Af hverju er ég að þyngjast? Ég hef engu breytt! Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar 6. september 2024 07:31 Breytingaskeiðið og tíminn í kringum tíðahvörf eru ákveðin tímamót í lífi kvenna. Á þessum tíma fer starfsemi eggjastokkana dvínandi og mikil breyting verður á framleiðslu kvenhormónana Estrogens, Prógesterons og Testósterones í líkamanum. Um er að ræða náttúrulegt ferli sem allar konur ganga í gegnum yfirleitt á aldrinum 40-55 ára. Meðalaldur kvenna að fara í tíðahvörf er 51 árs. Tíðahvörf (menopause) er dagurinn þegar 12 mánuðir eru liðnir frá síðustu blæðingum og breytingaskeiðið (perimenopause) er 5-10 ára tímabil fram að því. Upplifun kvenna af þessu tímabili er afar misjöfn. Ákveðinn hluti kvenna finna lítið sem ekkert fyrir þessum breytingum á meðan aðrar upplifa mikla vanlíðan og vanmátt. Einkennin eru misjöfn eins og þau eru mörg en eitt af einkennunum sem veldur gjarnan hugarangri og streitu er þyngdaraukning, en 60-70% kvenna geta búist við því að þyngjast á breytingarskeiðinu og í kringum tíðahvörf. Þrátt fyrir að sveiflur í þyngd séu almennt hluti af lífinu hjá mörgum þá virðist það vera að sumar konur upplifa sig í frjálsu falli, sama hvað þær gera þegar það kemur að þyngdaraukningu á þessu tímabili. Konur lýsa því gjarnan að það sem virkaði áður virkar ekki lengur. Í raun er breytingaskeiðið ákveðið streituástand fyrir líkamann, það verða breytingar og ójafnvægi sem líkaminn þarf að aðlagast. Þetta ástand getur haft áhrif á fitusöfnun með ýmsum hætti. Almennar ástæður fyrir þyngdaraukningu á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf: Kvenhórmónaframleiðsla dvínar Aldurstengdar breytingar (vöðva- og beinrýrnun) Almennt minni hreyfing án þess að við áttum okkur á því Erfðir Utanaðkomandi þættir eins og sjúkdómar og lyf hafa líka áhrif. Hormónaflöktið og breytingin á kvenhormónabúskapnum hefur áhrif á efnaskiptakerfin okkar með þeim hætti að orkunotkun minnkar, fitusöfnun eykst og matarlyst breytist. Kvenhormónið Estrogen gegnir stóru hlutverki í því að koma jafnvægi á efnaskiptin ásamt því að hafa áhrif á líkamssamsetningu kvenlíkamans. Þegar hormónið Estrogen dvínar Eykst fitusöfnun, sérstaklega í kringum mittið. Verður rýrnun á vöðvamassa og vöðvastyrkur minnkar Hægist á efnaskiptum Verður blóðsykursstjórnun óstöðugri Getur kólesteról hækkað (blóðfitur) Aukast líkur á bólgum Vöðva- og beinmassinn dvínar með aldrinum bæði hjá konum og körlum. Vöðvamassinn gegnir mikilvægu hlutverki þegar kemur að því að halda uppi góðri grunnbrennslu. Þegar vöðvamassinn dvínar eykst fituforðinn á móti, og við brennum á sama tíma færri hitaeiningum í hvíld. Hormónin Estrogen og Testósterone spila mikilvægt hlutverk þegar kemur að því að viðhalda vöðvamassa og vöðvastyrk. Hvernig breytist líkamssamsetning kvenna á þessu tímabili: Almenn aukning á fituforða: sérstaklega á svæðinu í kringum kvið og efri búk. Breyting á því hvernig fituforðinn dreifist:Mittisummál eykst út af aukinni kviðfitu. Það er oft talað um þetta sem innri kviðfitu (visceral fat) sem er fita sem umlykur líffærin. Innri kviðfita ýtir undir líkurnar á hjarta og æðasjúkdómum, sykursýki týpu 2 og efnaskiptavillu/metabolic syndrome. Efnaskiptavilla er hugtak sem er notað til að lýsa því ástandi þegar einstaklingur er greindur með þrjá áhættuþætti, en meðal þeirra má nefna offitu, mikla kviðfitu, háan blóðprýsting, hátt kólesteról og háan blóðsykur Rýrnun á fitufríum vef:Með aldrinum verður rýrnun á vöðvum, beinum og líffæravef. Breyting á samsetningu fituvefjar: Það verður röskun á starfsemi fitufrumna sem leiðir af sér aukna bólguvirkni í fituvefjum. Þessar breytingar auka líkurnar á hjarta og æðasjúkdómum og efnaskiptavillu/metabolic syndrome Þyngdarstjórnun á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf er margslungið viðfangsefni sem krefst þess að stuðst sé við heildræna, einstaklingsmiðaða nálgun þar sem horft er á þætti eins og næringu, hreyfingu, svefn, andlega líðan og hormónauppbótarmeðferð þegar við á. Truflandi einkenni breytingaskeiðsins eins og til dæmis svefnvandi, orkuleysi, kvíði, depurð, áhugaleysi og vöðva- og liðverkir geta haft mikil áhrif á hvort konur nái að sinna heilbrigðum lífsstíl eins og hreyfingu og heilsusamlegri næringu. Hormónauppbótarmeðferð getur hálpað konum mikið með truflandi einkenni breytingaskeiðsins. Þegar konur upplifa betri líðan eru þær betur í stakk búnar að sinna heildræna púslinu sínu og þá aukast líkurnar á því að þær nái að halda þyngdaraukningunni í skefjum og minnka þá í leiðinni líkur á langvinnum sjúkdómum. Það að konur upplifi þyngdaraukningu eða breytingu á því hvernig fituforðinn safnast fyrir á líkamanum getur ekki einungis haft áhrif á líkamlega heilsu heldur geta áhrifin verið mikil á líkamsímynd og sjálfstraust sem síðan hefur neikvæð áhrif á daglegt líf og andlega líðan. Um er að ræða nýjan raunveruleika í líkama kvenna á þessum tíma í lífinu sem gerir það að verkum að það sem virkaði áður virkar ekki lengur. Þess vegna er mikilvægt að stalda við og gera breytingar. Það eru til leiðir sem virka. Höfundur er hjúkrunarfræðingur hjá Gynamedica, heilsumarkþjálfi, nemandi í Lifestyle Medicine og meistaranemi í heilbrigðisvísindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Kvenheilsa Mest lesið Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Sjá meira
Breytingaskeiðið og tíminn í kringum tíðahvörf eru ákveðin tímamót í lífi kvenna. Á þessum tíma fer starfsemi eggjastokkana dvínandi og mikil breyting verður á framleiðslu kvenhormónana Estrogens, Prógesterons og Testósterones í líkamanum. Um er að ræða náttúrulegt ferli sem allar konur ganga í gegnum yfirleitt á aldrinum 40-55 ára. Meðalaldur kvenna að fara í tíðahvörf er 51 árs. Tíðahvörf (menopause) er dagurinn þegar 12 mánuðir eru liðnir frá síðustu blæðingum og breytingaskeiðið (perimenopause) er 5-10 ára tímabil fram að því. Upplifun kvenna af þessu tímabili er afar misjöfn. Ákveðinn hluti kvenna finna lítið sem ekkert fyrir þessum breytingum á meðan aðrar upplifa mikla vanlíðan og vanmátt. Einkennin eru misjöfn eins og þau eru mörg en eitt af einkennunum sem veldur gjarnan hugarangri og streitu er þyngdaraukning, en 60-70% kvenna geta búist við því að þyngjast á breytingarskeiðinu og í kringum tíðahvörf. Þrátt fyrir að sveiflur í þyngd séu almennt hluti af lífinu hjá mörgum þá virðist það vera að sumar konur upplifa sig í frjálsu falli, sama hvað þær gera þegar það kemur að þyngdaraukningu á þessu tímabili. Konur lýsa því gjarnan að það sem virkaði áður virkar ekki lengur. Í raun er breytingaskeiðið ákveðið streituástand fyrir líkamann, það verða breytingar og ójafnvægi sem líkaminn þarf að aðlagast. Þetta ástand getur haft áhrif á fitusöfnun með ýmsum hætti. Almennar ástæður fyrir þyngdaraukningu á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf: Kvenhórmónaframleiðsla dvínar Aldurstengdar breytingar (vöðva- og beinrýrnun) Almennt minni hreyfing án þess að við áttum okkur á því Erfðir Utanaðkomandi þættir eins og sjúkdómar og lyf hafa líka áhrif. Hormónaflöktið og breytingin á kvenhormónabúskapnum hefur áhrif á efnaskiptakerfin okkar með þeim hætti að orkunotkun minnkar, fitusöfnun eykst og matarlyst breytist. Kvenhormónið Estrogen gegnir stóru hlutverki í því að koma jafnvægi á efnaskiptin ásamt því að hafa áhrif á líkamssamsetningu kvenlíkamans. Þegar hormónið Estrogen dvínar Eykst fitusöfnun, sérstaklega í kringum mittið. Verður rýrnun á vöðvamassa og vöðvastyrkur minnkar Hægist á efnaskiptum Verður blóðsykursstjórnun óstöðugri Getur kólesteról hækkað (blóðfitur) Aukast líkur á bólgum Vöðva- og beinmassinn dvínar með aldrinum bæði hjá konum og körlum. Vöðvamassinn gegnir mikilvægu hlutverki þegar kemur að því að halda uppi góðri grunnbrennslu. Þegar vöðvamassinn dvínar eykst fituforðinn á móti, og við brennum á sama tíma færri hitaeiningum í hvíld. Hormónin Estrogen og Testósterone spila mikilvægt hlutverk þegar kemur að því að viðhalda vöðvamassa og vöðvastyrk. Hvernig breytist líkamssamsetning kvenna á þessu tímabili: Almenn aukning á fituforða: sérstaklega á svæðinu í kringum kvið og efri búk. Breyting á því hvernig fituforðinn dreifist:Mittisummál eykst út af aukinni kviðfitu. Það er oft talað um þetta sem innri kviðfitu (visceral fat) sem er fita sem umlykur líffærin. Innri kviðfita ýtir undir líkurnar á hjarta og æðasjúkdómum, sykursýki týpu 2 og efnaskiptavillu/metabolic syndrome. Efnaskiptavilla er hugtak sem er notað til að lýsa því ástandi þegar einstaklingur er greindur með þrjá áhættuþætti, en meðal þeirra má nefna offitu, mikla kviðfitu, háan blóðprýsting, hátt kólesteról og háan blóðsykur Rýrnun á fitufríum vef:Með aldrinum verður rýrnun á vöðvum, beinum og líffæravef. Breyting á samsetningu fituvefjar: Það verður röskun á starfsemi fitufrumna sem leiðir af sér aukna bólguvirkni í fituvefjum. Þessar breytingar auka líkurnar á hjarta og æðasjúkdómum og efnaskiptavillu/metabolic syndrome Þyngdarstjórnun á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf er margslungið viðfangsefni sem krefst þess að stuðst sé við heildræna, einstaklingsmiðaða nálgun þar sem horft er á þætti eins og næringu, hreyfingu, svefn, andlega líðan og hormónauppbótarmeðferð þegar við á. Truflandi einkenni breytingaskeiðsins eins og til dæmis svefnvandi, orkuleysi, kvíði, depurð, áhugaleysi og vöðva- og liðverkir geta haft mikil áhrif á hvort konur nái að sinna heilbrigðum lífsstíl eins og hreyfingu og heilsusamlegri næringu. Hormónauppbótarmeðferð getur hálpað konum mikið með truflandi einkenni breytingaskeiðsins. Þegar konur upplifa betri líðan eru þær betur í stakk búnar að sinna heildræna púslinu sínu og þá aukast líkurnar á því að þær nái að halda þyngdaraukningunni í skefjum og minnka þá í leiðinni líkur á langvinnum sjúkdómum. Það að konur upplifi þyngdaraukningu eða breytingu á því hvernig fituforðinn safnast fyrir á líkamanum getur ekki einungis haft áhrif á líkamlega heilsu heldur geta áhrifin verið mikil á líkamsímynd og sjálfstraust sem síðan hefur neikvæð áhrif á daglegt líf og andlega líðan. Um er að ræða nýjan raunveruleika í líkama kvenna á þessum tíma í lífinu sem gerir það að verkum að það sem virkaði áður virkar ekki lengur. Þess vegna er mikilvægt að stalda við og gera breytingar. Það eru til leiðir sem virka. Höfundur er hjúkrunarfræðingur hjá Gynamedica, heilsumarkþjálfi, nemandi í Lifestyle Medicine og meistaranemi í heilbrigðisvísindum.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun