Útrýmum fátækt á Íslandi Gísli Rafn Ólafsson skrifar 7. október 2024 07:47 Það er óneitanlega mótsögn í því að búa í einu ríkasta landi heims og samt þurfa að horfast í augu við fátækt innan eigin landamæra. Í landi þar sem við búum við gnægð auðlinda og þar sem efnahagsleg velmegun er staðreynd er það óásættanlegt að hluti samfélagsins búi við skort og óöryggi. Það er kominn tími til að við tökumst á við þetta vandamál af festu og búum til aðgerðaráætlun sem miðar að því að útrýma fátækt og auka jöfnuð. Þegar rætt er um fátækt á Íslandi koma oft upp tölur og meðaltöl sem eiga að gefa mynd af stöðunni. En vandamálið við meðaltöl er að þau geta verið blekkjandi. Þau segja okkur lítið um raunverulega stöðu þeirra sem standa höllum fæti. Ef einn einstaklingur borðar tvær máltíðir á dag og annar enga þá segir meðaltalið okkur að báðir fái eina máltíð á dag. Slíkar tölur fela þannig raunveruleikann og gera okkur erfitt fyrir að sjá hvar vandinn liggur. Við verðum að horfa á fátæktina í samhengi og átta okkur á því að hún hefur margvísleg áhrif á líf fólks. Fátækt snýst ekki aðeins um skort á fjármagni, heldur einnig um skert tækifæri til menntunar, heilsugæslu og þátttöku í samfélaginu. Hún veldur félagslegri einangrun, heilsufarsvandamálum og getur haft varanleg áhrif á komandi kynslóðir. Það er því ekki aðeins efnahagslegt vandamál, heldur einnig siðferðilegt og félagslegt. Menntun er lykillinn Það er skömm að við sem samfélag höfum ekki tekist á við þetta vandamál af fullum krafti. Við höfum látið ójöfnuð vaxa og leyft kerfum að viðhalda stöðunni í stað þess að breyta henni. Þrátt fyrir að eiga fjármagn og hafa þekkingu til að leysa vandann höfum við ekki sett það í forgang. Það er kominn tími til að breyta því. Aðgerðaráætlun til að útrýma fátækt þarf að vera heildstæð og taka á rótum vandans. Fyrsta skrefið er að viðurkenna að fátækt er raunverulegt vandamál á Íslandi. Við þurfum að safna nákvæmum gögnum, hlusta á raddir þeirra sem búa við fátækt og skilja hvaða hindranir þau standa frammi fyrir. Með því að hafa skýra mynd af stöðunni getum við mótað áhrifaríkar lausnir. Menntun er lykillinn að því að rjúfa vítahring fátæktar. Með því að tryggja öllum aðgang að gæðamenntun, óháð efnahag eða félagslegri stöðu, gefum við fólki tækifæri til að bæta stöðu sína. Þetta felur í sér að auka stuðning við börn og ungmenni frá tekjulágum heimilum, tryggja að enginn detti út úr skólakerfinu vegna fjárhagserfiðleika og að háskólanám sé raunhæfur kostur fyrir alla. Húsnæðismál ein helsta áskorunin Heilbrigðisþjónusta er annar mikilvægur þáttur. Fólk sem býr við fátækt hefur oft takmarkaðan aðgang að heilbrigðisþjónustu sem getur leitt til verra heilsufars og aukins kostnaðar til lengri tíma. Með því að tryggja gjaldfrjálsa og aðgengilega heilbrigðisþjónustu fyrir alla getum við bætt lífsgæði og dregið úr heildarkostnaði heilbrigðiskerfisins. Félagslegt öryggisnet þarf að vera sterkt og sveigjanlegt. Við þurfum að endurskoða bótakerfi og tryggja að það nái til þeirra sem mest þurfa á því að halda. Þetta felur í sér að hækka lágmarkslaun, auka barnabætur og tryggja að húsnæðisstuðningur sé nægilegur til að enginn þurfi að búa við húsnæðisóöryggi eða heimilisleysi. Húsnæðismál eru ein helsta áskorunin. Skortur á hagkvæmu húsnæði og hátt leiguverð gera það að verkum að margir eiga erfitt með að ná endum saman. Með því að auka framboð á félagslegu húsnæði, styðja við leigufélög sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni og endurskoða húsnæðisstefnu ríkis og sveitarfélaga getum við tryggt að allir hafi þak yfir höfuðið. Þurfum pólitískan vilja og samstöðu Það er einnig mikilvægt að huga að atvinnumálum. Með því að skapa fleiri störf, sérstaklega fyrir þá sem hafa staðið utan vinnumarkaðar, getum við hjálpað fólki að komast út úr fátækt. Þetta krefst bæði stuðnings við atvinnurekendur og fræðslu og þjálfunar fyrir starfsfólk. En til að þetta verði að veruleika þurfum við pólitískan vilja og samstöðu. Við verðum að setja baráttuna gegn fátækt í forgang í stefnumótun og fjárveitingum. Það þýðir að við þurfum að endurskoða hvernig við ráðstöfum almannafé og tryggja að það fari þangað sem mest þörf er á. Við verðum einnig að vera meðvituð um hvernig við tölum um fátækt og þá sem búa við hana. Fordómar og staðalímyndir geta hindrað framfarir og gert fólki erfiðara fyrir að leita sér hjálpar. Með því að sýna samkennd, virðingu og skilning getum við skapað jákvæðara umhverfi þar sem lausnir finnast. Skylda okkar að útrýma fátækt Það er ekki nóg að horfa á meðaltöl og almennar tölur. Við verðum að sjá einstaklingana á bak við tölurnar, hlusta á sögur þeirra og skilja að hver og einn hefur sína sögu og þarfir. Með því að beina sjónum okkar að raunveruleikanum getum við mótað aðgerðir sem skila árangri. Það er skömm að í jafn ríku landi og Íslandi skuli fátækt enn vera viðvarandi vandamál. Við höfum öll tæki og tól til að breyta þessu. Það er ekki spurning um að geta, heldur að vilja. Með sameiginlegu átaki getum við útrýmt fátækt, aukið jöfnuð og byggt upp réttlátara samfélag þar sem allir fá tækifæri til að njóta lífsins. Framtíðin er í okkar höndum. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum af skarið og gerum það sem þarf til að tryggja að enginn þurfi að búa við fátækt á Íslandi. Það er skylda okkar sem samfélags og það er hægt ef viljinn er fyrir hendi. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Mest lesið Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Sjá meira
Það er óneitanlega mótsögn í því að búa í einu ríkasta landi heims og samt þurfa að horfast í augu við fátækt innan eigin landamæra. Í landi þar sem við búum við gnægð auðlinda og þar sem efnahagsleg velmegun er staðreynd er það óásættanlegt að hluti samfélagsins búi við skort og óöryggi. Það er kominn tími til að við tökumst á við þetta vandamál af festu og búum til aðgerðaráætlun sem miðar að því að útrýma fátækt og auka jöfnuð. Þegar rætt er um fátækt á Íslandi koma oft upp tölur og meðaltöl sem eiga að gefa mynd af stöðunni. En vandamálið við meðaltöl er að þau geta verið blekkjandi. Þau segja okkur lítið um raunverulega stöðu þeirra sem standa höllum fæti. Ef einn einstaklingur borðar tvær máltíðir á dag og annar enga þá segir meðaltalið okkur að báðir fái eina máltíð á dag. Slíkar tölur fela þannig raunveruleikann og gera okkur erfitt fyrir að sjá hvar vandinn liggur. Við verðum að horfa á fátæktina í samhengi og átta okkur á því að hún hefur margvísleg áhrif á líf fólks. Fátækt snýst ekki aðeins um skort á fjármagni, heldur einnig um skert tækifæri til menntunar, heilsugæslu og þátttöku í samfélaginu. Hún veldur félagslegri einangrun, heilsufarsvandamálum og getur haft varanleg áhrif á komandi kynslóðir. Það er því ekki aðeins efnahagslegt vandamál, heldur einnig siðferðilegt og félagslegt. Menntun er lykillinn Það er skömm að við sem samfélag höfum ekki tekist á við þetta vandamál af fullum krafti. Við höfum látið ójöfnuð vaxa og leyft kerfum að viðhalda stöðunni í stað þess að breyta henni. Þrátt fyrir að eiga fjármagn og hafa þekkingu til að leysa vandann höfum við ekki sett það í forgang. Það er kominn tími til að breyta því. Aðgerðaráætlun til að útrýma fátækt þarf að vera heildstæð og taka á rótum vandans. Fyrsta skrefið er að viðurkenna að fátækt er raunverulegt vandamál á Íslandi. Við þurfum að safna nákvæmum gögnum, hlusta á raddir þeirra sem búa við fátækt og skilja hvaða hindranir þau standa frammi fyrir. Með því að hafa skýra mynd af stöðunni getum við mótað áhrifaríkar lausnir. Menntun er lykillinn að því að rjúfa vítahring fátæktar. Með því að tryggja öllum aðgang að gæðamenntun, óháð efnahag eða félagslegri stöðu, gefum við fólki tækifæri til að bæta stöðu sína. Þetta felur í sér að auka stuðning við börn og ungmenni frá tekjulágum heimilum, tryggja að enginn detti út úr skólakerfinu vegna fjárhagserfiðleika og að háskólanám sé raunhæfur kostur fyrir alla. Húsnæðismál ein helsta áskorunin Heilbrigðisþjónusta er annar mikilvægur þáttur. Fólk sem býr við fátækt hefur oft takmarkaðan aðgang að heilbrigðisþjónustu sem getur leitt til verra heilsufars og aukins kostnaðar til lengri tíma. Með því að tryggja gjaldfrjálsa og aðgengilega heilbrigðisþjónustu fyrir alla getum við bætt lífsgæði og dregið úr heildarkostnaði heilbrigðiskerfisins. Félagslegt öryggisnet þarf að vera sterkt og sveigjanlegt. Við þurfum að endurskoða bótakerfi og tryggja að það nái til þeirra sem mest þurfa á því að halda. Þetta felur í sér að hækka lágmarkslaun, auka barnabætur og tryggja að húsnæðisstuðningur sé nægilegur til að enginn þurfi að búa við húsnæðisóöryggi eða heimilisleysi. Húsnæðismál eru ein helsta áskorunin. Skortur á hagkvæmu húsnæði og hátt leiguverð gera það að verkum að margir eiga erfitt með að ná endum saman. Með því að auka framboð á félagslegu húsnæði, styðja við leigufélög sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni og endurskoða húsnæðisstefnu ríkis og sveitarfélaga getum við tryggt að allir hafi þak yfir höfuðið. Þurfum pólitískan vilja og samstöðu Það er einnig mikilvægt að huga að atvinnumálum. Með því að skapa fleiri störf, sérstaklega fyrir þá sem hafa staðið utan vinnumarkaðar, getum við hjálpað fólki að komast út úr fátækt. Þetta krefst bæði stuðnings við atvinnurekendur og fræðslu og þjálfunar fyrir starfsfólk. En til að þetta verði að veruleika þurfum við pólitískan vilja og samstöðu. Við verðum að setja baráttuna gegn fátækt í forgang í stefnumótun og fjárveitingum. Það þýðir að við þurfum að endurskoða hvernig við ráðstöfum almannafé og tryggja að það fari þangað sem mest þörf er á. Við verðum einnig að vera meðvituð um hvernig við tölum um fátækt og þá sem búa við hana. Fordómar og staðalímyndir geta hindrað framfarir og gert fólki erfiðara fyrir að leita sér hjálpar. Með því að sýna samkennd, virðingu og skilning getum við skapað jákvæðara umhverfi þar sem lausnir finnast. Skylda okkar að útrýma fátækt Það er ekki nóg að horfa á meðaltöl og almennar tölur. Við verðum að sjá einstaklingana á bak við tölurnar, hlusta á sögur þeirra og skilja að hver og einn hefur sína sögu og þarfir. Með því að beina sjónum okkar að raunveruleikanum getum við mótað aðgerðir sem skila árangri. Það er skömm að í jafn ríku landi og Íslandi skuli fátækt enn vera viðvarandi vandamál. Við höfum öll tæki og tól til að breyta þessu. Það er ekki spurning um að geta, heldur að vilja. Með sameiginlegu átaki getum við útrýmt fátækt, aukið jöfnuð og byggt upp réttlátara samfélag þar sem allir fá tækifæri til að njóta lífsins. Framtíðin er í okkar höndum. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum af skarið og gerum það sem þarf til að tryggja að enginn þurfi að búa við fátækt á Íslandi. Það er skylda okkar sem samfélags og það er hægt ef viljinn er fyrir hendi. Höfundur er þingmaður Pírata.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun