Matvælafræði - undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi Axel Sigurðsson skrifar 25. mars 2025 19:03 Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matvælaframleiðsla Mest lesið Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Sjá meira
Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun