Væri ekki hægt að ljúka ferlinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 3. apríl 2024 09:00 Kæmi til þess að Ísland sæktist eftir inngöngu í Evrópusambandið yrði ekki hægt að ljúka umsóknarferlinu nema allir stjórnarflokkarnir styddu heilshugar þá ákvörðun að ganga í sambandið og hefðu þingmeirihluta að baki sér fyrir henni. Ekki einungis í upphafi heldur allt til loka ferlisins enda þyrfti að taka ákvarðanir tengdar umsókninni jafnt og þétt á meðan á því stæði. Án þess yrði auk þess farið í bága við þingræðisregluna. Textinn hér að ofan er óbein tilvitnun í skrif Þorsteins Pálssonar, fyrrverandi sendiherra, í Fréttablaðinu þegar misheppnuð umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs var í gangi. Þorsteinn fjallaði ítrekað í pistlum sínum í blaðinu um það að ríkisstjórn, sem ekki væri samstíga um inngöngu í Evrópusambandið, gæti ekki staðið að slíkri umsókn ef hún ætti að skila tilætluðum árangri. Tilefni skrifa Þorsteins, sem óhætt er að kalla guðföður Viðreisnar, var sú staðreynd að á meðan Samfylkingin var hlynnt inngöngu í Evrópusambandið var VG það ekki. Fyrir vikið var engin samstaða í stjórninni þegar til dæmis þurfti að samþykkja lokun einstakra kafla umsóknarferlisins að sambandinu á fundum hennar. Þannig voru til að mynda ítrekað gerðir hinir ýmsu fyrirvarar í þeim efnum af hálfu tiltekinna ráðherra. Færi gegn þingræðisreglunni „Frá upphafi hefur verið ljóst að andstaða VG við aðild að ESB myndi veikja samningsstöðu Íslands. Eftir því sem nær dregur efnislegum viðræðum verður þetta vandamál skýrara,“ ritaði Þorsteinn til dæmis í Fréttablaðið 23. október 2010 og enn fremur: „Viðræður af þessu tagi lúta sömu lögmálum og aðrir samningar. Ákvarðanir þarf að taka jafnt og þétt eftir því sem þeim vindur fram.“ Þann 20. nóvember sama ár ritaði hann: „Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans.“ Enn fremur ritaði Þorsteinn til að mynda í blaðið 15. janúar 2011 að án þingmeirihluta sem ábyrgðist undirritun slíks samnings yrði hann ekki að veruleika: „Veruleikinn er sá að báðir stjórnarflokkarnir þurfa að gangast undir sameiginlega ábyrgð á samningaferlinu öllu. Aðrir kostir eru að hætta við eða slíta samstarfinu.“ Með öðrum orðum að flokkar andvígir inngöngu í Evrópusambandið gætu ekki staðið að slíkri umsókn. Kvartað yfir klofinni ríkisstjórn Fulltrúar Evrópusambandsins, sem höfðu það verkefni með höndum að hafa eftirlit með framgangi umsóknar ríkisstjórnar vinstriflokkanna lýstu því ítrekað yfir á meðan umsóknarferlið var í gangi að það ylli verulegum áhyggjum að ríkisstjórnin væri ekki samstíga í afstöðu sinni til þess hvort ganga ætti í sambandið. Einnig að innan stjórnarflokkanna væri ekki einhugur um málið. Voru með öðrum orðum sammála Þorsteini. Til að mynda segir þannig í þingsályktunartillögu dagsettri 13. nóvember 2012 sem þingmaðurinn Cristian Dan Preda ritaði sem fulltrúi utanríkismálanefndar þings Evrópusambandsins um framvindu umsóknarinnar og samþykkt var með 56 atkvæðum gegn tveimur: „Þing Evrópusambandsins ítrekar áhyggjur sínar af pólitískum ágreiningi innan ríkisstjórnarinnar og stjórnmálaflokkanna varðandi inngönguna í það“. Talsvert nýr tónn hefur hins vegar verið sleginn af hálfu Þorsteins í seinni tíð. Þannig kallaði hann um páskana eftir þjóðaratkvæði fyrir lok ársins um það hvort stefna ætti á nýjan leik að inngöngu í Evrópusambandið í grein á Dv.is líkt og Viðreisn hefur gert. Með öðrum orðum er nú í góðu lagi að hans mati að ríkisstjórn sem er alfarið andvíg inngöngu standi að því að taka skref í þá átt. Hvað ætli sambandinu þætti um það? Forsendan samstíga ríkisstjórn Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um það eins og Þorsteinn benti réttilega á í umræddum skrifum sínum í Fréttablaðinu. Annars verða engar slíkar ákvarðanir teknar. Flokkar andvígir inngöngu í sambandið geta ekki staðið að slíku nema með því að hafa að engu það sem þeir sögðu við kjósendur. Vitanlega er öllum frjálst að skipta um skoðun. Hins vegar er ljóst að áðurnefnd skrif Þorsteins í Fréttablaðinu eru í fullu samræmi við reynsluna af umsókn vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag umsóknarferlisins, íslenzka stjórnskipun og afstöðu Evrópusambandsins. Ný afstaða hans er á hinn bóginn í fullkomnu ósamræmi við reynslu vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag ferlisins, stjórnskipun landsins sem og afstöðu sambandsins. Viðreisn, eini flokkurinn sem leggur áherzlu á inngöngu í Evrópusambandið, ber vitanlega ein ábyrgð á því að vinna að stefnumálum flokksins, afla honum fylgis út á þau og hrinda þeim í framkvæmd en ekki aðrir. Hins vegar er skiljanlegt að forystumenn Viðreisnar, Þorsteinn þar með talinn, leiti logandi ljósi að leiðum til þess að komast í kringum þann veruleika í ljósi fylgisleysis flokksins bæði í kosningum og könnunum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Kæmi til þess að Ísland sæktist eftir inngöngu í Evrópusambandið yrði ekki hægt að ljúka umsóknarferlinu nema allir stjórnarflokkarnir styddu heilshugar þá ákvörðun að ganga í sambandið og hefðu þingmeirihluta að baki sér fyrir henni. Ekki einungis í upphafi heldur allt til loka ferlisins enda þyrfti að taka ákvarðanir tengdar umsókninni jafnt og þétt á meðan á því stæði. Án þess yrði auk þess farið í bága við þingræðisregluna. Textinn hér að ofan er óbein tilvitnun í skrif Þorsteins Pálssonar, fyrrverandi sendiherra, í Fréttablaðinu þegar misheppnuð umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs var í gangi. Þorsteinn fjallaði ítrekað í pistlum sínum í blaðinu um það að ríkisstjórn, sem ekki væri samstíga um inngöngu í Evrópusambandið, gæti ekki staðið að slíkri umsókn ef hún ætti að skila tilætluðum árangri. Tilefni skrifa Þorsteins, sem óhætt er að kalla guðföður Viðreisnar, var sú staðreynd að á meðan Samfylkingin var hlynnt inngöngu í Evrópusambandið var VG það ekki. Fyrir vikið var engin samstaða í stjórninni þegar til dæmis þurfti að samþykkja lokun einstakra kafla umsóknarferlisins að sambandinu á fundum hennar. Þannig voru til að mynda ítrekað gerðir hinir ýmsu fyrirvarar í þeim efnum af hálfu tiltekinna ráðherra. Færi gegn þingræðisreglunni „Frá upphafi hefur verið ljóst að andstaða VG við aðild að ESB myndi veikja samningsstöðu Íslands. Eftir því sem nær dregur efnislegum viðræðum verður þetta vandamál skýrara,“ ritaði Þorsteinn til dæmis í Fréttablaðið 23. október 2010 og enn fremur: „Viðræður af þessu tagi lúta sömu lögmálum og aðrir samningar. Ákvarðanir þarf að taka jafnt og þétt eftir því sem þeim vindur fram.“ Þann 20. nóvember sama ár ritaði hann: „Sú pólitíska tvöfeldni VG að greiða atkvæði með aðildarumsókn en vera jafnframt á móti aðild veikir stöðu Íslands í samningaviðræðum. Hún útilokar jafnframt að unnt verði að ljúka samningnum nema fleiri flokkar verði þá tilbúnir til að axla ábyrgð á niðurstöðunni. Ástæðan er sú að það er andstætt þingræðisreglunni að utanríkisráðherra undirriti samning ef meirihluti þingmanna styður ekki efni hans.“ Enn fremur ritaði Þorsteinn til að mynda í blaðið 15. janúar 2011 að án þingmeirihluta sem ábyrgðist undirritun slíks samnings yrði hann ekki að veruleika: „Veruleikinn er sá að báðir stjórnarflokkarnir þurfa að gangast undir sameiginlega ábyrgð á samningaferlinu öllu. Aðrir kostir eru að hætta við eða slíta samstarfinu.“ Með öðrum orðum að flokkar andvígir inngöngu í Evrópusambandið gætu ekki staðið að slíkri umsókn. Kvartað yfir klofinni ríkisstjórn Fulltrúar Evrópusambandsins, sem höfðu það verkefni með höndum að hafa eftirlit með framgangi umsóknar ríkisstjórnar vinstriflokkanna lýstu því ítrekað yfir á meðan umsóknarferlið var í gangi að það ylli verulegum áhyggjum að ríkisstjórnin væri ekki samstíga í afstöðu sinni til þess hvort ganga ætti í sambandið. Einnig að innan stjórnarflokkanna væri ekki einhugur um málið. Voru með öðrum orðum sammála Þorsteini. Til að mynda segir þannig í þingsályktunartillögu dagsettri 13. nóvember 2012 sem þingmaðurinn Cristian Dan Preda ritaði sem fulltrúi utanríkismálanefndar þings Evrópusambandsins um framvindu umsóknarinnar og samþykkt var með 56 atkvæðum gegn tveimur: „Þing Evrópusambandsins ítrekar áhyggjur sínar af pólitískum ágreiningi innan ríkisstjórnarinnar og stjórnmálaflokkanna varðandi inngönguna í það“. Talsvert nýr tónn hefur hins vegar verið sleginn af hálfu Þorsteins í seinni tíð. Þannig kallaði hann um páskana eftir þjóðaratkvæði fyrir lok ársins um það hvort stefna ætti á nýjan leik að inngöngu í Evrópusambandið í grein á Dv.is líkt og Viðreisn hefur gert. Með öðrum orðum er nú í góðu lagi að hans mati að ríkisstjórn sem er alfarið andvíg inngöngu standi að því að taka skref í þá átt. Hvað ætli sambandinu þætti um það? Forsendan samstíga ríkisstjórn Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um það eins og Þorsteinn benti réttilega á í umræddum skrifum sínum í Fréttablaðinu. Annars verða engar slíkar ákvarðanir teknar. Flokkar andvígir inngöngu í sambandið geta ekki staðið að slíku nema með því að hafa að engu það sem þeir sögðu við kjósendur. Vitanlega er öllum frjálst að skipta um skoðun. Hins vegar er ljóst að áðurnefnd skrif Þorsteins í Fréttablaðinu eru í fullu samræmi við reynsluna af umsókn vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag umsóknarferlisins, íslenzka stjórnskipun og afstöðu Evrópusambandsins. Ný afstaða hans er á hinn bóginn í fullkomnu ósamræmi við reynslu vinstristjórnarinnar, fyrirkomulag ferlisins, stjórnskipun landsins sem og afstöðu sambandsins. Viðreisn, eini flokkurinn sem leggur áherzlu á inngöngu í Evrópusambandið, ber vitanlega ein ábyrgð á því að vinna að stefnumálum flokksins, afla honum fylgis út á þau og hrinda þeim í framkvæmd en ekki aðrir. Hins vegar er skiljanlegt að forystumenn Viðreisnar, Þorsteinn þar með talinn, leiti logandi ljósi að leiðum til þess að komast í kringum þann veruleika í ljósi fylgisleysis flokksins bæði í kosningum og könnunum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun