Allar líkur á að eitthvað finnist sem hefði aldrei valdið skaða Hólmfríður Gísladóttir skrifar 20. nóvember 2023 10:29 Sigurdís og Margrét Ólafía voru gestir Bítisins í morgun. Læknar hafa töluverðar áhyggjur af nýrri rannsókn sem farið er að bjóða upp á, sem felur í sér segulómun alls líkamans. Þeir segja rangnefni að kalla rannsóknina „skimun“ og segja hana ekki munu gagnast þeim sem markaðssetningunni er miðað að. Margrét Ólafía Tómasdóttir, formaður Félags heimilislækna, og Sigurdís Haraldsdóttir, krabbameinslæknir og yfirlæknir á Landspítalanum, ræddu við Bítið á Bylgjunni í morgun um svokallaða „heilskimun“ sem fyrirtækið Intuens býður nú upp á. Heilskimun Intuens felur í sér segulómskoðun á öllum líkamanum en á heimasíðu fyrirtækisins segir að niðurstöðurnar geri fólki kleift „að taka upplýstar ákvarðanir til að bæta lífsgæði þín og lengja gott líf“. Margrét og Sigurdís segja málið hins vegar ekki svo einfalt og Sigurdís segir í raun rangt að tala um skimun, sem sé orð sem notað er um skipulagt eftirlit vegna brjósta-, legháls- og bráðum ristilkrabbameina. „Að baki þessu liggja auðvitað áralangar rannsóknir sem sýna fram á gagnsemi skimunar. En í tilviki þessara rannsókna, sem verið er að bjóða almenningi, þá hefur það hreinlega ekki sannað sig að þetta gagnist, til dæmis til að greina krabbamein snemma,“ segir Sigurdís. „Maður vill að skimun geti sýnt fram á að annað hvort lækka tíðni krabbameina eða greina þau snemma þannig að það hafi áhrif á lifun fólks.“ Margrét segir rannsóknir þvert á móti hafa sýnt að þegar allur líkaminn er skimaður þá finnist ýmislegt, þar sem manneskjur séu jafn misjafnar og þær séu margar. „Það vill svo til að hjá allt frá einum fimmta upp í rúmlega helming sem fara í svona rannsóknir kemur eitthvað í ljós sem er ekki eins og það ætti að vera. Og hvort sem það er eitthvað alvarlegt eða ekki, oftast er það ekki alvarlegt sem betur fer, þá þýðir það samt að það þarf að rannsaka það með frekari rannsóknum, jafnvel myndrannsóknum sem valda geislun og geta þannig aukið hættu á krabbameini, með inngripum, eftirliti, meðferð. Jafnvel stórum inngripum, svo sem aðgerðum eða sýnatökum sem geta haft skaðlegar afleiðingar fyrir heilsuna. Þannig að þarna fer fólk inn í von um að fá ákveðinn heilbrigðisstimpil en allar líkur eru á að eitthvað finnist sem myndi aldrei valda því skaða ef það vissi ekki af því.“ Margrét segir rannsóknir á borð við þessa þurfa að bæta líf og líðan fólks og rannsóknir sýni að svona heilskimanir geri það ekki. Því hafi fagfélög lækna út um allan heim mælt á móti þessari gerð af skimunum. „Einu tilfellin þar sem er læknisfræðileg ábending fyrir því að gera segulómun af öllum líkamanum er ef fólk ber ákveðið heilkenni sem heitir Li-Fraumeni og veldur því að það er mjög há áhætta á krabbameini á lífsleiðinni,“ segir Sigurdís. „Og það eru örfáar fjölskyldur með þetta heilkenni hér á landi og þær eru allar í eftirliti á Landspítalanum. Og þar beitum við þessari rannsókn.“ Margrét segir heimilslækna strax finna fyrir því að fólk sé að leita áfram eftir að hafa fengið niðurstöður úr heilskimun en þeir verði ekki einir um að verða fyrir auknu álagi. „Í þessum rannsóknum er algengt að það finnist það sem er kallað „incidentaloma“, sem eru fyrirferðir, oft á nýrnahettum en geta verið nokkurn veginn hvar sem er, sem þarfnast eftirfylgdar og inngripa og það eru líkur á að það muni auka komur til innkirtlafræðinga. Það hefur líka sýnt sig við svona skimanir að það sé gjarnan hnútur á skjaldkirtlinum, sem eru mjög algengir, og þeir krefjast þá inngripa af hálfu annað hvort röntgenlækna eða háls-, nef- og eyrnalækna. Þannig að maður sér fyrir sér að þetta geti komið fram á mörgum stöðum í heilbrigðiskerfinu án þess einmitt að bæta þá þjónustu sem er fyrir.“ Margrét segir rannsóknirnar geta valdið óþarfa áhyggjum, eftirliti og inngripum en þær geti einnig valdið greiningatöf; fólk geti freistast til að hunsa raunveruleg einkenni ef skammur tími er liðinn frá því að það fór í heilskimun. Sigurdís segir rannsóknina hafa lítið upp á sig fyrir almenning, sem sé almennt í lágri áhættu á að fá krabbamein. „Þetta er ekki sá hópur sem á að fara í svona, MRI eða segulómun af öllum líkamanum,“ segir hún. „Í raun og veru höfum við talsverðar áhyggjur af því hvernig þetta er makraðssett og höfum til dæmis undanfarna mánuði haft fréttir af því að ungt fólk með krabbamein, sem hefur fengið krabbamein, að því hefur verið sérstaklega boðið upp á þessar rannsóknir og eins og þið sjáið fyrir ykkur þá er það viðkvæmur hópur,“ segir Sigurdís. Aðspurð um fornvarnargildið segir Margrét fornvarnir felast í heilbrigðum lífstíl. Hún tekur undir að vissulega vilji fólk vita ef eitthvað óheillavænlegt sé að gerast í líkamanum. Þess vegna þarf maður að venja sig við að hlusta á líkamann og treysta þeim einkennum sem koma fram en ekki lifa í sífelldri hræðslu um að eitthvað sé að gerast sem maður finnur ekki fyrir,“ segir hún. Sigurdís segir margt spennandi á döfinni hvað varðar greiningar og til að mynda megi sjá fyrir sér að innan áratugs verði komið blóðpróf til að skima fyrir krabbameinum, fyrir almenning. Margrét segir þó ekki komið að því enn sem komið er, vísindalegar aðferðir verði að byggja á gagnreyndum rannsóknum. Heilbrigðismál Bítið Krabbamein Mest lesið Hent nauðugri út úr hryllingshúsi vegna ógreiddrar leigu Innlent Kári segist hafa verið rekinn vegna lygasögu Innlent Ætla að hernema Gasaströndina Erlent Segir réttarríkið standa í vegi sínum Erlent Íbúar Gasa verði fluttir á brott „í þágu eigin öryggis“ Erlent Ekki sé hægt að kaupa fólk út eða rífa hús sem séu byggð samkvæmt leyfum Innlent Brosa hringinn á upphafsdegi strandveiða Innlent Páfabíll verður færanleg heilsugæsla fyrir börn á Gasa Erlent „Kannski ég læri að prjóna sokka“ Innlent Komu naumlega í veg fyrir hryðjuverkaárás í Bretlandi Erlent Fleiri fréttir Mannréttindastofnun Íslands tekin til starfa „Kannski ég læri að prjóna sokka“ Vaknaði eldsnemma til að hefja veiðar þrátt fyrir slæma veðurspá „Engin örugg skref, bara eitt illa unnið pennastrik“ Kári Stefánsson í beinni, „hryllingshús“ og trillukarlar Gekk inn á lögreglustöðina í annarlegu ástandi og var snarlega handtekinn Kári segist hafa verið rekinn vegna lygasögu Halla og Björn halda til Svíþjóðar Brosa hringinn á upphafsdegi strandveiða Strandveiðar hafnar og óvissa í kvikmyndagerð Í beinni: Málþing um snjóflóð og samfélög Hent nauðugri út úr hryllingshúsi vegna ógreiddrar leigu Skallaði mann og dónalegur við lögregluþjóna Ekki sé hægt að kaupa fólk út eða rífa hús sem séu byggð samkvæmt leyfum Allt of mikið af svipuðum íbúðum á markaði skapi misræmi Bíða með að selja íbúðir frekar en að lækka verðið Óboðlegt að vista hælisleitendur sem eigi að vísa úr landi í fangelsum Brottfararstöð fyrir hælisleitendur og fasteignamarkaður í ójafnvægi Óvenjulítill snjór á hálendinu auki rýrnun jökla í sumar Segist hafa skipað hæfasta fólkið þvert á athugasemdir verkfræðinga Bæjarstjóri Ölfus biðlar til ríkisins vegna Garðyrkjuskólans „Maður skyldi ætla að það þurfi tiltekið siðferði til að starfa í lögreglunni“ Snjólaust á fjöllum og Garðyrkjuskólinn grútnar niður Njósnamálið, hræringar í evrópskum stjórnmálum og fjárhagur borgarinnar Eldur í bíl við fjölbýlishús í Urriðaholti Vakinn af „ölvunarsvefni“ inni á baði og brást ókvæða við Býður upp á sögugöngu um svæðið sem hún vill vernda Sex ára framtíðar sauðfjárbóndi á Rangárvöllum Samfylkingin bætir við sig og sauðburður á fullu Sinueldur við Landvegamót Sjá meira
Margrét Ólafía Tómasdóttir, formaður Félags heimilislækna, og Sigurdís Haraldsdóttir, krabbameinslæknir og yfirlæknir á Landspítalanum, ræddu við Bítið á Bylgjunni í morgun um svokallaða „heilskimun“ sem fyrirtækið Intuens býður nú upp á. Heilskimun Intuens felur í sér segulómskoðun á öllum líkamanum en á heimasíðu fyrirtækisins segir að niðurstöðurnar geri fólki kleift „að taka upplýstar ákvarðanir til að bæta lífsgæði þín og lengja gott líf“. Margrét og Sigurdís segja málið hins vegar ekki svo einfalt og Sigurdís segir í raun rangt að tala um skimun, sem sé orð sem notað er um skipulagt eftirlit vegna brjósta-, legháls- og bráðum ristilkrabbameina. „Að baki þessu liggja auðvitað áralangar rannsóknir sem sýna fram á gagnsemi skimunar. En í tilviki þessara rannsókna, sem verið er að bjóða almenningi, þá hefur það hreinlega ekki sannað sig að þetta gagnist, til dæmis til að greina krabbamein snemma,“ segir Sigurdís. „Maður vill að skimun geti sýnt fram á að annað hvort lækka tíðni krabbameina eða greina þau snemma þannig að það hafi áhrif á lifun fólks.“ Margrét segir rannsóknir þvert á móti hafa sýnt að þegar allur líkaminn er skimaður þá finnist ýmislegt, þar sem manneskjur séu jafn misjafnar og þær séu margar. „Það vill svo til að hjá allt frá einum fimmta upp í rúmlega helming sem fara í svona rannsóknir kemur eitthvað í ljós sem er ekki eins og það ætti að vera. Og hvort sem það er eitthvað alvarlegt eða ekki, oftast er það ekki alvarlegt sem betur fer, þá þýðir það samt að það þarf að rannsaka það með frekari rannsóknum, jafnvel myndrannsóknum sem valda geislun og geta þannig aukið hættu á krabbameini, með inngripum, eftirliti, meðferð. Jafnvel stórum inngripum, svo sem aðgerðum eða sýnatökum sem geta haft skaðlegar afleiðingar fyrir heilsuna. Þannig að þarna fer fólk inn í von um að fá ákveðinn heilbrigðisstimpil en allar líkur eru á að eitthvað finnist sem myndi aldrei valda því skaða ef það vissi ekki af því.“ Margrét segir rannsóknir á borð við þessa þurfa að bæta líf og líðan fólks og rannsóknir sýni að svona heilskimanir geri það ekki. Því hafi fagfélög lækna út um allan heim mælt á móti þessari gerð af skimunum. „Einu tilfellin þar sem er læknisfræðileg ábending fyrir því að gera segulómun af öllum líkamanum er ef fólk ber ákveðið heilkenni sem heitir Li-Fraumeni og veldur því að það er mjög há áhætta á krabbameini á lífsleiðinni,“ segir Sigurdís. „Og það eru örfáar fjölskyldur með þetta heilkenni hér á landi og þær eru allar í eftirliti á Landspítalanum. Og þar beitum við þessari rannsókn.“ Margrét segir heimilslækna strax finna fyrir því að fólk sé að leita áfram eftir að hafa fengið niðurstöður úr heilskimun en þeir verði ekki einir um að verða fyrir auknu álagi. „Í þessum rannsóknum er algengt að það finnist það sem er kallað „incidentaloma“, sem eru fyrirferðir, oft á nýrnahettum en geta verið nokkurn veginn hvar sem er, sem þarfnast eftirfylgdar og inngripa og það eru líkur á að það muni auka komur til innkirtlafræðinga. Það hefur líka sýnt sig við svona skimanir að það sé gjarnan hnútur á skjaldkirtlinum, sem eru mjög algengir, og þeir krefjast þá inngripa af hálfu annað hvort röntgenlækna eða háls-, nef- og eyrnalækna. Þannig að maður sér fyrir sér að þetta geti komið fram á mörgum stöðum í heilbrigðiskerfinu án þess einmitt að bæta þá þjónustu sem er fyrir.“ Margrét segir rannsóknirnar geta valdið óþarfa áhyggjum, eftirliti og inngripum en þær geti einnig valdið greiningatöf; fólk geti freistast til að hunsa raunveruleg einkenni ef skammur tími er liðinn frá því að það fór í heilskimun. Sigurdís segir rannsóknina hafa lítið upp á sig fyrir almenning, sem sé almennt í lágri áhættu á að fá krabbamein. „Þetta er ekki sá hópur sem á að fara í svona, MRI eða segulómun af öllum líkamanum,“ segir hún. „Í raun og veru höfum við talsverðar áhyggjur af því hvernig þetta er makraðssett og höfum til dæmis undanfarna mánuði haft fréttir af því að ungt fólk með krabbamein, sem hefur fengið krabbamein, að því hefur verið sérstaklega boðið upp á þessar rannsóknir og eins og þið sjáið fyrir ykkur þá er það viðkvæmur hópur,“ segir Sigurdís. Aðspurð um fornvarnargildið segir Margrét fornvarnir felast í heilbrigðum lífstíl. Hún tekur undir að vissulega vilji fólk vita ef eitthvað óheillavænlegt sé að gerast í líkamanum. Þess vegna þarf maður að venja sig við að hlusta á líkamann og treysta þeim einkennum sem koma fram en ekki lifa í sífelldri hræðslu um að eitthvað sé að gerast sem maður finnur ekki fyrir,“ segir hún. Sigurdís segir margt spennandi á döfinni hvað varðar greiningar og til að mynda megi sjá fyrir sér að innan áratugs verði komið blóðpróf til að skima fyrir krabbameinum, fyrir almenning. Margrét segir þó ekki komið að því enn sem komið er, vísindalegar aðferðir verði að byggja á gagnreyndum rannsóknum.
Heilbrigðismál Bítið Krabbamein Mest lesið Hent nauðugri út úr hryllingshúsi vegna ógreiddrar leigu Innlent Kári segist hafa verið rekinn vegna lygasögu Innlent Ætla að hernema Gasaströndina Erlent Segir réttarríkið standa í vegi sínum Erlent Íbúar Gasa verði fluttir á brott „í þágu eigin öryggis“ Erlent Ekki sé hægt að kaupa fólk út eða rífa hús sem séu byggð samkvæmt leyfum Innlent Brosa hringinn á upphafsdegi strandveiða Innlent Páfabíll verður færanleg heilsugæsla fyrir börn á Gasa Erlent „Kannski ég læri að prjóna sokka“ Innlent Komu naumlega í veg fyrir hryðjuverkaárás í Bretlandi Erlent Fleiri fréttir Mannréttindastofnun Íslands tekin til starfa „Kannski ég læri að prjóna sokka“ Vaknaði eldsnemma til að hefja veiðar þrátt fyrir slæma veðurspá „Engin örugg skref, bara eitt illa unnið pennastrik“ Kári Stefánsson í beinni, „hryllingshús“ og trillukarlar Gekk inn á lögreglustöðina í annarlegu ástandi og var snarlega handtekinn Kári segist hafa verið rekinn vegna lygasögu Halla og Björn halda til Svíþjóðar Brosa hringinn á upphafsdegi strandveiða Strandveiðar hafnar og óvissa í kvikmyndagerð Í beinni: Málþing um snjóflóð og samfélög Hent nauðugri út úr hryllingshúsi vegna ógreiddrar leigu Skallaði mann og dónalegur við lögregluþjóna Ekki sé hægt að kaupa fólk út eða rífa hús sem séu byggð samkvæmt leyfum Allt of mikið af svipuðum íbúðum á markaði skapi misræmi Bíða með að selja íbúðir frekar en að lækka verðið Óboðlegt að vista hælisleitendur sem eigi að vísa úr landi í fangelsum Brottfararstöð fyrir hælisleitendur og fasteignamarkaður í ójafnvægi Óvenjulítill snjór á hálendinu auki rýrnun jökla í sumar Segist hafa skipað hæfasta fólkið þvert á athugasemdir verkfræðinga Bæjarstjóri Ölfus biðlar til ríkisins vegna Garðyrkjuskólans „Maður skyldi ætla að það þurfi tiltekið siðferði til að starfa í lögreglunni“ Snjólaust á fjöllum og Garðyrkjuskólinn grútnar niður Njósnamálið, hræringar í evrópskum stjórnmálum og fjárhagur borgarinnar Eldur í bíl við fjölbýlishús í Urriðaholti Vakinn af „ölvunarsvefni“ inni á baði og brást ókvæða við Býður upp á sögugöngu um svæðið sem hún vill vernda Sex ára framtíðar sauðfjárbóndi á Rangárvöllum Samfylkingin bætir við sig og sauðburður á fullu Sinueldur við Landvegamót Sjá meira