Að stefna í hæstu hæðir Einar Baldvin Árnason skrifar 28. janúar 2025 21:00 Listmálarinn og myndhöggvarinn Michelangelo sagði víst eitt sinn að mesta hættan sem steðjaði að hverjum og einum væri ekki sú að hann setti stefnuna svo hátt að hann missti marks, heldur miklu frekar að hann setti markið lágt og næði því síðan. Mér varð hugsað til þessara orða þegar ég sá dómkirkjuna í Mílanó í fyrsta sinn með eigin augum á síðasta ári. Kirkjan er almennt talin ein sú fallegasta í heimi, en Mark Twain lýsti henni sem svo í bók sinni The Innocents Abroad: „Hvílík dýrð, svo mikilfengleg, hátíðleg og tröllvaxin en samt svo fíngerð, loftkennd og þokkafull! Heill heimur af þunga sem birtist mér á sama tíma líkt og frostsprungin tálsýn sem gæti horfið við minn minnsta andardrátt!” Twain náði vel að fanga fegurð kirkjunnar. Hún er risavaxin og íburðarmikil en á sama tíma nánast óraunveruleg. Hún teygir sig brothætt til himins eins og hún sé að reyna að ná alla leið til Guðs. Að horfa á hana er eins og að horfa á tímann sjálfan standa í stað. Dómkirkjan í Mílanó er fegurri en flest önnur mannanna verk vegna þess að stefnan var sett á hæstu hæðir. Markmiðið var að ljá guðdómleikanum sjálfum mynd. Til að ljúka byggingu hennar þurfti ekki aðeins fagurfræðliegan metnað og skýra sýn, heldur líka ótrúlega þrautseigju. Það tók rúm 600 ár að byggja kirkjuna en slíkt gera auðvitað aðeins menn sem horfa handan jarðlegrar vistar sinnar. Þegar komið er inn í kirkjuna má líta styttu af Heilögum Bartólomeusi, lærisveini Krists. Styttan sem er eftir Marco D’agrati, gefur aðra mynd af guðdómleikanum: Bartólomeus var píslarvottur, fláður lifandi fyrir að boða fagnaðarerindið, og á styttunni má sjá hvern einasta vöðva á líkama hans berskjaldaðan. Hangandi skinn hans sveipast um hann eins og skikkja, og hann heldur á hníf, tákni píslardóms síns. Það er reisn í hinni ólýsanlegu þjáningu. Bæði boðorð Guðs föður vors í Gamla testamentinu og kennisetningar Krists í því nýja, setja okkur ómöguleg markmið en það er einmitt ómöguleiki þeirra sem gera okkur kleift að teygja okkur hærra en við gætum nokkru sinni gert án þeirra. Hugmyndin um hinn eilífa og óskilgreinanlega Drottinn og þrá okkar til að snúa heim til hans, hvetur okkur til ótrúlegra dáða. Við fullkomnust aldrei í lifanda lífi, ekki frekar en dómkirkjan, og margir upplifa gífurlegar þjáningar í líkingu við þær sem Bartólómeus gerði. Þrátt fyrir það teygir sál okkar sig til himins, jafn mikilfengleg og brothætt. Sáttmálinn við Guð er órjúfanlegur þáttur í þeirri fegurð. Joseph Ratzinger, síðar Benedikt XVI páfi, benti á í predikun í München árið 1981 að freisting höggormsins í sköpunarsögunni hefði ekki snúist um að afneita Guði heldur að efast um að sáttmáli hans við manninn væri af hinu góða þ.e að efast um að þær reglur sem Guð setur okkur séu okkur sjálfum fyrir bestu. Með þessum efa væru fræjum afstæðishyggju og falsks frelsis sáð. Í dag er afstæðishyggja nánast allsráðandi á vesturlöndum og hún birtist fyrst og fremst í trúleysi. Það er ekki endilega trúleysi manna sem raka ekki á sér hálsinn, rífast á Reddit og afneita Guði fullum hálsi, heldur miklu frekar trúleysi þeirra sem setja markið lágt og ná því. Þeir enda á því að dýrka hin ýmsu mannanna verk, hugmyndafræði eða hluti, oft með ótrúlegum trúarofsa. Versta birtingarmynd þessa trúleysis er þó ekki hjá hinum almenna borgara, heldur hjá þeim sem kalla sig presta en vinna gegn öllum þeim boðorðum Guðs sem þeim þykja óþægileg. Slíkir menn hafa unnið gagngert að því að lækka markið svo mikið að sú kristni sem þeir boða krefst varla neins af okkur. Trú þeirra er orðin algjörlega veraldleg og í raun fullkomlega samdauna frjálslyndu lýðræði, hræddari við dóm samfélagsins en Drottins sjálfs. Í umburðarbréfi sínu þann 14. Apríl 1999 benti Jóhannes Páll II páfi á að í stað trúleysis væri alltaf talað um illsku og skurðgoðadýrkun í biblíunni - að hver sá sem tæki mannanna verk fram yfir Drottinn sjálfan væri meinfús skurðgoðadýrkandi. Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar fólk stígur fram sem prestar eða kirkjudeildir og vill breyta boðskapi Guðs til að gera hann aðgengilegri með því að breyta honum í takt við tímann. Þá er ráð að spyrja sig: hvað er dýrkað og hvert er stefnt? Höfundur er listamaður og leikmaður í kaþólsku kirkjunni Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Trúmál Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Listmálarinn og myndhöggvarinn Michelangelo sagði víst eitt sinn að mesta hættan sem steðjaði að hverjum og einum væri ekki sú að hann setti stefnuna svo hátt að hann missti marks, heldur miklu frekar að hann setti markið lágt og næði því síðan. Mér varð hugsað til þessara orða þegar ég sá dómkirkjuna í Mílanó í fyrsta sinn með eigin augum á síðasta ári. Kirkjan er almennt talin ein sú fallegasta í heimi, en Mark Twain lýsti henni sem svo í bók sinni The Innocents Abroad: „Hvílík dýrð, svo mikilfengleg, hátíðleg og tröllvaxin en samt svo fíngerð, loftkennd og þokkafull! Heill heimur af þunga sem birtist mér á sama tíma líkt og frostsprungin tálsýn sem gæti horfið við minn minnsta andardrátt!” Twain náði vel að fanga fegurð kirkjunnar. Hún er risavaxin og íburðarmikil en á sama tíma nánast óraunveruleg. Hún teygir sig brothætt til himins eins og hún sé að reyna að ná alla leið til Guðs. Að horfa á hana er eins og að horfa á tímann sjálfan standa í stað. Dómkirkjan í Mílanó er fegurri en flest önnur mannanna verk vegna þess að stefnan var sett á hæstu hæðir. Markmiðið var að ljá guðdómleikanum sjálfum mynd. Til að ljúka byggingu hennar þurfti ekki aðeins fagurfræðliegan metnað og skýra sýn, heldur líka ótrúlega þrautseigju. Það tók rúm 600 ár að byggja kirkjuna en slíkt gera auðvitað aðeins menn sem horfa handan jarðlegrar vistar sinnar. Þegar komið er inn í kirkjuna má líta styttu af Heilögum Bartólomeusi, lærisveini Krists. Styttan sem er eftir Marco D’agrati, gefur aðra mynd af guðdómleikanum: Bartólomeus var píslarvottur, fláður lifandi fyrir að boða fagnaðarerindið, og á styttunni má sjá hvern einasta vöðva á líkama hans berskjaldaðan. Hangandi skinn hans sveipast um hann eins og skikkja, og hann heldur á hníf, tákni píslardóms síns. Það er reisn í hinni ólýsanlegu þjáningu. Bæði boðorð Guðs föður vors í Gamla testamentinu og kennisetningar Krists í því nýja, setja okkur ómöguleg markmið en það er einmitt ómöguleiki þeirra sem gera okkur kleift að teygja okkur hærra en við gætum nokkru sinni gert án þeirra. Hugmyndin um hinn eilífa og óskilgreinanlega Drottinn og þrá okkar til að snúa heim til hans, hvetur okkur til ótrúlegra dáða. Við fullkomnust aldrei í lifanda lífi, ekki frekar en dómkirkjan, og margir upplifa gífurlegar þjáningar í líkingu við þær sem Bartólómeus gerði. Þrátt fyrir það teygir sál okkar sig til himins, jafn mikilfengleg og brothætt. Sáttmálinn við Guð er órjúfanlegur þáttur í þeirri fegurð. Joseph Ratzinger, síðar Benedikt XVI páfi, benti á í predikun í München árið 1981 að freisting höggormsins í sköpunarsögunni hefði ekki snúist um að afneita Guði heldur að efast um að sáttmáli hans við manninn væri af hinu góða þ.e að efast um að þær reglur sem Guð setur okkur séu okkur sjálfum fyrir bestu. Með þessum efa væru fræjum afstæðishyggju og falsks frelsis sáð. Í dag er afstæðishyggja nánast allsráðandi á vesturlöndum og hún birtist fyrst og fremst í trúleysi. Það er ekki endilega trúleysi manna sem raka ekki á sér hálsinn, rífast á Reddit og afneita Guði fullum hálsi, heldur miklu frekar trúleysi þeirra sem setja markið lágt og ná því. Þeir enda á því að dýrka hin ýmsu mannanna verk, hugmyndafræði eða hluti, oft með ótrúlegum trúarofsa. Versta birtingarmynd þessa trúleysis er þó ekki hjá hinum almenna borgara, heldur hjá þeim sem kalla sig presta en vinna gegn öllum þeim boðorðum Guðs sem þeim þykja óþægileg. Slíkir menn hafa unnið gagngert að því að lækka markið svo mikið að sú kristni sem þeir boða krefst varla neins af okkur. Trú þeirra er orðin algjörlega veraldleg og í raun fullkomlega samdauna frjálslyndu lýðræði, hræddari við dóm samfélagsins en Drottins sjálfs. Í umburðarbréfi sínu þann 14. Apríl 1999 benti Jóhannes Páll II páfi á að í stað trúleysis væri alltaf talað um illsku og skurðgoðadýrkun í biblíunni - að hver sá sem tæki mannanna verk fram yfir Drottinn sjálfan væri meinfús skurðgoðadýrkandi. Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar fólk stígur fram sem prestar eða kirkjudeildir og vill breyta boðskapi Guðs til að gera hann aðgengilegri með því að breyta honum í takt við tímann. Þá er ráð að spyrja sig: hvað er dýrkað og hvert er stefnt? Höfundur er listamaður og leikmaður í kaþólsku kirkjunni
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun