Er gott að sjávarútvegur skjálfi á beinunum? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 5. febrúar 2025 09:02 Sjálfbær hagvöxtur, öflug velferð og góð lífskjör byggjast fyrst og síðast á því að þjóðir tryggi varanlegan vöxt útflutningsverðmæta. Það þarf með öðrum orðum að skapa meiri verðmæti í framtíð en fortíð ef við viljum auka hagsæld okkar. Lykilþáttur í því að tryggja verðmætasköpun fyrirtækja er fyrirsjáanleiki og traust lagaumhverfi. Með þeim hætti geta fyrirtæki best gert áætlanir til lengri tíma og hagað fjárfestingum í samræmi við þær áætlanir. Það er mikilvægt að stjórnvöld frá einum tíma til annars leggi rækt við þetta verkefni. Gangi eftir að auka verðmætasköpun vegnar okkur nefnilega öllum betur. Af stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar má skilja að henni sé að einhverju leyti umhugað um þetta. En er það raunverulega svo? Hótanir formanns Flokks fólksins Nú hefur formaður Flokks fólksins hið minnsta í þrígang, jafnvel oftar, frá því ríkisstjórn var mynduð haft í frammi það sem verður ekki skilið öðruvísi en hótanir í garð einnar helstu útflutningsatvinnugreinar þjóðarinnar og burðarstólpa verðmætasköpunar. Orð í þá veru féllu í Kryddsíld Stöðvar tvö og í fréttum á sömu sjónvarpsstöð í liðinni viku bætti hún um betur og sagði að fiktað yrði þannig í sjávarútvegi að aðilar innan greinarinnar væru nú skjálfandi á beinunum. Og enn var formaðurinn í sama gírnum í Bítinu á Bylgjunni þar sem hún sagði að ráðist yrði að vigtun, ísun og aflaverðmæti. Ég viðurkenni að ég er hugsi yfir þessari nálgun formannsins. Er eitthvað gott fengið með því segja fólki og fyrirtækjum að hræðast einhverjar óljósar yfirvofandi athafnir eða ákvarðanir stjórnvalda? Auðvitað hefur þetta engin jákvæð áhrif og allra síst á atvinnugrein sem býr við óútreiknanlega duttlunga náttúrunnar og sviptivinda í alþjóðasamfélaginu. Ég skal taka að mér að útskýra hið minnsta tvennt nokkuð augljóst fyrir formanninum. Hefur heil atvinnugrein haft rangt við? Í fyrsta lagi starfa þúsundir í sjávarútvegi um allt land. Undir því getur engin atvinnugrein setið að hafðar séu í frammi óljósar ásakanir forystumanns í ríkisstjórn um að fólk sem í greininni starfi hafi á einhvern hátt starfað í trássi við lög, stjórnvaldsfyrirmæli eða kjarasamninga. Þótt illa sé hægt að átta sig á því hvert formaðurinn er að fara þegar vísað er til vigtunar, ísunar eða verðmæta úr sjó, þá gilda um allt þetta skýr lög með skilvirku eftirliti ýmissa stofnana ríkisins og jafnvel kjarasamningar. Þessi hræðsluáróður formannsins gerir ekki annað en kynda undir reiði hjá starfsfólki sem hefur með þessi mál að gera í störfum sínum og óvissu um framtíð. Það er ekki stórmannleg framkoma af hálfu formannsins. Hræðsla og óvissa dregur úr verðmætasköpun Í öðru lagi þarf miklar fjárfestingar til þess að gera verðmæti úr sjávarauðlindinni og tryggja samkeppnishæfni á alþjóðlegum mörkuðum. Sé það einlægur vilji formannsins að sjávarútvegur „skjálfi á beinunum“ af hræðslu við það sem koma skal, þá hefur honum líklega með tali sínu tekist að ná því fram að fyrirtæki í sjávarútvegi haldi að sér höndum í fjárfestingum. Eins og áður sagði er það nefnilega fyrirsjáanleiki sem tryggir að aðilar taki áhættu og fjárfesti til lengri tíma. Það gera þeir ekki skjálfandi á beinunum vegna þess sem koma skal. Fjárfestingar skipta öllu máli Samdráttur í fjárfestingum er raunar aðkallandi áhyggjuefni. Miðað við opinberar tölur hefur fjárfesting í fiskveiðum einmitt dregist töluvert saman umliðin tvö ár. Með hliðsjón af aldri skipaflota hafa SFS metið að fjárfesting í fiskiskipum megi ekki vera minni en um 20 milljarðar króna ár hvert. Takist það er endurnýjun skipaflotans í nokkuð eðlilegum takti, olíunotkun verður minni, gæði afla meiri og öryggi sjómanna tryggara. Verðmætasköpun verður þannig meiri fyrir vikið. Fjárfesting liðinna tveggja ára er hvergi nærri þessum 20 milljörðum króna, líkt og greina má af mynd. Vafalaust eru nokkrir samverkandi þættir þar að baki. Má þar helst nefna verri afkomu og horfur, auk verulegrar réttaróvissu sem skapaðist í tíð fyrri ríkisstjórnar þegar endurskoða átti alla löggjöf sjávarútvegs í einu vetfangi. Og næstu tvö ár hið minnsta verða að líkindum áþekk. Aðeins tvö stærri skip eru í smíðum og munu koma inn í flotann í árunum 2025 og 2026; annað þeirra kemur til Hafnar í Hornafirði á þessu ári og hitt til Ísafjarðar á næsta ári. Þótt þetta séu að sönnu ánægjuleg tíðindi, þá er þetta ekki burðug endurnýjun þegar litið er til skipaflotans í heild og aldurs hans. Í þessu ljósi sérstaklega er þeim mun mikilvægara að stjórnvöld hafi skilning á því að óvissa og lítill fyrirsjáanleiki munu aðeins gera snúna stöðu verri. Stöðnun í fjárfestingum í skipum leiðir til þess að verðmætasköpun til lengri tíma verður minni, markmiðum í loftslagsmálum verður síður náð og framlag sjávarútvegs til hagvaxtar og lífskjara okkar allra verður þar með minna. Þarf að auka óvissuna? Undanfarna daga hafa nokkur skip leitað að loðnu við Ísland. Það getur skipt þjóðarbúið tugum milljarða að loðna finnist. Þetta er náttúruleg óvissa og eitthvað sem sjávarútvegsfyrirtæki hafa þurft að fást við alla tíð. Hjá henni verður ekki komist. Fleiri mætti telja til; sýkingu í síldarstofninum, horfinn humar, verulegan samdrátt í karfa og óvissu um göngu makríls inn í íslenska lögsögu. Við bætist viðkvæm staða í alþjóðamálum, sem sannarlega getur og hefur haft áhrif á afkomu fyrirtækja. Óvissa er því næg í íslenskum sjávarútvegi og við henni þarf að bregðast á hverjum tíma. Sjávarútvegur skelfur ekki á beinunum vegna orðagjálfurs. Hann einfaldlega tekst á við það sem að höndum ber hverju sinni, eins og hann hefur alltaf gert. Fram hjá því verður hins vegar ekki horft að sjávarútvegur er grundvallaratvinnugrein þjóðarinnar og ein styrkasta stoð efnahagslegrar hagsældar. Það er því ekki gæfulegt að bæta enn við óvissu með augljósri óvild og hótunum sem eingöngu eru til þess fallnar að valda tjóni. Svona tal skaðar ekki bara sjávarútveg og fólkið sem þar starfar, heldur veldur það beinum þjóðhagslegum skaða. Það getur varla verið markmið nokkurrar ríkisstjórnar. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Flokkur fólksins Mest lesið Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir Skoðun Ekkert réttlætir þjóðarmorð Ísraela í Palestínu Sveinn Þórhallsson Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason Skoðun Slúbbertar í skjóli BSRB Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Sjá meira
Sjálfbær hagvöxtur, öflug velferð og góð lífskjör byggjast fyrst og síðast á því að þjóðir tryggi varanlegan vöxt útflutningsverðmæta. Það þarf með öðrum orðum að skapa meiri verðmæti í framtíð en fortíð ef við viljum auka hagsæld okkar. Lykilþáttur í því að tryggja verðmætasköpun fyrirtækja er fyrirsjáanleiki og traust lagaumhverfi. Með þeim hætti geta fyrirtæki best gert áætlanir til lengri tíma og hagað fjárfestingum í samræmi við þær áætlanir. Það er mikilvægt að stjórnvöld frá einum tíma til annars leggi rækt við þetta verkefni. Gangi eftir að auka verðmætasköpun vegnar okkur nefnilega öllum betur. Af stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar má skilja að henni sé að einhverju leyti umhugað um þetta. En er það raunverulega svo? Hótanir formanns Flokks fólksins Nú hefur formaður Flokks fólksins hið minnsta í þrígang, jafnvel oftar, frá því ríkisstjórn var mynduð haft í frammi það sem verður ekki skilið öðruvísi en hótanir í garð einnar helstu útflutningsatvinnugreinar þjóðarinnar og burðarstólpa verðmætasköpunar. Orð í þá veru féllu í Kryddsíld Stöðvar tvö og í fréttum á sömu sjónvarpsstöð í liðinni viku bætti hún um betur og sagði að fiktað yrði þannig í sjávarútvegi að aðilar innan greinarinnar væru nú skjálfandi á beinunum. Og enn var formaðurinn í sama gírnum í Bítinu á Bylgjunni þar sem hún sagði að ráðist yrði að vigtun, ísun og aflaverðmæti. Ég viðurkenni að ég er hugsi yfir þessari nálgun formannsins. Er eitthvað gott fengið með því segja fólki og fyrirtækjum að hræðast einhverjar óljósar yfirvofandi athafnir eða ákvarðanir stjórnvalda? Auðvitað hefur þetta engin jákvæð áhrif og allra síst á atvinnugrein sem býr við óútreiknanlega duttlunga náttúrunnar og sviptivinda í alþjóðasamfélaginu. Ég skal taka að mér að útskýra hið minnsta tvennt nokkuð augljóst fyrir formanninum. Hefur heil atvinnugrein haft rangt við? Í fyrsta lagi starfa þúsundir í sjávarútvegi um allt land. Undir því getur engin atvinnugrein setið að hafðar séu í frammi óljósar ásakanir forystumanns í ríkisstjórn um að fólk sem í greininni starfi hafi á einhvern hátt starfað í trássi við lög, stjórnvaldsfyrirmæli eða kjarasamninga. Þótt illa sé hægt að átta sig á því hvert formaðurinn er að fara þegar vísað er til vigtunar, ísunar eða verðmæta úr sjó, þá gilda um allt þetta skýr lög með skilvirku eftirliti ýmissa stofnana ríkisins og jafnvel kjarasamningar. Þessi hræðsluáróður formannsins gerir ekki annað en kynda undir reiði hjá starfsfólki sem hefur með þessi mál að gera í störfum sínum og óvissu um framtíð. Það er ekki stórmannleg framkoma af hálfu formannsins. Hræðsla og óvissa dregur úr verðmætasköpun Í öðru lagi þarf miklar fjárfestingar til þess að gera verðmæti úr sjávarauðlindinni og tryggja samkeppnishæfni á alþjóðlegum mörkuðum. Sé það einlægur vilji formannsins að sjávarútvegur „skjálfi á beinunum“ af hræðslu við það sem koma skal, þá hefur honum líklega með tali sínu tekist að ná því fram að fyrirtæki í sjávarútvegi haldi að sér höndum í fjárfestingum. Eins og áður sagði er það nefnilega fyrirsjáanleiki sem tryggir að aðilar taki áhættu og fjárfesti til lengri tíma. Það gera þeir ekki skjálfandi á beinunum vegna þess sem koma skal. Fjárfestingar skipta öllu máli Samdráttur í fjárfestingum er raunar aðkallandi áhyggjuefni. Miðað við opinberar tölur hefur fjárfesting í fiskveiðum einmitt dregist töluvert saman umliðin tvö ár. Með hliðsjón af aldri skipaflota hafa SFS metið að fjárfesting í fiskiskipum megi ekki vera minni en um 20 milljarðar króna ár hvert. Takist það er endurnýjun skipaflotans í nokkuð eðlilegum takti, olíunotkun verður minni, gæði afla meiri og öryggi sjómanna tryggara. Verðmætasköpun verður þannig meiri fyrir vikið. Fjárfesting liðinna tveggja ára er hvergi nærri þessum 20 milljörðum króna, líkt og greina má af mynd. Vafalaust eru nokkrir samverkandi þættir þar að baki. Má þar helst nefna verri afkomu og horfur, auk verulegrar réttaróvissu sem skapaðist í tíð fyrri ríkisstjórnar þegar endurskoða átti alla löggjöf sjávarútvegs í einu vetfangi. Og næstu tvö ár hið minnsta verða að líkindum áþekk. Aðeins tvö stærri skip eru í smíðum og munu koma inn í flotann í árunum 2025 og 2026; annað þeirra kemur til Hafnar í Hornafirði á þessu ári og hitt til Ísafjarðar á næsta ári. Þótt þetta séu að sönnu ánægjuleg tíðindi, þá er þetta ekki burðug endurnýjun þegar litið er til skipaflotans í heild og aldurs hans. Í þessu ljósi sérstaklega er þeim mun mikilvægara að stjórnvöld hafi skilning á því að óvissa og lítill fyrirsjáanleiki munu aðeins gera snúna stöðu verri. Stöðnun í fjárfestingum í skipum leiðir til þess að verðmætasköpun til lengri tíma verður minni, markmiðum í loftslagsmálum verður síður náð og framlag sjávarútvegs til hagvaxtar og lífskjara okkar allra verður þar með minna. Þarf að auka óvissuna? Undanfarna daga hafa nokkur skip leitað að loðnu við Ísland. Það getur skipt þjóðarbúið tugum milljarða að loðna finnist. Þetta er náttúruleg óvissa og eitthvað sem sjávarútvegsfyrirtæki hafa þurft að fást við alla tíð. Hjá henni verður ekki komist. Fleiri mætti telja til; sýkingu í síldarstofninum, horfinn humar, verulegan samdrátt í karfa og óvissu um göngu makríls inn í íslenska lögsögu. Við bætist viðkvæm staða í alþjóðamálum, sem sannarlega getur og hefur haft áhrif á afkomu fyrirtækja. Óvissa er því næg í íslenskum sjávarútvegi og við henni þarf að bregðast á hverjum tíma. Sjávarútvegur skelfur ekki á beinunum vegna orðagjálfurs. Hann einfaldlega tekst á við það sem að höndum ber hverju sinni, eins og hann hefur alltaf gert. Fram hjá því verður hins vegar ekki horft að sjávarútvegur er grundvallaratvinnugrein þjóðarinnar og ein styrkasta stoð efnahagslegrar hagsældar. Það er því ekki gæfulegt að bæta enn við óvissu með augljósri óvild og hótunum sem eingöngu eru til þess fallnar að valda tjóni. Svona tal skaðar ekki bara sjávarútveg og fólkið sem þar starfar, heldur veldur það beinum þjóðhagslegum skaða. Það getur varla verið markmið nokkurrar ríkisstjórnar. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun