Menntastofnun eða spilavíti? Alma Hafsteinsdóttir skrifar 24. mars 2025 12:01 Nýverið stóðu Samtök áhugafólks um spilafíkn ásamt hópi nemenda og kennara við Háskóla Íslands (HÍ) fyrir hádegisfundi í Þjóðminjasafninu þar sem til umræðu var spilakassarekstur Háskólans. Happdrætti Háskóla Íslands er í eigu Háskólans og hefur það hlutverk að halda utan um rekstur happdrættis, skafmiðasölu og spilakassa í þeim tilgangi að afla fjár til að fjármagna byggingar háskólans. Happdrætti eitt, spilakassar annað Það er mikilvægt að aðgreina happdrættismiða og spilakassa. Það er enginn að gagnrýna happdrættismiða HÍ en öðru máli gegnir um spilakassarekstur Háskólans. Hann hefur sætt mikilli gagnrýni allt frá upphafi. Stjórnendur Háskólans grauta þessu tvennu iðulega saman og vaknar sú spurning hvort það sé gert af ásettu ráði til þess að afvegaleiða umræðuna. Þessar tvær fjármögnunarleiðir eiga lítið sameiginlegt hvað varðar hættuna á spilafíkn og skaðsemi. Þegar rætt er um fyrirbyggjandi eða takmarkandi aðgerðir, sér í lagi með innleiðingu spilakorta, dettur engum í hug að tala um þau þegar kemur að kaupum á happdrættismiðum. Enda fáir sem tapa aleigunni í miðakaupum. Vissulega geta einhverjir keypt fleiri miða en til stóð en sá vandi er ekki sambærilegur vanda þess fámenna hóps sem stendur að stærstum hluta undir spilakassarekstrinum. Allt afvegaleiðandi tal sem breiðir yfir raunverulegt eðli spilakassareksturs er eingöngu til þess fallið að tefja fyrir því að tekið verði með afgerandi hætti á þessum málum. Best að ganga hreint til verks Starfshópur á vegum HÍ vakti árið 2021 athygli á því að innleiðing spilakorta leiddi óhjákvæmilega til „tekjuhruns“. Það vita allir sem þekkja þennan rekstur að ef tekin verða upp spilakort má líklegt heita að úti sé um reksturinn. Ef spilakort verða tekin upp og hámark spilunar verður stillt við heilbrigð og eðlileg framlög gætum við verið að tala um 25.000 kr. hámark á mánuði. Miðað við þær tölur og þann fjölda sem stundar spilakassa Háskólans í dag þá er vafi á að þær tekjur sem kæmu inn af spilakössum myndu duga fyrir kostnaðinum á sjálfri innleiðingu spilakortanna. Því er það algjörlega hulið hvernig fræðimenn innan Háskólans, sem eiga að teljast sérfræðingar á sínu sviði, skuli í alvöru halda því fram að þetta sé raunhæfur kostur. Sá tími á að vera liðinn. Þar að auki er enginn eftirspurn eftir spilakössum í samfélaginu, þvert á móti. Hví verja sérfræðingar HÍ fjárhagshagsmuni, en ekki fórnarlömb? Staðreyndin er sú að Háskóli Íslands er fjárhættuspilafyrirtæki. Eitthvað hefur þó staðið í vegi fyrir því að Háskólinn geri grein fyrir þeim hagsmunum sínum og skrái þá og auglýsi skilmerkilega. Þurfa starfsmenn og þeir sem sinna rannsóknarvinnu fyrir hönd eða í umboði HÍ ekki að gera grein fyrir einmitt þeim hagsmunum þegar rannsóknir þeirra eru kynntar og eins þegar HÍ fær erlenda sérfræðinga til að halda erindi eða leggja skólanum lið? Ég myndi ætla að HÍ beri skylda til að upplýsa fólk sem kemur hingað á vegum skólans til að halda erindi eða taka þátt í rannsóknum með starfsfólki skólans um þennan rekstur sinn. Að hann ljóstraði upp um það hvernig hann aflar tekna til að fjármagna byggingar sínar, greini frá því hverjir eru ábyrgir fyrir fjármögnun þeirra. Þau sem koma til rannsóknarsamvinnu við Háskóla Íslands hljóta að eiga rétt á því að vera upplýst um þessa tekjuöflun háskólans. Heather Wardle, prófessor við Glasgow-háskóla, sem var aðalfyrirlesarinn á fyrrnefndum fræðslufundi Samtaka áhugafólks um spilafíkn, upplýsti til að mynda í upphafi máls síns að hvorki hún né sú stofnun sem hún ynni fyrir hefði nokkur tengsl við fjárhættuspilarekstur. Að hennar mati hafa slík tengsl spillandi áhrif á hverskyns starfsemi, hvort sem er í íþróttum eða fjölmiðlum, og eru síst til þess fallinn að auka tiltrú rannsóknar- og menntastofnunar sem vill láta taka sig alvarlega. Ólíkt Glasgow-háskóla neitar Háskóli Íslands að tala um sína hagsmuni. Um spilakassarekstur hans eiga erlendir gestir og samstarfsaðilar ekkert að fá að vita. Háskóli Íslands umsvifamestur í fjárhættuspilum Í framhaldi er eðlilegt að spyrja hvort ekki sé kominn tími til að samstarfsháskólar Háskóla Íslands fái að vita að hann er umsvifamestur á spilakassamarkaði á Íslandi, trónir þar á toppnum? Er ekki kominn tími á að allir fyrirlesarar sem koma hingað til lands á vegum skólans fái vitneskju um að stjórnendur og rektor skólans hafi komið opinberlega fram og viðhaft hræðsluáróður um tekjur sem renna til erlendra veðmálafyrirtækja í þeim eina tilgangi að fá breytingu á lögum svo háskólinn sjálfur geti opnað fjárhættuspil á netinu? Að prófessor við lagadeild háskólans hafi haldið því fram að annars renni þetta fjármagn til „skítugu barnanna í Evrópusambandinu“? Menn segi til sín Sem áður segir byrjaði prófessorinn frá Glasgow erindi sitt á umræddum hádegisfundi á því að segja að siðferðis vegna þæði hún ekki fjármuni sem fengnir væru með fjárhættuspilarekstri. Hefði ekki verið heiðarlegast að það starfsfólk Háskóla Íslands sem tjáði sig á fundinum hefði kynnt sig með nafni og tekið fram að það starfaði hjá Háskóla sem fjármagnaði sig með spilakössum og svo borið upp erindi sitt? Þarf starfsfólk og fræðasamfélagið á vegum Háskóla ekki að taka það fram að framlag þeirra sé kostað af spilakassafyrirtæki? Svona eins og áhrifavaldar sem eru með kostaðar umfjallanir? Það er ennþá mikilvægar að kostanir séu tilgreindar hjá Háskóla Íslands en áhrifavöldum. Hvað segir Neytendastofa? Vísindasiðanefnd? #kostaðafspilakössum? Höfundur er spilafíklaráðgjafi hjá Spilavandi.is og sálfræðinemi við Háskólann á Akureyri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma Hafsteinsdóttir Fíkn Fjárhættuspil Háskólar Mest lesið Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Nýverið stóðu Samtök áhugafólks um spilafíkn ásamt hópi nemenda og kennara við Háskóla Íslands (HÍ) fyrir hádegisfundi í Þjóðminjasafninu þar sem til umræðu var spilakassarekstur Háskólans. Happdrætti Háskóla Íslands er í eigu Háskólans og hefur það hlutverk að halda utan um rekstur happdrættis, skafmiðasölu og spilakassa í þeim tilgangi að afla fjár til að fjármagna byggingar háskólans. Happdrætti eitt, spilakassar annað Það er mikilvægt að aðgreina happdrættismiða og spilakassa. Það er enginn að gagnrýna happdrættismiða HÍ en öðru máli gegnir um spilakassarekstur Háskólans. Hann hefur sætt mikilli gagnrýni allt frá upphafi. Stjórnendur Háskólans grauta þessu tvennu iðulega saman og vaknar sú spurning hvort það sé gert af ásettu ráði til þess að afvegaleiða umræðuna. Þessar tvær fjármögnunarleiðir eiga lítið sameiginlegt hvað varðar hættuna á spilafíkn og skaðsemi. Þegar rætt er um fyrirbyggjandi eða takmarkandi aðgerðir, sér í lagi með innleiðingu spilakorta, dettur engum í hug að tala um þau þegar kemur að kaupum á happdrættismiðum. Enda fáir sem tapa aleigunni í miðakaupum. Vissulega geta einhverjir keypt fleiri miða en til stóð en sá vandi er ekki sambærilegur vanda þess fámenna hóps sem stendur að stærstum hluta undir spilakassarekstrinum. Allt afvegaleiðandi tal sem breiðir yfir raunverulegt eðli spilakassareksturs er eingöngu til þess fallið að tefja fyrir því að tekið verði með afgerandi hætti á þessum málum. Best að ganga hreint til verks Starfshópur á vegum HÍ vakti árið 2021 athygli á því að innleiðing spilakorta leiddi óhjákvæmilega til „tekjuhruns“. Það vita allir sem þekkja þennan rekstur að ef tekin verða upp spilakort má líklegt heita að úti sé um reksturinn. Ef spilakort verða tekin upp og hámark spilunar verður stillt við heilbrigð og eðlileg framlög gætum við verið að tala um 25.000 kr. hámark á mánuði. Miðað við þær tölur og þann fjölda sem stundar spilakassa Háskólans í dag þá er vafi á að þær tekjur sem kæmu inn af spilakössum myndu duga fyrir kostnaðinum á sjálfri innleiðingu spilakortanna. Því er það algjörlega hulið hvernig fræðimenn innan Háskólans, sem eiga að teljast sérfræðingar á sínu sviði, skuli í alvöru halda því fram að þetta sé raunhæfur kostur. Sá tími á að vera liðinn. Þar að auki er enginn eftirspurn eftir spilakössum í samfélaginu, þvert á móti. Hví verja sérfræðingar HÍ fjárhagshagsmuni, en ekki fórnarlömb? Staðreyndin er sú að Háskóli Íslands er fjárhættuspilafyrirtæki. Eitthvað hefur þó staðið í vegi fyrir því að Háskólinn geri grein fyrir þeim hagsmunum sínum og skrái þá og auglýsi skilmerkilega. Þurfa starfsmenn og þeir sem sinna rannsóknarvinnu fyrir hönd eða í umboði HÍ ekki að gera grein fyrir einmitt þeim hagsmunum þegar rannsóknir þeirra eru kynntar og eins þegar HÍ fær erlenda sérfræðinga til að halda erindi eða leggja skólanum lið? Ég myndi ætla að HÍ beri skylda til að upplýsa fólk sem kemur hingað á vegum skólans til að halda erindi eða taka þátt í rannsóknum með starfsfólki skólans um þennan rekstur sinn. Að hann ljóstraði upp um það hvernig hann aflar tekna til að fjármagna byggingar sínar, greini frá því hverjir eru ábyrgir fyrir fjármögnun þeirra. Þau sem koma til rannsóknarsamvinnu við Háskóla Íslands hljóta að eiga rétt á því að vera upplýst um þessa tekjuöflun háskólans. Heather Wardle, prófessor við Glasgow-háskóla, sem var aðalfyrirlesarinn á fyrrnefndum fræðslufundi Samtaka áhugafólks um spilafíkn, upplýsti til að mynda í upphafi máls síns að hvorki hún né sú stofnun sem hún ynni fyrir hefði nokkur tengsl við fjárhættuspilarekstur. Að hennar mati hafa slík tengsl spillandi áhrif á hverskyns starfsemi, hvort sem er í íþróttum eða fjölmiðlum, og eru síst til þess fallinn að auka tiltrú rannsóknar- og menntastofnunar sem vill láta taka sig alvarlega. Ólíkt Glasgow-háskóla neitar Háskóli Íslands að tala um sína hagsmuni. Um spilakassarekstur hans eiga erlendir gestir og samstarfsaðilar ekkert að fá að vita. Háskóli Íslands umsvifamestur í fjárhættuspilum Í framhaldi er eðlilegt að spyrja hvort ekki sé kominn tími til að samstarfsháskólar Háskóla Íslands fái að vita að hann er umsvifamestur á spilakassamarkaði á Íslandi, trónir þar á toppnum? Er ekki kominn tími á að allir fyrirlesarar sem koma hingað til lands á vegum skólans fái vitneskju um að stjórnendur og rektor skólans hafi komið opinberlega fram og viðhaft hræðsluáróður um tekjur sem renna til erlendra veðmálafyrirtækja í þeim eina tilgangi að fá breytingu á lögum svo háskólinn sjálfur geti opnað fjárhættuspil á netinu? Að prófessor við lagadeild háskólans hafi haldið því fram að annars renni þetta fjármagn til „skítugu barnanna í Evrópusambandinu“? Menn segi til sín Sem áður segir byrjaði prófessorinn frá Glasgow erindi sitt á umræddum hádegisfundi á því að segja að siðferðis vegna þæði hún ekki fjármuni sem fengnir væru með fjárhættuspilarekstri. Hefði ekki verið heiðarlegast að það starfsfólk Háskóla Íslands sem tjáði sig á fundinum hefði kynnt sig með nafni og tekið fram að það starfaði hjá Háskóla sem fjármagnaði sig með spilakössum og svo borið upp erindi sitt? Þarf starfsfólk og fræðasamfélagið á vegum Háskóla ekki að taka það fram að framlag þeirra sé kostað af spilakassafyrirtæki? Svona eins og áhrifavaldar sem eru með kostaðar umfjallanir? Það er ennþá mikilvægar að kostanir séu tilgreindar hjá Háskóla Íslands en áhrifavöldum. Hvað segir Neytendastofa? Vísindasiðanefnd? #kostaðafspilakössum? Höfundur er spilafíklaráðgjafi hjá Spilavandi.is og sálfræðinemi við Háskólann á Akureyri.
Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar