar eru það stundum foreldrarnir sem bregðast og fara með einkamál barna sinna í fjölmiðla. Stundum er um örþrifaráð að ræða, t.d. þegar foreldrar upplifa mikið ranglæti og telja kerfið hafa brugðist. Því miður gerist það stundum. Þrátt fyrir það hefur barnið ekki forsendur til að meta hvort þetta sé því raunverulega fyrir bestu. Leita ætti allra leiða til að leysa málin á öðrum vettvangi og virða þar með rétt barnsins til friðhelgi einkalífs nú og til lengri tíma litið. Foreldrum ber einnig samkvæmt 94. grein barnaverndarlaga nr. 80/2002 eftir því sem í þeirra valdi er að vernda börn gegn ofbeldis- og klámefni eða öðru slíku efni, m.a. með því að koma í veg fyrir aðgang þeirra að því. Við viljum forða börnum frá klámi og ofbeldi en hvað með annað efni eins og staðalmyndir kynja, niðrandi viðhorf til minnihlutahópa og fleira? Hvernig getur samfélagið hjálpað foreldrum að sinna þessari skyldu sinni?Upplýsingar og ábyrgð iðnaðarins Foreldrar þurfa upplýsingar svo þeir geti sinnt skyldu sinni. Þegar kemur að kvikmyndum er ágætis fyrirkomulag viðhaft á IMDb.com þar sem foreldrar meta sjálfir efnið og geta skoðað umsagnir hverjir annarra. Gott væri að hafa sambærilegan vettvang t.d. á kvikmyndir.is. Einnig ber iðnaðurinn mikla ábyrgð og gott væri ef meira frumkvæði í þessum málum kæmi frá eigendum fjölmiðla og framleiðendum. Því miður eru staðlarnir oft of einfaldir og villandi upplýsingar og misræmi í aldursmerkingum. Fjölmiðlanefnd veitir hér mikilvægt aðhald og vert er að efla starf hennar. Einnig ættu forsvarsmenn helstu fjölmiðla; eigendur, rit- og fréttastjórar, að leggja höfuðáherslu á að unnið sé samkvæmt siðareglum og lögum, ekki hvað síst þegar kemur að umfjöllun um málefni einstaka barna.Verndum æskuna Lykilatriði við að vernda börn gegn skaðlegu efni og ágangi er að gera þau fær um að meta og greina fjölmiðlaefni og upplýsingar á gagnrýninn hátt og tileinka sér fjölþætta færni við að njóta efnis og nota það. Við þurfum í raun öll að tileinka okkur slíkt miðlalæsi. Iðnaðurinn og hið opinbera bera einnig mikla ábyrgð þegar kemur að vernd barna gegn skaðlegu efni og friðhelgi einkalífs þeirra. Þegar öllu er á botninn hvolft ætti leiðarljós allra hlutaðeigandi að vera velferð barna. Börn eiga að fá að vera börn – í friði.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun