Ríkið sviptir 30.400 manns grundvallarréttindum sínum Yngvi Sighvatsson skrifar 16. nóvember 2024 12:30 Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Húsnæðismál Leigumarkaður Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Íslenskt samfélag hefur upplifað verulegar breytingar á húsnæðismarkaði, sérstaklega í kringum aldamótin 2000. Á þessum tíma dró ríkið sig að miklu leyti úr beinni aðkomu að uppbyggingu og rekstri félagslegs húsnæðis, sem hafði víðtæk áhrif á húsnæðisöryggi og félagsleg réttindi landsmanna. Sögulegt samhengi við aldamót Verkamannaíbúðakerfið, stofnað árið 1929, var lykilþáttur í húsnæðisstefnu Íslands. Markmið þess var að veita verkafólki og lágtekjuhópum viðráðanlegt og öruggt húsnæði. Á miðri 20. öldinni voru byggð fjölmörg verkamannahverfi, sem bættu lífskjör og húsnæðisaðstæður þúsunda fjölskyldna. Um og fyrir aldamótin 2000 varð hins vegar stefnubreyting í húsnæðismálum: Ríkið dró sig úr beinni þátttöku í uppbyggingu félagslegs húsnæðis. Áhersla færðist yfir á markaðslausnir og aukna ábyrgð sveitarfélaga. Klettur hf., stofnað árið 1999 af ríkinu, seldi fjölda félagslegra íbúða á almennum markaði, sem dró enn frekar úr framboði slíks húsnæðis. Áhrif þess að ríkið dró sig frá félagslegum réttindum Þessi stefnubreyting hafði veruleg áhrif á samfélagið: Minnkað framboð á félagslegu húsnæði leiddi til þess að fleiri lágtekjuhópar urðu að leita á almennan leigumarkað. Aukið húsnæðisóöryggi, þar sem leiguverð hækkaði og húsnæðisöryggi minnkaði. Félagslegur ójöfnuður jókst, þar sem aðgengi að viðráðanlegu húsnæði varð erfiðara fyrir þá sem mest þurftu á því að halda. Staðan við aldamótin og nú Árið 2000: Íbúafjöldi: 281.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 11% 30.900 manns höfðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 281.000 x 11% = 30.910 manns Í dag: Íbúafjöldi: 380.000 manns Hlutfall félagslegs húsnæðis: 3% 11.400 manns hafa aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 3% = 11.400 manns Ef hlutfallið hefði haldist í 11%: 41.800 manns hefðu aðgang að félagslegu húsnæði Reiknað: 380.000 x 11% = 41.800 manns Munurinn: 30.400 manns fá ekki félagslegt húsnæði sem þeir hefðu annars haft aðgang að. Áhrif á samfélagið Þessir 30.400 einstaklingar eru nú á almennum leigumarkaði, þar sem leiguverð er of hátt. Þetta er fólkið sem er að svelta sig síðustu daga hvers mánaðar til að geta borgað leiguna. Fólkið sem býr við mesta óöryggi landsins, af því að það er fátækara en almenningur og er undir hæl leigusala á almennum markaði – borgar allt að 70% af sínum tekjum í húsaleigu. Börn þessara rúmlega 12.160 fjölskyldna eru börnin sem eru alltaf að flytja – leigan hækkaði of mikið. Allt tal um geðheilbrigði barna þessara fjölskyldna verður að taka mið af efnislegum og félagslegum skorti þeirra. Börn sem ekki fá tækifæri til að mynda þau félagslegu tengsl sem eru þeim nauðsynleg sem hluti af samfélagi okkar. Alþjóðlegar skuldbindingar og samanburður við nágrannaríki Ísland er aðili að Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi (ICESCR), sem skuldbindur ríkið til að tryggja réttindi til viðeigandi húsnæðis. Samt sem áður er hlutfall félagslegs húsnæðis á Íslandi aðeins 3%, langt undir því sem gerist í nágrannaríkjunum: Danmörk: 20% Svíþjóð: 18% Niðurstaða og leið til úrbóta Stefnubreytingar um aldamótin, þar sem ríkið dró sig úr beinni þátttöku í félagslegu húsnæði, hafa haft langvarandi neikvæð áhrif á húsnæðisöryggi margra Íslendinga. Það er nauðsynlegt að: Endurskoða húsnæðisstefnu landsins og auka framboð á félagslegu húsnæði. Tryggja virka þátttöku ríkisins í að vernda félagsleg réttindi fólks. Læra af reynslu nágranna okkar og uppfylla alþjóðlegar skuldbindingar um réttindi til viðeigandi húsnæðis. Húsnæðisöryggi er grundvallarréttur sem ríkið ber ábyrgð á að tryggja. Við verðum að gera betur. Höfundur er varaformaður leigjendasamtakanna, fullur af skömm yfir framkomu stjórnvalda í garð þeirra sem minnst mega sín.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun