Ahimsa: Siðferði kjöts og innflytjendamála Rajan Parrikar skrifar 9. desember 2024 10:02 Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Sjá meira
Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com.
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun