Illuminati varð táknmynd ótta við ósýnileg öfl Jakob Bjarnar skrifar 28. apríl 2025 10:23 Þau Eiríkur og Hulda halda áfram að þæfa sig í gegnum heim samsæriskenninganna og nú er komið að hinni mjög svo dularfullu Illuminati-leynireglu. vísir/vilhelm Goðsögnin um Illuminati-leyniregluna er ein sú lífseigasta í sögu samsæriskenninga enda er hugmyndin um ósýnilega valdaklíku sem stýri framgangi mannkynssögunnar í senn heillandi og ógnvekjandi. Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan. Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Lífið Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Lífið Fann lausn við verkjunum sem breytti öllu Lífið samstarf Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Lífið Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Lífið Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Lífið Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Lífið Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti Lífið Edda og Sverrir hrepptu Gullbjölluna Bíó og sjónvarp Walking Dead-leikkona látin Lífið Fleiri fréttir Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Stutt í að uppselt verði í heilt og hálft Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Ástralskur hommasirkus skemmtir börnum og fullorðnum í Tjarnarbíói Húsgögn úr afgöngum og fiskar í gosbrunninum Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Kveður föður sinn með tilvitnun í Hunter S. Thompson Walking Dead-leikkona látin Tók sterkan kjúklingabita í stað þess að styggja Íslendinga Gekk hringinn í kringum landið fyrir vannærð börn í Afríku Marín Manda og Hannes Frímann trúlofuð Terry Reid látinn Rekur sögu sósunnar sem allir elska: „Pítusósan fæddist í Asparfellinu“ Brjánn hefur göngu sína í haust: „Erum við að falla úr efstu deild í Norður-Kóreu?“ Samsæri tóbaksframleiðenda í reykfylltum bakherbergjum „Mig langar ekki lengur að deyja“ Loni Anderson er látin „Ég mun lifa á þessum degi út ævina“ Calvin Harris orðinn faðir Rod Stewart sýnir Ozzy taka sjálfur í himnaríki Myndaveisla: Ærandi pollagallastemming í Eyjum Skoðanabræður hætta göngu sinni: „Takk fyrir okkur“ Menningarperlan aftur komin í sitt gamla horf Hvetur fólk til að taka sjálfu með „þessu glæsiklofi“ Hermína sem missti folald og móðurlaus Tígull fundu hvort annað „Stundum finnst mér hún vera farin þó hún sé enn á lífi“ Sjá meira
Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan.
Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Lífið Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Lífið Fann lausn við verkjunum sem breytti öllu Lífið samstarf Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Lífið Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Lífið Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Lífið Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Lífið Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti Lífið Edda og Sverrir hrepptu Gullbjölluna Bíó og sjónvarp Walking Dead-leikkona látin Lífið Fleiri fréttir Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Stutt í að uppselt verði í heilt og hálft Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Ástralskur hommasirkus skemmtir börnum og fullorðnum í Tjarnarbíói Húsgögn úr afgöngum og fiskar í gosbrunninum Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Kveður föður sinn með tilvitnun í Hunter S. Thompson Walking Dead-leikkona látin Tók sterkan kjúklingabita í stað þess að styggja Íslendinga Gekk hringinn í kringum landið fyrir vannærð börn í Afríku Marín Manda og Hannes Frímann trúlofuð Terry Reid látinn Rekur sögu sósunnar sem allir elska: „Pítusósan fæddist í Asparfellinu“ Brjánn hefur göngu sína í haust: „Erum við að falla úr efstu deild í Norður-Kóreu?“ Samsæri tóbaksframleiðenda í reykfylltum bakherbergjum „Mig langar ekki lengur að deyja“ Loni Anderson er látin „Ég mun lifa á þessum degi út ævina“ Calvin Harris orðinn faðir Rod Stewart sýnir Ozzy taka sjálfur í himnaríki Myndaveisla: Ærandi pollagallastemming í Eyjum Skoðanabræður hætta göngu sinni: „Takk fyrir okkur“ Menningarperlan aftur komin í sitt gamla horf Hvetur fólk til að taka sjálfu með „þessu glæsiklofi“ Hermína sem missti folald og móðurlaus Tígull fundu hvort annað „Stundum finnst mér hún vera farin þó hún sé enn á lífi“ Sjá meira