Næringarríkur matur er barnabensín Sæþór Benjamín Randalsson skrifar 4. september 2024 11:02 Við höfum séð svo margar greinar um börnin okkar undanfarið. Sumar harma lélegar niðurstöður úr PISA-könnunum, aðrar snúast um aukið ofbeldi, þar með taldar banvænar hnífaárásir. Enn aðrar snúast um að drengir falli aftur úr á tilteknum sviðum. Það er augljóst að íslenskt samfélag hefur áhyggjur af börnunum sínum og þeim aðstæðum sem þau eru alin upp við. Líkami barna getur ekki þróast, líkamlega eða andlega án viðeigandi næringar. Hún er bókstaflega eldsneytið fyrir huga þeirra og líkama. Jafnvel til skamms tíma mun svangt barn ekki geta haldið athygli meðan á kennslu stendur og mun þess í stað stunda andfélagslega hegðun sem truflar bæði kennarann og aðra nemendur. Slíkt skemmir námsumhverfið fyrir alla. Matur sem er matreiddur á öðrum stað er lakari en matur úr eldhúsi á staðnum. Það þarf að flytja hann, sem skapar aukna umferð, slit á vegum og mengun frá farartækjunum - útblástur frá bensínbílum, bremsuryk og dekkjaagnir myndast, jafnvel þótt bifreiðirnar séu rafknúnar. Hita þarf matinn aftur, sem dregur úr næringarinnihaldi og gerir matinn ólystugri, sem svo aftur gerir börnin ólíklegri til að borða hann. Í óformlegri könnunum sem ég hef séð segja foreldrar sem fá tilbúinn mat frá utanaðkomandi söluaðilum að börnum þeirra líki ekki maturinn og vilji ekki borða hann, öfugt á við þá foreldra barna í skólum sem elda matinn á staðnum, og lýsa síðarnefnd foreldri yfir yfirburðum þesskonar fyrirkomulags. Hvaðan svosem maturinn kemur þá er sami hópur starfsmanna ráðinn til að útbúa matinn. Þegar um útvistun er að ræða fær starfsfólkið lægri laun og hafa lægri kjör í samningum sínum. Þrátt fyrir þetta eru máltíðirnar ekki ódýrari á hvern skammt, því nú er um einkafyrirtæki að ræða sem krefst launa stjórnenda, arðs eigenda fyrir utan flutningskostnað. Það virkar sem leið til að lækka laun verkamannsins á sama tíma og það færir opinbert fé í hendur einkaaðila á meðan gosðsögnin um skilvirkni þessarar aðferðarfræði er básúnuð - klassísk útvistun nýfrjálshyggjunnar. Skólakokkar á staðnum sjá börnin sem þeir elda fyrir, vita beint um ofnæmi kennara og nemenda eða takmörkun á mataræði og þessi beina tenging eykur fjárfestingu beggja aðila. Þetta bætir við óáþreifanlegum gæðum. Matargerð utan staðarins fær ekkert af þeirri tilfinningu, verandi aðskilin með bæði fjarlægð og veggjum, aldrei sjáandi andlit þeirra sem munu neyta matarins. Sósíalistaflokkurinn hefur kynnt nýja ályktun á vettvangi Reykjavíkurborgar. Hún hljóðar svo: Að tryggja næringargildi gjaldfrjálsra skólamáltíða Borgarstjórn samþykkir að leita allra leiða til að koma í veg fyrir að dregið verði úr næringargildi skólamáltíða og verði það m.a. gert með því að tryggja að skólar með eldhús geti eldað matinn á staðnum. Greinargerð Það er þekkt staðreynd að matur tapar næringargildi sínu, bragði og áferð þegar hann er ofsoðinn, við endurupphitun eða þegar honum er haldið heitum klukkutímum saman og fluttur langar vegalengdir. Til að tryggja gæði matar og næringarinnihald ætti ávallt að elda matinn á staðnum sé þess nokkur kostur og margir skólar hafa nú þegar aðstöðu til þess. Með því að tryggja öllum börnum bestu mögulegu næringu erum við að tryggja þeim ákveðið öryggi, betri námsárangur og meiri möguleika á bjartari framtíð. Við skulum taka á sameiginlegum áhyggjum okkar um börnin okkar og námsumhverfi þeirra. Það er ekki skyndilausn. Við þessar aðstæður bjóðast engar skyndilausnir. Sem dæmi hefyr skólamatur í Bandaríkjunum sigið í gæðum smátt og smátt í gegnum árin. Sú þróun náði hámarki þegar kröfunni um máltíðir var alfarið rutt úr vegi á alríkisstigi undir Joe Biden forseta og Kamölu Harris, varaforseta. Ofbeldi og lítil lestrarfærni bandarísks samfélags haldast hönd í hönd. Við erum nýbúin að fá ókeypis hádegisverð fyrir íslensk börn þökk sé verkalýðsátaki. Við skulum krefjast þess að hádegismaturinn sé í hæsta gæðaflokki og útbúinn á staðnum, ekki fjöldaframleitt mauk sem einkaaðilar græða á án ábyrgðar. Tökum það alvarlega sem hópur og höfum samband við hvern þann stjórnmálaflokk sem við styðjum, sérstaklega núna þegar þau ræsa upp kosningabaráttu sína og halda opna fundi. Nefnið þessi atriði þegar „önnur mál“ eru til umræðu varðandi skólamáltíðir. Hringið eða skifið þingmanni ykkar til að gera slíkt hið sama. Færið efnið á netið og veltið upp þessum atriðum. Þetta eru leiðirnar sem við ættum að nýta af alvöru til þess að bæta samfélagið fyrir börnin okkar. Enda er næringarríkur matur barnabensín. Höfundur starfaði sem matráður á fósturheimilinu í Reykjavík í fimm ár. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Heilbrigðismál Skóla- og menntamál Grunnskólar Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Ég er íslensk – en samt séð sem eitthvað annað Sóley Lóa Smáradóttir skrifar Skoðun Hin yndislega aðlögun Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kristrún slær á puttana á Viðreisn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Við höfum séð svo margar greinar um börnin okkar undanfarið. Sumar harma lélegar niðurstöður úr PISA-könnunum, aðrar snúast um aukið ofbeldi, þar með taldar banvænar hnífaárásir. Enn aðrar snúast um að drengir falli aftur úr á tilteknum sviðum. Það er augljóst að íslenskt samfélag hefur áhyggjur af börnunum sínum og þeim aðstæðum sem þau eru alin upp við. Líkami barna getur ekki þróast, líkamlega eða andlega án viðeigandi næringar. Hún er bókstaflega eldsneytið fyrir huga þeirra og líkama. Jafnvel til skamms tíma mun svangt barn ekki geta haldið athygli meðan á kennslu stendur og mun þess í stað stunda andfélagslega hegðun sem truflar bæði kennarann og aðra nemendur. Slíkt skemmir námsumhverfið fyrir alla. Matur sem er matreiddur á öðrum stað er lakari en matur úr eldhúsi á staðnum. Það þarf að flytja hann, sem skapar aukna umferð, slit á vegum og mengun frá farartækjunum - útblástur frá bensínbílum, bremsuryk og dekkjaagnir myndast, jafnvel þótt bifreiðirnar séu rafknúnar. Hita þarf matinn aftur, sem dregur úr næringarinnihaldi og gerir matinn ólystugri, sem svo aftur gerir börnin ólíklegri til að borða hann. Í óformlegri könnunum sem ég hef séð segja foreldrar sem fá tilbúinn mat frá utanaðkomandi söluaðilum að börnum þeirra líki ekki maturinn og vilji ekki borða hann, öfugt á við þá foreldra barna í skólum sem elda matinn á staðnum, og lýsa síðarnefnd foreldri yfir yfirburðum þesskonar fyrirkomulags. Hvaðan svosem maturinn kemur þá er sami hópur starfsmanna ráðinn til að útbúa matinn. Þegar um útvistun er að ræða fær starfsfólkið lægri laun og hafa lægri kjör í samningum sínum. Þrátt fyrir þetta eru máltíðirnar ekki ódýrari á hvern skammt, því nú er um einkafyrirtæki að ræða sem krefst launa stjórnenda, arðs eigenda fyrir utan flutningskostnað. Það virkar sem leið til að lækka laun verkamannsins á sama tíma og það færir opinbert fé í hendur einkaaðila á meðan gosðsögnin um skilvirkni þessarar aðferðarfræði er básúnuð - klassísk útvistun nýfrjálshyggjunnar. Skólakokkar á staðnum sjá börnin sem þeir elda fyrir, vita beint um ofnæmi kennara og nemenda eða takmörkun á mataræði og þessi beina tenging eykur fjárfestingu beggja aðila. Þetta bætir við óáþreifanlegum gæðum. Matargerð utan staðarins fær ekkert af þeirri tilfinningu, verandi aðskilin með bæði fjarlægð og veggjum, aldrei sjáandi andlit þeirra sem munu neyta matarins. Sósíalistaflokkurinn hefur kynnt nýja ályktun á vettvangi Reykjavíkurborgar. Hún hljóðar svo: Að tryggja næringargildi gjaldfrjálsra skólamáltíða Borgarstjórn samþykkir að leita allra leiða til að koma í veg fyrir að dregið verði úr næringargildi skólamáltíða og verði það m.a. gert með því að tryggja að skólar með eldhús geti eldað matinn á staðnum. Greinargerð Það er þekkt staðreynd að matur tapar næringargildi sínu, bragði og áferð þegar hann er ofsoðinn, við endurupphitun eða þegar honum er haldið heitum klukkutímum saman og fluttur langar vegalengdir. Til að tryggja gæði matar og næringarinnihald ætti ávallt að elda matinn á staðnum sé þess nokkur kostur og margir skólar hafa nú þegar aðstöðu til þess. Með því að tryggja öllum börnum bestu mögulegu næringu erum við að tryggja þeim ákveðið öryggi, betri námsárangur og meiri möguleika á bjartari framtíð. Við skulum taka á sameiginlegum áhyggjum okkar um börnin okkar og námsumhverfi þeirra. Það er ekki skyndilausn. Við þessar aðstæður bjóðast engar skyndilausnir. Sem dæmi hefyr skólamatur í Bandaríkjunum sigið í gæðum smátt og smátt í gegnum árin. Sú þróun náði hámarki þegar kröfunni um máltíðir var alfarið rutt úr vegi á alríkisstigi undir Joe Biden forseta og Kamölu Harris, varaforseta. Ofbeldi og lítil lestrarfærni bandarísks samfélags haldast hönd í hönd. Við erum nýbúin að fá ókeypis hádegisverð fyrir íslensk börn þökk sé verkalýðsátaki. Við skulum krefjast þess að hádegismaturinn sé í hæsta gæðaflokki og útbúinn á staðnum, ekki fjöldaframleitt mauk sem einkaaðilar græða á án ábyrgðar. Tökum það alvarlega sem hópur og höfum samband við hvern þann stjórnmálaflokk sem við styðjum, sérstaklega núna þegar þau ræsa upp kosningabaráttu sína og halda opna fundi. Nefnið þessi atriði þegar „önnur mál“ eru til umræðu varðandi skólamáltíðir. Hringið eða skifið þingmanni ykkar til að gera slíkt hið sama. Færið efnið á netið og veltið upp þessum atriðum. Þetta eru leiðirnar sem við ættum að nýta af alvöru til þess að bæta samfélagið fyrir börnin okkar. Enda er næringarríkur matur barnabensín. Höfundur starfaði sem matráður á fósturheimilinu í Reykjavík í fimm ár.
Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson Skoðun
Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar
Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson Skoðun
Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun