ESB-aðild og íslensk menning Einar Benediktsson skrifar 21. ágúst 2012 06:00 Samstarf að því er varðar menntun, menningarmál og æskulýðsmál er ein af grunnstoðum Evrópusambandsins. Ísland hóf þátttöku í verkefnum þess varðandi menntun og starfsþjálfun þegar árið 1990. Frá 1994 með tilkomu EES-samningsins hefur fjöldi Íslendinga tekið þátt í símenntunaráætlun ESB og komið hefur verið á aðgerðaáætlun um símenntun sem er mikilvægur liður í baráttu gegn atvinnuleysi. Landsskrifstofa Menntaáætlunar ESB annast ýmsar undiráætlanir, þ.m.t. Comenius, Erasmus, Grundtvig og Leonardo sem skipuleggja skólaheimsóknir, nemenda- og kennaraskipti, samvinnu um námsefni o.fl. Þúsundir íslenskra nemenda, kennara og skólastjórnenda hafa tekið þátt í þessu samstarfi. Íslendingar taka sömuleiðis virkan þátt í ESB-samstarfi í málefnum er varða ungt fólk í gegnum aðgerðaáætlun ESB í æskulýðsmálum. Evrópa unga fólksins er íslenska heitið á Ungmennaáætlun Evrópusambandsins, Youth in Action, og er samstarfsverkefni ESB, mennta- og menningarmálaráðuneytisins og UMFÍ. Áætlunin styrkir ungt fólk á aldrinum 13-30 ára og þá sem starfa með ungu fólki. Þá tekur Ísland þátt í menningaráætlun ESB og því hafa íslenskir listamenn notið góðs af menningarstyrkjum, t.d. í kvikmyndagerð í gegnum Media-áætlunina en einnig á öðrum sviðum svo sem bókmenntaþýðingum og með samstarfi við tónlistarmenn og leikhópa. n Um 20.000 Íslendingar hafa tekið þátt í evrópskum samstarfsverkefnum n Mestu fé var veitt í verkefni er tengjast rannsóknum og þróun en um þriðjungur til stuðnings verkefnum á sviði menntunar og menningar. nÞátttaka ungmenna í áætlun ESB á sviði æskulýðsmála hefur verið afar góð en frá árinu 2001 hafa um 600 Íslendingar notið góðs af henni árlega. Þátttaka okkar í menntunar- og menningarstarfsemi Evrópusambandsins undanfarinn aldarfjórðung er til marks um getu Íslendinga í umsvifamiklu alþjóðasamstarfi sem varðar framtíðarheill þjóðfélagsins. Þetta geta samningamenn okkar lagt fram stoltir í Brussel. Upplýsingagjöfin í aðildarviðræðunum og ofangreint er fengið þaðan, hún er afar þýðingarmikil leið til upplýsinga við stjórnsýslu Evrópu um jafningjann sem Ísland er í menntunar- og menningarmálum. Jafningjar í samstarfi nútímans, en í öllu meiri og veglegri stöðu frá fornu fari. Við aðild að Evrópusambandinu yrði íslenska þar opinbert mál, eins og aðrar þjóðtungur. Það er einmitt stefna ESB að varðveita og efla tungumál þjóðanna og minnihlutahópa. Málið í Lúxemborg er skínandi dæmi um það. Framtíðarstaða íslenskunnar innan Evrópusambandsins yrði tvímælalaust sterkari en ella.Hlutur íslenskrar menningar í Evrópu Menning Íslendinga og íslensk menning er tvennt aðskilið, svo sem Sigurður Nordal bendir á. Hið íslenska, skerfur Íslendinga til heimsmenningarinnar, er í fornbókmenntum og orðsins list. Nordal bendir á, að mjög fáir erlendir afburðamenn hafi gefið Íslandi gaum nema á sviði fornbókmenntanna og skýrist það af því hver framtíðaráhrif víkingaöldin hafði. Afkomendur kynstofnsins sem sveimaði um til árása og landkönnunnar, hafa haft forystu í Norðurálfu í landnámi og yfirdrottnun víða um heim, allt frá krossferðum til yfirgangs heimsvelda. Af þessu leiðir að háskólasamfélög sem fremst standa í Evrópu og Ameríku, hafa lengi haft í sínu liði frábæra sérfræðinga á sviði íslenskra fræða. Við allmarga úr þeim hópi hafði ég í sendiherrastarfi afar gagnleg og ánægjuleg samskipti. Langa greinargerð þyrfti til að gera skil öllu því sem þakka má þessum ágætu fræðimönnum og Íslandsvinum í Frakklandi, Bretlandi, Noregi og Bandaríkjunum. Eftir þá og forvera þeirra undanfarnar aldir, liggur ótrúlegur forði ritverka og þýðinga og kennslustörfin skipta ekki síður miklu máli. Í fjölmörgum erlendum háskólum hefur lengi farið fram dýrmæt fræðsla í íslenskri menningu og það líka fyrir nemendur frá fjarlægum löndum. Hin glæsilega saga Snorra af Noregskonungum til forna var það sem beinlínis vakti eldmóð Norðmanna í sjálfstæðisbaráttunni á 19. öld en þá gneistaði af afburðamönnum menningar með Grieg og Ibsen í broddi fylkingar. Eins og Vésteinn Ólason bendir á, hefur Snorra Edda haft mikil áhrif á sagnfræði, söguskoðun og sjálfsmynd Norðurlandabúa allt frá því að verkið var fyrst gefið út í danskri þýðingu árið 1633. Sagan af víkingaöldinni er ávallt til reiðu ef Íslendingar kunna með þá auðlegð að fara og flytja hana öðrum þjóðum. Okkar hlutverk er varðveisla tungunnar og þeirra fjársjóða sem hún geymir. Hætta vegna utanaðkomandi áhrifa hefur verið fyrir hendi í mína lífstíð. Við eigum öflugt menntakerfi og svo sem við rísum upp úr Hruninu, munum við styrkja íslenskt þjóðfélag. Við eigum rétt í senn til sjálfsforræðis og þátttöku, svo sem sérstaða krefst, í samfélagi Evrópuþjóða. Sá ótvíræði réttur er reistur á menningu þjóðarinnar. Hinn norðlæga burðarás í menningargrunni Evrópu sköpuðu Íslendingar og varðveittu. Án hans er myndin ófullkomin. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Sjá meira
Samstarf að því er varðar menntun, menningarmál og æskulýðsmál er ein af grunnstoðum Evrópusambandsins. Ísland hóf þátttöku í verkefnum þess varðandi menntun og starfsþjálfun þegar árið 1990. Frá 1994 með tilkomu EES-samningsins hefur fjöldi Íslendinga tekið þátt í símenntunaráætlun ESB og komið hefur verið á aðgerðaáætlun um símenntun sem er mikilvægur liður í baráttu gegn atvinnuleysi. Landsskrifstofa Menntaáætlunar ESB annast ýmsar undiráætlanir, þ.m.t. Comenius, Erasmus, Grundtvig og Leonardo sem skipuleggja skólaheimsóknir, nemenda- og kennaraskipti, samvinnu um námsefni o.fl. Þúsundir íslenskra nemenda, kennara og skólastjórnenda hafa tekið þátt í þessu samstarfi. Íslendingar taka sömuleiðis virkan þátt í ESB-samstarfi í málefnum er varða ungt fólk í gegnum aðgerðaáætlun ESB í æskulýðsmálum. Evrópa unga fólksins er íslenska heitið á Ungmennaáætlun Evrópusambandsins, Youth in Action, og er samstarfsverkefni ESB, mennta- og menningarmálaráðuneytisins og UMFÍ. Áætlunin styrkir ungt fólk á aldrinum 13-30 ára og þá sem starfa með ungu fólki. Þá tekur Ísland þátt í menningaráætlun ESB og því hafa íslenskir listamenn notið góðs af menningarstyrkjum, t.d. í kvikmyndagerð í gegnum Media-áætlunina en einnig á öðrum sviðum svo sem bókmenntaþýðingum og með samstarfi við tónlistarmenn og leikhópa. n Um 20.000 Íslendingar hafa tekið þátt í evrópskum samstarfsverkefnum n Mestu fé var veitt í verkefni er tengjast rannsóknum og þróun en um þriðjungur til stuðnings verkefnum á sviði menntunar og menningar. nÞátttaka ungmenna í áætlun ESB á sviði æskulýðsmála hefur verið afar góð en frá árinu 2001 hafa um 600 Íslendingar notið góðs af henni árlega. Þátttaka okkar í menntunar- og menningarstarfsemi Evrópusambandsins undanfarinn aldarfjórðung er til marks um getu Íslendinga í umsvifamiklu alþjóðasamstarfi sem varðar framtíðarheill þjóðfélagsins. Þetta geta samningamenn okkar lagt fram stoltir í Brussel. Upplýsingagjöfin í aðildarviðræðunum og ofangreint er fengið þaðan, hún er afar þýðingarmikil leið til upplýsinga við stjórnsýslu Evrópu um jafningjann sem Ísland er í menntunar- og menningarmálum. Jafningjar í samstarfi nútímans, en í öllu meiri og veglegri stöðu frá fornu fari. Við aðild að Evrópusambandinu yrði íslenska þar opinbert mál, eins og aðrar þjóðtungur. Það er einmitt stefna ESB að varðveita og efla tungumál þjóðanna og minnihlutahópa. Málið í Lúxemborg er skínandi dæmi um það. Framtíðarstaða íslenskunnar innan Evrópusambandsins yrði tvímælalaust sterkari en ella.Hlutur íslenskrar menningar í Evrópu Menning Íslendinga og íslensk menning er tvennt aðskilið, svo sem Sigurður Nordal bendir á. Hið íslenska, skerfur Íslendinga til heimsmenningarinnar, er í fornbókmenntum og orðsins list. Nordal bendir á, að mjög fáir erlendir afburðamenn hafi gefið Íslandi gaum nema á sviði fornbókmenntanna og skýrist það af því hver framtíðaráhrif víkingaöldin hafði. Afkomendur kynstofnsins sem sveimaði um til árása og landkönnunnar, hafa haft forystu í Norðurálfu í landnámi og yfirdrottnun víða um heim, allt frá krossferðum til yfirgangs heimsvelda. Af þessu leiðir að háskólasamfélög sem fremst standa í Evrópu og Ameríku, hafa lengi haft í sínu liði frábæra sérfræðinga á sviði íslenskra fræða. Við allmarga úr þeim hópi hafði ég í sendiherrastarfi afar gagnleg og ánægjuleg samskipti. Langa greinargerð þyrfti til að gera skil öllu því sem þakka má þessum ágætu fræðimönnum og Íslandsvinum í Frakklandi, Bretlandi, Noregi og Bandaríkjunum. Eftir þá og forvera þeirra undanfarnar aldir, liggur ótrúlegur forði ritverka og þýðinga og kennslustörfin skipta ekki síður miklu máli. Í fjölmörgum erlendum háskólum hefur lengi farið fram dýrmæt fræðsla í íslenskri menningu og það líka fyrir nemendur frá fjarlægum löndum. Hin glæsilega saga Snorra af Noregskonungum til forna var það sem beinlínis vakti eldmóð Norðmanna í sjálfstæðisbaráttunni á 19. öld en þá gneistaði af afburðamönnum menningar með Grieg og Ibsen í broddi fylkingar. Eins og Vésteinn Ólason bendir á, hefur Snorra Edda haft mikil áhrif á sagnfræði, söguskoðun og sjálfsmynd Norðurlandabúa allt frá því að verkið var fyrst gefið út í danskri þýðingu árið 1633. Sagan af víkingaöldinni er ávallt til reiðu ef Íslendingar kunna með þá auðlegð að fara og flytja hana öðrum þjóðum. Okkar hlutverk er varðveisla tungunnar og þeirra fjársjóða sem hún geymir. Hætta vegna utanaðkomandi áhrifa hefur verið fyrir hendi í mína lífstíð. Við eigum öflugt menntakerfi og svo sem við rísum upp úr Hruninu, munum við styrkja íslenskt þjóðfélag. Við eigum rétt í senn til sjálfsforræðis og þátttöku, svo sem sérstaða krefst, í samfélagi Evrópuþjóða. Sá ótvíræði réttur er reistur á menningu þjóðarinnar. Hinn norðlæga burðarás í menningargrunni Evrópu sköpuðu Íslendingar og varðveittu. Án hans er myndin ófullkomin.
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun