Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar 5. maí 2025 07:31 Ímyndaðu þér sjónvarpsdagskrá sem er í raun í höndum almennings. Ekki aðeins sem áhorfendur, heldur sem virkir þátttakendur í mótun efnisins. Hvað ef hluti af dagskrá RÚV yrði kosningahæfur, þar sem almenningur fengi að velja hvaða myndir, þættir eða efni yrði sýnt? Einfalt app í snjallsíma gæti boðið upp á atkvæðagreiðslu, þar sem niðurstaðan myndi uppfærast þar í rauntíma. Og gefur ungum eða efnilegum framleiðendum að koma efninu sínu á dagskrá. Þetta væri skref í átt að raunverulegu lýðræði innan ríkisrekins fjölmiðils. RÚV – Áróður eða almannaþjónusta? Íslenskt samfélag hefur lengi tekist á við spurninguna um hlutverk RÚV. Opinber fjölmiðill á að veita hlutlausa og faglega umfjöllun en hefur í gegnum tíðina verið gagnrýndur fyrir pólitíska slagsíðu. RÚV er ríkisrekinn miðill sem starfar innan ramma sem settur er af stjórnvöldum. Þess vegna er eðlilegt að velta upp þeirri spurningu hvort pólitísk öfl hafi áhrif á rekstur og stefnumótun miðilsins. RÚV hefur reglulega verið gagnrýnt sem verkfæri valdastéttarinnar, þar sem pólitískar ákvarðanir og skýrslur hafa verið notaðar til að leggja grunn að breytingum í takt við vilja sitjandi ríkisstjórnar. Þetta fyrirkomulag skapar efasemdir um raunverulegt hlutleysi miðilsins og vekur spurningar um hvort þörf sé á grundvallarbreytingum í rekstrinum. Kosningakerfi RÚV – Ný leið til lýðræðislegrar þátttöku? Í hugmyndinni um lýðræði innan RÚV felst sú sýn að almenningur fái beint vald yfir hluta dagskrárinnar. Að minnsta kosti helmingur af dagskránni gæti verið kosningahæfur – það gæti átt við um afþreyingarefni, fræðsluþætti, innlent efni og jafnvel hvaða stórviðburðir ættu að vera í beinni útsendingu. Þetta væri skref í átt að raunverulegri lýðræðislegri þátttöku þjóðarinnar í rekstri fyrirtækis sem hún sjálf á. Menningarleg dagskrá, fréttir og barnaefni gætu haldið sér innan ramma hefðbundinnar dagskrár. En jafnframt gæti verið opnað á að foreldrar gætu haft val um hvað börnin þeirra horfa á, frekar en að nefndir taki allar ákvarðanir fyrir almenning. Nýting á innsendu efni – Snillingar meðal okkar Ísland er land skapandi einstaklinga sem framleiða vandað efni. Þó hefur almenningur lítinn aðgang að því að koma efni sínu á skjáinn, nema þeir hafi tengsl við rétta aðila. Þetta kerfi ýtir undir lokaðan innri hóp þar sem sömu aðilarnir ráða hvað fer í loftið.Í stað þess að nefnd ákveði alfarið hvað á að birtast á RÚV, gæti almennur borgari haft meiri áhrif í gegnum lýðræðislegt val. Efni sem send er inn af einstaklingum ætti að geta hlotið atkvæði almennings, sem myndi tryggja að fjölbreyttari sjónarhorn og efni kæmust á skjáinn. Þetta er leið til að nýta þá sköpunargáfu sem býr í þjóðinni og minnka einhæfni dagskrárinnar. RÚV og Sýn – Andstæður fjölmiðlamarkaðarins Margir líta á RÚV sem menningarlegan miðil, þar sem efni sem er sértækt og fræðandi er í hávegum haft. Á hinn bóginn er Sýn oft álitið sem skemmtimiðstöð þar sem hávær og dramatísk umfjöllun er algengari. Þessi hugmynd virkar fyrir báða fjölmiðla. Hvor þeirra ætlar að vera tengdur áhorfendum meira?Báðir miðlarnir hafa sinn tilgang, en rekstrargrundvöllur beggja virðist byggður á úreltum hugmyndum um fjölmiðlun. Í dag eru erlendir miðlar langt komnir með að leyfa almenningi meiri þátttöku í dagskrárgerð. Að opna á kosningakerfi RÚV gæti verið fyrsta skrefið í að færa íslenska fjölmiðla nær raunverulegri samvinnu við almenning. Lýðræði sem lausn fyrir RÚV Ef RÚV vill verða fjölmiðill sem endurspeglar raunverulegt samfélag, þá þarf það að endurskoða hvernig ákvarðanir eru teknar um innihald dagskrár. Lýðræðislegt kerfi gæti fært almenningi beinan aðgang að mótun fjölmiðils sem hann fjármagnar með sköttum sínum. Það myndi stuðla að gagnsæi, fjölbreytni og betra samtali milli RÚV og þjóðarinnar. Kosningakerfi RÚV væri ekki gallalaus lausn, en það myndi opna á nýja leið til lýðræðislegrar þátttöku í opinberum rekstri. Ísland er lítið samfélag, þar sem tengsl milli einstaklinga ráða oft miklu í ákvörðunartöku. Lýðræðislegt val gæti brotið upp þessa lokuðu hringrás og skapað fjölbreyttara og lifandi fjölmiðlaumhverfi. Við þurfum að hætta að deila um smáatriði og einbeita okkur að framtíðinni. Ef við viljum raunverulegar breytingar á RÚV, þá þurfum við að taka upp nýjar aðferðir – og lýðræði ætti að vera kjarninn í þeirri þróun. Höfundur er margmiðlunarfræðingur og tónlistarmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Mest lesið Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Sjá meira
Ímyndaðu þér sjónvarpsdagskrá sem er í raun í höndum almennings. Ekki aðeins sem áhorfendur, heldur sem virkir þátttakendur í mótun efnisins. Hvað ef hluti af dagskrá RÚV yrði kosningahæfur, þar sem almenningur fengi að velja hvaða myndir, þættir eða efni yrði sýnt? Einfalt app í snjallsíma gæti boðið upp á atkvæðagreiðslu, þar sem niðurstaðan myndi uppfærast þar í rauntíma. Og gefur ungum eða efnilegum framleiðendum að koma efninu sínu á dagskrá. Þetta væri skref í átt að raunverulegu lýðræði innan ríkisrekins fjölmiðils. RÚV – Áróður eða almannaþjónusta? Íslenskt samfélag hefur lengi tekist á við spurninguna um hlutverk RÚV. Opinber fjölmiðill á að veita hlutlausa og faglega umfjöllun en hefur í gegnum tíðina verið gagnrýndur fyrir pólitíska slagsíðu. RÚV er ríkisrekinn miðill sem starfar innan ramma sem settur er af stjórnvöldum. Þess vegna er eðlilegt að velta upp þeirri spurningu hvort pólitísk öfl hafi áhrif á rekstur og stefnumótun miðilsins. RÚV hefur reglulega verið gagnrýnt sem verkfæri valdastéttarinnar, þar sem pólitískar ákvarðanir og skýrslur hafa verið notaðar til að leggja grunn að breytingum í takt við vilja sitjandi ríkisstjórnar. Þetta fyrirkomulag skapar efasemdir um raunverulegt hlutleysi miðilsins og vekur spurningar um hvort þörf sé á grundvallarbreytingum í rekstrinum. Kosningakerfi RÚV – Ný leið til lýðræðislegrar þátttöku? Í hugmyndinni um lýðræði innan RÚV felst sú sýn að almenningur fái beint vald yfir hluta dagskrárinnar. Að minnsta kosti helmingur af dagskránni gæti verið kosningahæfur – það gæti átt við um afþreyingarefni, fræðsluþætti, innlent efni og jafnvel hvaða stórviðburðir ættu að vera í beinni útsendingu. Þetta væri skref í átt að raunverulegri lýðræðislegri þátttöku þjóðarinnar í rekstri fyrirtækis sem hún sjálf á. Menningarleg dagskrá, fréttir og barnaefni gætu haldið sér innan ramma hefðbundinnar dagskrár. En jafnframt gæti verið opnað á að foreldrar gætu haft val um hvað börnin þeirra horfa á, frekar en að nefndir taki allar ákvarðanir fyrir almenning. Nýting á innsendu efni – Snillingar meðal okkar Ísland er land skapandi einstaklinga sem framleiða vandað efni. Þó hefur almenningur lítinn aðgang að því að koma efni sínu á skjáinn, nema þeir hafi tengsl við rétta aðila. Þetta kerfi ýtir undir lokaðan innri hóp þar sem sömu aðilarnir ráða hvað fer í loftið.Í stað þess að nefnd ákveði alfarið hvað á að birtast á RÚV, gæti almennur borgari haft meiri áhrif í gegnum lýðræðislegt val. Efni sem send er inn af einstaklingum ætti að geta hlotið atkvæði almennings, sem myndi tryggja að fjölbreyttari sjónarhorn og efni kæmust á skjáinn. Þetta er leið til að nýta þá sköpunargáfu sem býr í þjóðinni og minnka einhæfni dagskrárinnar. RÚV og Sýn – Andstæður fjölmiðlamarkaðarins Margir líta á RÚV sem menningarlegan miðil, þar sem efni sem er sértækt og fræðandi er í hávegum haft. Á hinn bóginn er Sýn oft álitið sem skemmtimiðstöð þar sem hávær og dramatísk umfjöllun er algengari. Þessi hugmynd virkar fyrir báða fjölmiðla. Hvor þeirra ætlar að vera tengdur áhorfendum meira?Báðir miðlarnir hafa sinn tilgang, en rekstrargrundvöllur beggja virðist byggður á úreltum hugmyndum um fjölmiðlun. Í dag eru erlendir miðlar langt komnir með að leyfa almenningi meiri þátttöku í dagskrárgerð. Að opna á kosningakerfi RÚV gæti verið fyrsta skrefið í að færa íslenska fjölmiðla nær raunverulegri samvinnu við almenning. Lýðræði sem lausn fyrir RÚV Ef RÚV vill verða fjölmiðill sem endurspeglar raunverulegt samfélag, þá þarf það að endurskoða hvernig ákvarðanir eru teknar um innihald dagskrár. Lýðræðislegt kerfi gæti fært almenningi beinan aðgang að mótun fjölmiðils sem hann fjármagnar með sköttum sínum. Það myndi stuðla að gagnsæi, fjölbreytni og betra samtali milli RÚV og þjóðarinnar. Kosningakerfi RÚV væri ekki gallalaus lausn, en það myndi opna á nýja leið til lýðræðislegrar þátttöku í opinberum rekstri. Ísland er lítið samfélag, þar sem tengsl milli einstaklinga ráða oft miklu í ákvörðunartöku. Lýðræðislegt val gæti brotið upp þessa lokuðu hringrás og skapað fjölbreyttara og lifandi fjölmiðlaumhverfi. Við þurfum að hætta að deila um smáatriði og einbeita okkur að framtíðinni. Ef við viljum raunverulegar breytingar á RÚV, þá þurfum við að taka upp nýjar aðferðir – og lýðræði ætti að vera kjarninn í þeirri þróun. Höfundur er margmiðlunarfræðingur og tónlistarmaður.
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun