Illuminati varð táknmynd ótta við ósýnileg öfl Jakob Bjarnar skrifar 28. apríl 2025 10:23 Þau Eiríkur og Hulda halda áfram að þæfa sig í gegnum heim samsæriskenninganna og nú er komið að hinni mjög svo dularfullu Illuminati-leynireglu. vísir/vilhelm Goðsögnin um Illuminati-leyniregluna er ein sú lífseigasta í sögu samsæriskenninga enda er hugmyndin um ósýnilega valdaklíku sem stýri framgangi mannkynssögunnar í senn heillandi og ógnvekjandi. Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan. Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Lífið Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Lífið Fann lausn við verkjunum sem breytti öllu Lífið samstarf Fyrrverandi eiginmaður Kelly Clarkson látinn Lífið Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Lífið Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Lífið Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Lífið Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Lífið Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti Lífið Oft upplifir fólk leiða og depurð eftir gott sumarfrí Áskorun Fleiri fréttir „Magnað innra ferðalag“ að horfast í augu við saklausa barnið í sér Fyrrverandi eiginmaður Kelly Clarkson látinn Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Stutt í að uppselt verði í heilt og hálft Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Ástralskur hommasirkus skemmtir börnum og fullorðnum í Tjarnarbíói Húsgögn úr afgöngum og fiskar í gosbrunninum Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Kveður föður sinn með tilvitnun í Hunter S. Thompson Walking Dead-leikkona látin Tók sterkan kjúklingabita í stað þess að styggja Íslendinga Gekk hringinn í kringum landið fyrir vannærð börn í Afríku Marín Manda og Hannes Frímann trúlofuð Terry Reid látinn Rekur sögu sósunnar sem allir elska: „Pítusósan fæddist í Asparfellinu“ Brjánn hefur göngu sína í haust: „Erum við að falla úr efstu deild í Norður-Kóreu?“ Samsæri tóbaksframleiðenda í reykfylltum bakherbergjum „Mig langar ekki lengur að deyja“ Loni Anderson er látin „Ég mun lifa á þessum degi út ævina“ Calvin Harris orðinn faðir Rod Stewart sýnir Ozzy taka sjálfur í himnaríki Myndaveisla: Ærandi pollagallastemming í Eyjum Skoðanabræður hætta göngu sinni: „Takk fyrir okkur“ Menningarperlan aftur komin í sitt gamla horf Hvetur fólk til að taka sjálfu með „þessu glæsiklofi“ Sjá meira
Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan.
Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Lífið Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Lífið Fann lausn við verkjunum sem breytti öllu Lífið samstarf Fyrrverandi eiginmaður Kelly Clarkson látinn Lífið Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Lífið Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Lífið Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Lífið Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Lífið Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti Lífið Oft upplifir fólk leiða og depurð eftir gott sumarfrí Áskorun Fleiri fréttir „Magnað innra ferðalag“ að horfast í augu við saklausa barnið í sér Fyrrverandi eiginmaður Kelly Clarkson látinn Íhuga að skrifa bók um kaffihúsin á þúsund kílómetra hjólarúnti McConaughey glutraði niður tækifærinu í Titanic Orðin vön ferðamönnum í garðinum og fagnar komu þeirra Hvers vegna fær Innrásin frá Mars núll í einkunn? Stutt í að uppselt verði í heilt og hálft Þríbætti tíma kærastans í einni stærstu spyrnukeppni Evrópu Eftir þrettán ára nám fékk Saga bílpróf Ástralskur hommasirkus skemmtir börnum og fullorðnum í Tjarnarbíói Húsgögn úr afgöngum og fiskar í gosbrunninum Stjörnulífið: „Þessi ætlar að ríða þessa Verslunarmannahelgina“ Kveður föður sinn með tilvitnun í Hunter S. Thompson Walking Dead-leikkona látin Tók sterkan kjúklingabita í stað þess að styggja Íslendinga Gekk hringinn í kringum landið fyrir vannærð börn í Afríku Marín Manda og Hannes Frímann trúlofuð Terry Reid látinn Rekur sögu sósunnar sem allir elska: „Pítusósan fæddist í Asparfellinu“ Brjánn hefur göngu sína í haust: „Erum við að falla úr efstu deild í Norður-Kóreu?“ Samsæri tóbaksframleiðenda í reykfylltum bakherbergjum „Mig langar ekki lengur að deyja“ Loni Anderson er látin „Ég mun lifa á þessum degi út ævina“ Calvin Harris orðinn faðir Rod Stewart sýnir Ozzy taka sjálfur í himnaríki Myndaveisla: Ærandi pollagallastemming í Eyjum Skoðanabræður hætta göngu sinni: „Takk fyrir okkur“ Menningarperlan aftur komin í sitt gamla horf Hvetur fólk til að taka sjálfu með „þessu glæsiklofi“ Sjá meira