Ríkið sviptir 30.400 manns grundvallarréttindum sínum Yngvi Sighvatsson skrifar 16. nóvember 2024 12:30 Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Húsnæðismál Leigumarkaður Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Skoðanagrein – Alþjóðlegi Gigtardaginn: Achieve Your Dreams Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Sjá meira
Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun