Efnahagsmál sem geðheilbrigðismál Björn Leví Gunnarsson skrifar 15. október 2024 18:31 Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju. Það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur áhyggjur af afkomu sinni – næstu mánaðamótum – þá er það áhyggjufullt og mögulega óhamingjusamt vegna þess. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að andlegri líðan og skortur á því getur leitt til alvarlegra erfiðleika í andlegri heilsu. Geðheilsa er grundvallarþáttur í heilsu og vellíðan einstaklinga og samfélaga. Hún hefur áhrif á hvernig við hugsum, finnum til og hegðum okkur í daglegu lífi. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) upplifir um 1 af hverjum 4 einstaklingum í heiminum einhvers konar andlegt heilsuvandamál einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta þýðir að andleg heilsa snertir beint eða óbeint flesta í samfélaginu. Mikilvægi geðheilsu Á heimsvísu er skert geðheilsa ein helsta orsök skertrar starfsgetu. WHO áætlar að þunglyndi og kvíði kosti heimsbyggðina um 1.000 milljarða Bandaríkjadala árlega í tapaðri framleiðni. Á Íslandi hafa vandamál tengd andlegri heilsu aukist síðustu ár. Samkvæmt Embætti landlæknis hefur notkun þunglyndislyfja meira en tvöfaldast á síðustu tveimur áratugum, sem bendir til aukinna erfiðleika í andlegri heilsu meðal landsmanna. Fjárhagslegt óöryggi er sterkur áhættuþáttur fyrir erfiðleika í andlegri heilsu. Rannsóknir sýna að fólk sem glímir við fjárhagslega erfiðleika er tvisvar sinnum líklegra til að upplifa þunglyndi. Í könnun sem gerð var af Evrópsku geðheilbrigðisstofnuninni kom fram að 30 prósent þeirra sem upplifa fjárhagslega streitu sýna einkenni alvarlegra andlegra heilsuvandamála. Fyrir utan persónulegan kostnað hefur skert geðheilsa áhrif á efnahag samfélagsins. Hún leiðir til aukins álags á heilbrigðiskerfið, minnkaðrar framleiðni og aukinna fjarvista frá vinnu. Erfiðleikar í andlegri heilsu kosta íslenska hagkerfið líklega milljarða króna árlega í beinum og óbeinum kostnaði. Efnahagsleg áhrif á geðheilbrigði Fjárhagsleg streita er einn helsti áhættuþáttur fyrir þróun andlegra heilsuvandamála eins og kvíða og þunglyndis. Rannsóknir hafa sýnt að efnahagslegar þrengingar geta aukið tíðni slíkra vandamála. Til dæmis sýndi rannsókn sem birtist í The Lancet eftir fjármálakreppuna 2008 að sjálfsvígstíðni jókst í Evrópu og Bandaríkjunum vegna atvinnuleysis og fjárhagslegs óöryggis. Efnahagsstefna sem tryggir fólki áhyggjulaus mánaðamót er því ekki aðeins hagfræðilegt mál heldur einnig geðheilbrigðismál. Þegar fólk hefur aðgang að nauðsynlegum auðlindum án þess að óttast fjárhagslegt gjaldþrot, aukast lífsgæði og andleg heilsa batnar. Þetta hefur jákvæð áhrif á samfélagið í heild, þar sem heilbrigðari einstaklingar stuðla að sterkari og afkastameiri þjóð. Efnahagsstefna sem styður geðheilbrigði Efnahagsstefna sem stuðlar að geðheilbrigði er kjarninn í skilyrðislausri grunnframfærslu, sem Píratar hafa lengi barist fyrir. Með því að tryggja lágmarksframfærslu fyrir alla er dregið úr fátæktargildrum og fjárhagslegu óöryggi sem getur valdið erfiðleikum í andlegri heilsu. Slík stefna tryggir að fólk þurfi ekki að hafa stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, sem hefur jákvæð áhrif á andlega vellíðan. Hagkerfi sem virkar fyrir fólk byggir á stöðugum gjaldmiðli án viðvarandi hárra vaxta og verðbólgu sem auka fjárhagslega óvissu. Það setur ekki fjármagnseigendur í fyrsta sæti né hleypir þeim fram hjá skattkerfinu sem allir aðrir þurfa að nota. Ójöfnuður í tekjum og eignum hefur verið tengdur við verri heilsu og styttri lífslíkur samkvæmt rannsóknum, þannig að sanngjarnt og réttlátt efnahagskerfi er lykilatriði fyrir heilsu þjóðarinnar. Að auki styður slíkt hagkerfi við fjölbreytt, sjálfbært og umhverfisvænt atvinnulíf um land allt. Það greiðir ekki götuna fyrir fyrirtæki sem brjóta á réttindum fólks, svindla í samkeppni eða menga umhverfið. Umhverfisvandamál hafa einnig áhrif á geðheilsu; loftslagskvíði er vaxandi fyrirbæri sem hefur áhrif á andlega vellíðan margra. Með því að leggja áherslu á sjálfbærni og umhverfisvernd stuðlum við að betri geðheilsu og heildarvelferð samfélagsins. Með því að sameina skilyrðislausa grunnframfærslu, sanngjarnt skattkerfi og stuðning við sjálfbært atvinnulíf getum við byggt upp hagkerfi sem virkar fyrir fólk og stutt við geðheilbrigði allra. Með því að tryggja fjárhagslegt öryggi, draga úr ójöfnuði og skapa sjálfbæra framtíð getum við bætt geðheilsu þjóðarinnar og byggt upp sterkara samfélag. Það er því ljóst að efnahagsleg velferð og geðheilsa eru órjúfanlega tengd og að efnahagsstefna sem leggur áherslu á geðheilbrigði er nauðsynleg fyrir framtíðarvelferð okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Es. Mér finnst mjög nauðsynlegt að útskýra allt í alls konar smáatriðum, með tilvísunum í rannsóknir og tölur. Greinin hérna fyrir ofan er dálítið háfleyg um hagkerfisleg áhrif á heilbrigði okkar – en þegar allt kemur til alls þá væri hægt að útskýra stöðuna á eftirfarandi hátt – sem ég fann í athugasemd á einhverjum samfélagsmiðli: „Bættu við streitunni við að úthugsa og plana hvort og hvernig hægt sé að kaupa mat og borga af lánum þennan mánuðinn, leiðanum yfir að komast aldrei í bíó eða á kaffihús, að geta ekki keypt strætókort fyrir bíllausa heimilið, ekki farið til læknis eða keypt sokka í staðinn fyrir þessa stagbættu. Þá fyrst verður fólk þreytt.“ Ég var þarna í mörg ár – að lifa í kringum núllið um hver mánaðamót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðamót sem dugðu svo akkúrat fyrir þessum óvæntu útgjöldum sem gerast af og til. Það var í rauninni ekki fyrr en við hjónin vorum komin yfir 50 þúsund krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við fórum að geta safnað okkur fyrir íbúð – og mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði tilfinnanlega. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef það er satt að við séum ríkt samfélag – þá hljótum við að geta sett okkur það lágmark að hagkerfið virki ekki þannig að það leggist á andlega heilsu okkar. Af hverju setjum við okkur ekki í fyrsta sætið og veljum að gera betur? Pírata vilja gera betur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Efnahagsmál Geðheilbrigði Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Sjá meira
Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju. Það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur áhyggjur af afkomu sinni – næstu mánaðamótum – þá er það áhyggjufullt og mögulega óhamingjusamt vegna þess. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að andlegri líðan og skortur á því getur leitt til alvarlegra erfiðleika í andlegri heilsu. Geðheilsa er grundvallarþáttur í heilsu og vellíðan einstaklinga og samfélaga. Hún hefur áhrif á hvernig við hugsum, finnum til og hegðum okkur í daglegu lífi. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) upplifir um 1 af hverjum 4 einstaklingum í heiminum einhvers konar andlegt heilsuvandamál einhvern tímann á lífsleiðinni. Þetta þýðir að andleg heilsa snertir beint eða óbeint flesta í samfélaginu. Mikilvægi geðheilsu Á heimsvísu er skert geðheilsa ein helsta orsök skertrar starfsgetu. WHO áætlar að þunglyndi og kvíði kosti heimsbyggðina um 1.000 milljarða Bandaríkjadala árlega í tapaðri framleiðni. Á Íslandi hafa vandamál tengd andlegri heilsu aukist síðustu ár. Samkvæmt Embætti landlæknis hefur notkun þunglyndislyfja meira en tvöfaldast á síðustu tveimur áratugum, sem bendir til aukinna erfiðleika í andlegri heilsu meðal landsmanna. Fjárhagslegt óöryggi er sterkur áhættuþáttur fyrir erfiðleika í andlegri heilsu. Rannsóknir sýna að fólk sem glímir við fjárhagslega erfiðleika er tvisvar sinnum líklegra til að upplifa þunglyndi. Í könnun sem gerð var af Evrópsku geðheilbrigðisstofnuninni kom fram að 30 prósent þeirra sem upplifa fjárhagslega streitu sýna einkenni alvarlegra andlegra heilsuvandamála. Fyrir utan persónulegan kostnað hefur skert geðheilsa áhrif á efnahag samfélagsins. Hún leiðir til aukins álags á heilbrigðiskerfið, minnkaðrar framleiðni og aukinna fjarvista frá vinnu. Erfiðleikar í andlegri heilsu kosta íslenska hagkerfið líklega milljarða króna árlega í beinum og óbeinum kostnaði. Efnahagsleg áhrif á geðheilbrigði Fjárhagsleg streita er einn helsti áhættuþáttur fyrir þróun andlegra heilsuvandamála eins og kvíða og þunglyndis. Rannsóknir hafa sýnt að efnahagslegar þrengingar geta aukið tíðni slíkra vandamála. Til dæmis sýndi rannsókn sem birtist í The Lancet eftir fjármálakreppuna 2008 að sjálfsvígstíðni jókst í Evrópu og Bandaríkjunum vegna atvinnuleysis og fjárhagslegs óöryggis. Efnahagsstefna sem tryggir fólki áhyggjulaus mánaðamót er því ekki aðeins hagfræðilegt mál heldur einnig geðheilbrigðismál. Þegar fólk hefur aðgang að nauðsynlegum auðlindum án þess að óttast fjárhagslegt gjaldþrot, aukast lífsgæði og andleg heilsa batnar. Þetta hefur jákvæð áhrif á samfélagið í heild, þar sem heilbrigðari einstaklingar stuðla að sterkari og afkastameiri þjóð. Efnahagsstefna sem styður geðheilbrigði Efnahagsstefna sem stuðlar að geðheilbrigði er kjarninn í skilyrðislausri grunnframfærslu, sem Píratar hafa lengi barist fyrir. Með því að tryggja lágmarksframfærslu fyrir alla er dregið úr fátæktargildrum og fjárhagslegu óöryggi sem getur valdið erfiðleikum í andlegri heilsu. Slík stefna tryggir að fólk þurfi ekki að hafa stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, sem hefur jákvæð áhrif á andlega vellíðan. Hagkerfi sem virkar fyrir fólk byggir á stöðugum gjaldmiðli án viðvarandi hárra vaxta og verðbólgu sem auka fjárhagslega óvissu. Það setur ekki fjármagnseigendur í fyrsta sæti né hleypir þeim fram hjá skattkerfinu sem allir aðrir þurfa að nota. Ójöfnuður í tekjum og eignum hefur verið tengdur við verri heilsu og styttri lífslíkur samkvæmt rannsóknum, þannig að sanngjarnt og réttlátt efnahagskerfi er lykilatriði fyrir heilsu þjóðarinnar. Að auki styður slíkt hagkerfi við fjölbreytt, sjálfbært og umhverfisvænt atvinnulíf um land allt. Það greiðir ekki götuna fyrir fyrirtæki sem brjóta á réttindum fólks, svindla í samkeppni eða menga umhverfið. Umhverfisvandamál hafa einnig áhrif á geðheilsu; loftslagskvíði er vaxandi fyrirbæri sem hefur áhrif á andlega vellíðan margra. Með því að leggja áherslu á sjálfbærni og umhverfisvernd stuðlum við að betri geðheilsu og heildarvelferð samfélagsins. Með því að sameina skilyrðislausa grunnframfærslu, sanngjarnt skattkerfi og stuðning við sjálfbært atvinnulíf getum við byggt upp hagkerfi sem virkar fyrir fólk og stutt við geðheilbrigði allra. Með því að tryggja fjárhagslegt öryggi, draga úr ójöfnuði og skapa sjálfbæra framtíð getum við bætt geðheilsu þjóðarinnar og byggt upp sterkara samfélag. Það er því ljóst að efnahagsleg velferð og geðheilsa eru órjúfanlega tengd og að efnahagsstefna sem leggur áherslu á geðheilbrigði er nauðsynleg fyrir framtíðarvelferð okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Es. Mér finnst mjög nauðsynlegt að útskýra allt í alls konar smáatriðum, með tilvísunum í rannsóknir og tölur. Greinin hérna fyrir ofan er dálítið háfleyg um hagkerfisleg áhrif á heilbrigði okkar – en þegar allt kemur til alls þá væri hægt að útskýra stöðuna á eftirfarandi hátt – sem ég fann í athugasemd á einhverjum samfélagsmiðli: „Bættu við streitunni við að úthugsa og plana hvort og hvernig hægt sé að kaupa mat og borga af lánum þennan mánuðinn, leiðanum yfir að komast aldrei í bíó eða á kaffihús, að geta ekki keypt strætókort fyrir bíllausa heimilið, ekki farið til læknis eða keypt sokka í staðinn fyrir þessa stagbættu. Þá fyrst verður fólk þreytt.“ Ég var þarna í mörg ár – að lifa í kringum núllið um hver mánaðamót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðamót sem dugðu svo akkúrat fyrir þessum óvæntu útgjöldum sem gerast af og til. Það var í rauninni ekki fyrr en við hjónin vorum komin yfir 50 þúsund krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við fórum að geta safnað okkur fyrir íbúð – og mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði tilfinnanlega. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef það er satt að við séum ríkt samfélag – þá hljótum við að geta sett okkur það lágmark að hagkerfið virki ekki þannig að það leggist á andlega heilsu okkar. Af hverju setjum við okkur ekki í fyrsta sætið og veljum að gera betur? Pírata vilja gera betur.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun