Væri ekki hægt að ljúka ferlinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 3. apríl 2024 09:00 Kæmi til þess að Ísland sæktist eftir inngöngu í Evrópusambandið yrði ekki hægt að ljúka umsóknarferlinu nema allir stjórnarflokkarnir styddu heilshugar þá ákvörðun að ganga í sambandið og hefðu þingmeirihluta að baki sér fyrir henni. Ekki einungis í upphafi heldur allt til loka ferlisins enda þyrfti að taka ákvarðanir tengdar umsókninni jafnt og þétt á meðan á því stæði. Án þess yrði auk þess farið í bága við þingræðisregluna. Textinn hér að ofan er óbein tilvitnun í skrif Þorsteins Pálssonar, fyrrverandi sendiherra, í Fréttablaðinu þegar misheppnuð umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs var í gangi. Þorsteinn fjallaði ítrekað í pistlum sínum í blaðinu um það að ríkisstjórn, sem ekki væri samstíga um inngöngu í Evrópusambandið, gæti ekki staðið að slíkri umsókn ef hún ætti að skila tilætluðum árangri. Tilefni skrifa Þorsteins, sem óhætt er að kalla guðföður Viðreisnar, var sú staðreynd að á meðan Samfylkingin var hlynnt inngöngu í Evrópusambandið var VG það ekki. Fyrir vikið var engin samstaða í stjórninni þegar til dæmis þurfti að samþykkja lokun einstakra kafla umsóknarferlisins að sambandinu á fundum hennar. Þannig voru til að mynda ítrekað gerðir hinir ýmsu fyrirvarar í þeim efnum af hálfu tiltekinna ráðherra. Færi gegn þingræðisreglunni „Frá upphafi hefur verið ljóst að andstaða VG við aðild að ESB myndi veikja samningsstöðu Íslands. Eftir því sem nær dregur efnislegum viðræðum verður þetta vandamál skýrara,“ ritaði Þorsteinn til dæmis í Fréttablaðið 23. október 2010 og enn fremur: „Viðræður af þessu tagi lúta sömu lögmálum og aðrir samningar. Ákvarðanir þarf að taka jafnt og þétt eftir því sem þeim vindur fram.“ Þann 20. nóvember sama ár ritaði hann: „Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans.“ Enn fremur ritaði Þorsteinn til að mynda í blaðið 15. janúar 2011 að án þingmeirihluta sem ábyrgðist undirritun slíks samnings yrði hann ekki að veruleika: „Veruleikinn er sá að báðir stjórnarflokkarnir þurfa að gangast undir sameiginlega ábyrgð á samningaferlinu öllu. Aðrir kostir eru að hætta við eða slíta samstarfinu.“ Með öðrum orðum að flokkar andvígir inngöngu í Evrópusambandið gætu ekki staðið að slíkri umsókn. Kvartað yfir klofinni ríkisstjórn Fulltrúar Evrópusambandsins, sem höfðu það verkefni með höndum að hafa eftirlit með framgangi umsóknar ríkisstjórnar vinstriflokkanna lýstu því ítrekað yfir á meðan umsóknarferlið var í gangi að það ylli verulegum áhyggjum að ríkisstjórnin væri ekki samstíga í afstöðu sinni til þess hvort ganga ætti í sambandið. Einnig að innan stjórnarflokkanna væri ekki einhugur um málið. Voru með öðrum orðum sammála Þorsteini. Til að mynda segir þannig í þingsályktunartillögu dagsettri 13. nóvember 2012 sem þingmaðurinn Cristian Dan Preda ritaði sem fulltrúi utanríkismálanefndar þings Evrópusambandsins um framvindu umsóknarinnar og samþykkt var með 56 atkvæðum gegn tveimur: „Þing Evrópusambandsins ítrekar áhyggjur sínar af pólitískum ágreiningi innan ríkisstjórnarinnar og stjórnmálaflokkanna varðandi inngönguna í það“. Talsvert nýr tónn hefur hins vegar verið sleginn af hálfu Þorsteins í seinni tíð. Þannig kallaði hann um páskana eftir þjóðaratkvæði fyrir lok ársins um það hvort stefna ætti á nýjan leik að inngöngu í Evrópusambandið í grein á Dv.is líkt og Viðreisn hefur gert. Með öðrum orðum er nú í góðu lagi að hans mati að ríkisstjórn sem er alfarið andvíg inngöngu standi að því að taka skref í þá átt. Hvað ætli sambandinu þætti um það? Forsendan samstíga ríkisstjórn Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um það eins og Þorsteinn benti réttilega á í umræddum skrifum sínum í Fréttablaðinu. Annars verða engar slíkar ákvarðanir teknar. Flokkar andvígir inngöngu í sambandið geta ekki staðið að slíku nema með því að hafa að engu það sem þeir sögðu við kjósendur. Vitanlega er öllum frjálst að skipta um skoðun. Hins vegar er ljóst að áðurnefnd skrif Þorsteins í Fréttablaðinu eru í fullu samræmi við reynsluna af umsókn vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag umsóknarferlisins, íslenzka stjórnskipun og afstöðu Evrópusambandsins. Ný afstaða hans er á hinn bóginn í fullkomnu ósamræmi við reynslu vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag ferlisins, stjórnskipun landsins sem og afstöðu sambandsins. Viðreisn, eini flokkurinn sem leggur áherzlu á inngöngu í Evrópusambandið, ber vitanlega ein ábyrgð á því að vinna að stefnumálum flokksins, afla honum fylgis út á þau og hrinda þeim í framkvæmd en ekki aðrir. Hins vegar er skiljanlegt að forystumenn Viðreisnar, Þorsteinn þar með talinn, leiti logandi ljósi að leiðum til þess að komast í kringum þann veruleika í ljósi fylgisleysis flokksins bæði í kosningum og könnunum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun Við berum öll ábyrgð Hjördís Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Kæmi til þess að Ísland sæktist eftir inngöngu í Evrópusambandið yrði ekki hægt að ljúka umsóknarferlinu nema allir stjórnarflokkarnir styddu heilshugar þá ákvörðun að ganga í sambandið og hefðu þingmeirihluta að baki sér fyrir henni. Ekki einungis í upphafi heldur allt til loka ferlisins enda þyrfti að taka ákvarðanir tengdar umsókninni jafnt og þétt á meðan á því stæði. Án þess yrði auk þess farið í bága við þingræðisregluna. Textinn hér að ofan er óbein tilvitnun í skrif Þorsteins Pálssonar, fyrrverandi sendiherra, í Fréttablaðinu þegar misheppnuð umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs var í gangi. Þorsteinn fjallaði ítrekað í pistlum sínum í blaðinu um það að ríkisstjórn, sem ekki væri samstíga um inngöngu í Evrópusambandið, gæti ekki staðið að slíkri umsókn ef hún ætti að skila tilætluðum árangri. Tilefni skrifa Þorsteins, sem óhætt er að kalla guðföður Viðreisnar, var sú staðreynd að á meðan Samfylkingin var hlynnt inngöngu í Evrópusambandið var VG það ekki. Fyrir vikið var engin samstaða í stjórninni þegar til dæmis þurfti að samþykkja lokun einstakra kafla umsóknarferlisins að sambandinu á fundum hennar. Þannig voru til að mynda ítrekað gerðir hinir ýmsu fyrirvarar í þeim efnum af hálfu tiltekinna ráðherra. Færi gegn þingræðisreglunni „Frá upphafi hefur verið ljóst að andstaða VG við aðild að ESB myndi veikja samningsstöðu Íslands. Eftir því sem nær dregur efnislegum viðræðum verður þetta vandamál skýrara,“ ritaði Þorsteinn til dæmis í Fréttablaðið 23. október 2010 og enn fremur: „Viðræður af þessu tagi lúta sömu lögmálum og aðrir samningar. Ákvarðanir þarf að taka jafnt og þétt eftir því sem þeim vindur fram.“ Þann 20. nóvember sama ár ritaði hann: „Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans.“ Enn fremur ritaði Þorsteinn til að mynda í blaðið 15. janúar 2011 að án þingmeirihluta sem ábyrgðist undirritun slíks samnings yrði hann ekki að veruleika: „Veruleikinn er sá að báðir stjórnarflokkarnir þurfa að gangast undir sameiginlega ábyrgð á samningaferlinu öllu. Aðrir kostir eru að hætta við eða slíta samstarfinu.“ Með öðrum orðum að flokkar andvígir inngöngu í Evrópusambandið gætu ekki staðið að slíkri umsókn. Kvartað yfir klofinni ríkisstjórn Fulltrúar Evrópusambandsins, sem höfðu það verkefni með höndum að hafa eftirlit með framgangi umsóknar ríkisstjórnar vinstriflokkanna lýstu því ítrekað yfir á meðan umsóknarferlið var í gangi að það ylli verulegum áhyggjum að ríkisstjórnin væri ekki samstíga í afstöðu sinni til þess hvort ganga ætti í sambandið. Einnig að innan stjórnarflokkanna væri ekki einhugur um málið. Voru með öðrum orðum sammála Þorsteini. Til að mynda segir þannig í þingsályktunartillögu dagsettri 13. nóvember 2012 sem þingmaðurinn Cristian Dan Preda ritaði sem fulltrúi utanríkismálanefndar þings Evrópusambandsins um framvindu umsóknarinnar og samþykkt var með 56 atkvæðum gegn tveimur: „Þing Evrópusambandsins ítrekar áhyggjur sínar af pólitískum ágreiningi innan ríkisstjórnarinnar og stjórnmálaflokkanna varðandi inngönguna í það“. Talsvert nýr tónn hefur hins vegar verið sleginn af hálfu Þorsteins í seinni tíð. Þannig kallaði hann um páskana eftir þjóðaratkvæði fyrir lok ársins um það hvort stefna ætti á nýjan leik að inngöngu í Evrópusambandið í grein á Dv.is líkt og Viðreisn hefur gert. Með öðrum orðum er nú í góðu lagi að hans mati að ríkisstjórn sem er alfarið andvíg inngöngu standi að því að taka skref í þá átt. Hvað ætli sambandinu þætti um það? Forsendan samstíga ríkisstjórn Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um það eins og Þorsteinn benti réttilega á í umræddum skrifum sínum í Fréttablaðinu. Annars verða engar slíkar ákvarðanir teknar. Flokkar andvígir inngöngu í sambandið geta ekki staðið að slíku nema með því að hafa að engu það sem þeir sögðu við kjósendur. Vitanlega er öllum frjálst að skipta um skoðun. Hins vegar er ljóst að áðurnefnd skrif Þorsteins í Fréttablaðinu eru í fullu samræmi við reynsluna af umsókn vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag umsóknarferlisins, íslenzka stjórnskipun og afstöðu Evrópusambandsins. Ný afstaða hans er á hinn bóginn í fullkomnu ósamræmi við reynslu vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag ferlisins, stjórnskipun landsins sem og afstöðu sambandsins. Viðreisn, eini flokkurinn sem leggur áherzlu á inngöngu í Evrópusambandið, ber vitanlega ein ábyrgð á því að vinna að stefnumálum flokksins, afla honum fylgis út á þau og hrinda þeim í framkvæmd en ekki aðrir. Hins vegar er skiljanlegt að forystumenn Viðreisnar, Þorsteinn þar með talinn, leiti logandi ljósi að leiðum til þess að komast í kringum þann veruleika í ljósi fylgisleysis flokksins bæði í kosningum og könnunum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun