Réttlæti hins sterka, úrelt dómskerfi Jörgen Ingimar Hansson skrifar 18. ágúst 2023 11:31 Árið 1970 er mér sérstaklega minnisstætt vegna þess að þá var ég að hefja störf að loknu námi erlendis og var einmitt að átta mig á vinnumarkaðnum hér á landi. Þegar ég kom í dómsal fyrir nokkrum árum fannst mér dómarar og lögmenn haga sér eins og árið 1970 væri enn við lýði. Munnlegur framburður fannst mér sérstaklega áberandi í dómsal. Bæði var hann umfangsmikill í löggjöfinni frá Alþingi og framkvæmdin á þann veg í höndum dómskerfisins. Sérstakur ritari var í hverju þinghaldi í dómsal sem vélritaði fundargerðina eins og gert var fyrir 30-100 árum síðan. Yfirleitt voru engar ákvarðanir teknar eða gögn lögð fram nema málflytjendur og dómari hittust í þinghaldi í dómsal. Dómarinn tók einungis við frumritum en ekki afritum. Skjal sem prentað var úr tölvu og lagt fram í dómsal í pappírsformi var talið frumrit en sama skjal sem sent var í tölvupósti var talið afrit. Þetta gat dregið mál sem nam vikum. Málskjöl til efra dómstigs voru lögð fram í doðröntum sem prentaðir voru í prentsmiðjum þótt málskjöl í tölvum væru farin að henta betur til yfirlestrar. Enn var hið svokallaða réttarhlé við lýði, sem þýddi að engin mál voru tekin fyrir í júlí og ágúst þótt sumarfrí hjá málflytjendum og öllum þorra fólks væru farin að dreifast á árið í miklum mæli einkum vegna ferða til suðrænna landa. Í Hæstarétti voru notuð sendibréf til orðsendinga. Vitnaleiðslur voru hljóðritaðar en ekki málflutningur. Mér hefur reynst ómögulegt að fá upplýsingar um hvers vegna. Vitnaleiðslur þeirra sem áttu í erfiðleikum með að mæta í réttarsal voru einungis símleiðis en alls ekki í fjarfundaformi. Hvert þinghald kostaði hvorn aðila dómsmálsins fyrir sig yfirleitt marga tugi þúsunda króna í hvert skipti þó þau stæðu aðeins yfir í tuttugu til þrjátíu mínútur að meðaltali. Tíminn sem fór í bílferðir málflytjenda til og frá dómhúsinu kostuðu nefnilega einnig sitt. Í dómsmálinu sem ég notaði sem yfirgripsmikið dæmi í nýlegri bók minni, Réttur hins sterka, Ádeila á dómskerfið og Alþingi, voru um 50 þinghöld. Augljóst er að milljónirnar voru fljótar að telja bara út af þessu sem var nauðsyn fyrir mörgum árum en er það ekki lengur í sama mæli. Það versta er að þetta gamla viðhorf í lögunum hefur áhrif á hugsunarhátt í dómum og val á eðlilegum sönnunargögnum sem getur leitt til dóma þar sem réttlæti, sanngirni og heilbrigð skynsemi eru víðsfjarri.Sem dæmi um þetta er að niðurstöður rannsókna á undirritunum eru í dómskerfinu ennþá talin jafngild bankafærslum. Núna fara öll viðskipti fram í gegnum banka, að minnsta kosti þau sem eitthvað kveður að og ekki eru í ætt við fíkniefni. Þar eru greiðslan sjálf og tímaskráningin á henni í sömu færslunni. Fullyrða má að þessi bankafærsla sé yfirgnæfandi mikilvægara sönnunargagn en undirritun. Hana má telja alveg örugga og tekur yfirleitt í mesta lagi klukkustundir að ná til hennar. Nái viðkomandi af einhverjum ástæðum ekki sjálfur til hennar geymir bankinn hana í sjö ár. Eftir minni bestu vitneskju jafngildir það að neita að leggja slíkt sönnunargagn fram viðurkenningu á því að engin greiðsla hafi yfir höfuð átt sér stað. Þessi breyting á viðskiptaháttum virðist hins vegar hafa farið fram hjá dómskerfinu. Niðurstöður rannsókna á undirritunum eru ekki öruggar. Það tekur mánuði eða jafnvel ár að fá úrskurð um þær á meðan núverandi reglur dómskerfisins eru við lýði sem gefa aðila dómsmáls tækifæri á því að draga málið á langinn og gera það miklu dýrara sem meðal annars er erfitt þeim sem minna hefur milli handanna. Í ofangreindu dómsmáli töldu þrír sérfræðingar að ákveðnar undirskriftir væru mínar. Hópur annarra sérfræðinga, sem köfuðu dýpra ofan í málið, taldi síðar að það væri í raun sannað að svo væri alls ekki.Auðvitað þýddi ekkert að benda á að áritun á reikninga, sem hefði tíðkast fyrir 50 árum síðan, hefði verið gjörsamlega aflögð enda miðast dómskerfið einmitt við þjóðfélagið á þeim tíma og því ekkert eðlilegra en að miða við það sem þá var venja. Þá er eftir að spyrja hvort ekki þurfi að færa dómsmálin til nútímans. Svarið hlýtur að vera: Svo sannarlega er það höfuðnauðsyn. Núverandi lög eru að nafninu til frá árinu 1991. Þau miðuðust í raun við þjóðfélagið 20-40 árum fyrr (1950-1970). Þau lög voru með öðrum orðum úreld sem nam 20-40 árum þegar þau voru sett. Aldrei má setja lög aftur í tímann sem varða þjóðfélagið sem er að breytast hraðar og hraðar með hverju ári sem líður. Núna er hraði breytinga í þjóðfélaginu þegar orðinn slíkur að mikil nauðsyn er á því að setja ný lög fyrir væntanlegt þjóðfélag. Annars er hætt við að þau verði úreld um leið og þau eru sett. Höfundur er rekstrarverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jörgen Ingimar Hansson Tengdar fréttir Réttlæti hins sterka, málskostnaðartrygging og löggeymsla Í þessari grein ætla ég að fjalla um tvær öflugar lagagildrur Alþingis og dómskerfisins sem eingöngu snúa að þeim sem lenda í dómsmáli og hafa lítið fé milli handanna, það er málskostnaðartryggingu og löggeymslugerð. 10. ágúst 2023 12:31 Réttlæti hins sterka Yfirvofandi útburður pólskrar fjölskyldu og sala á húsi í eigu þeirra og skyndigróði fyrirtækis af harmleiknum hefur vakið viðbrögð almennings sem kemst við vegna harðneskjulegrar valdbeitingar yfirvalda gagnvart lítilmagna. 5. júlí 2023 14:01 Réttlæti hins sterka: Dómsmál sem þanin eru út Í grein sem birtist hér í Vísi snemma í júlí hélt ég því fram að hinn fjárhagslega sterki ætti auðvelt með að blása út dómsmál og gera þau þannig miklu dýrari fyrir þann sem hefur minna milli handanna. Nógu rándýr væru þau samt og erfitt fjárhagslega að standa í málarekstri þótt kostnaðurinn væri ekki margfaldaður með því. Nú langar mig til þess að útskýra það nánar. 4. ágúst 2023 11:31 Mest lesið Halldór 21.09.2024 Halldór Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að hengja prest fyrir biskup, að hengja manneskju fyrir stofnun Hödd Vilhjálmsdóttir Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson Skoðun Skoðun Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Árið 1970 er mér sérstaklega minnisstætt vegna þess að þá var ég að hefja störf að loknu námi erlendis og var einmitt að átta mig á vinnumarkaðnum hér á landi. Þegar ég kom í dómsal fyrir nokkrum árum fannst mér dómarar og lögmenn haga sér eins og árið 1970 væri enn við lýði. Munnlegur framburður fannst mér sérstaklega áberandi í dómsal. Bæði var hann umfangsmikill í löggjöfinni frá Alþingi og framkvæmdin á þann veg í höndum dómskerfisins. Sérstakur ritari var í hverju þinghaldi í dómsal sem vélritaði fundargerðina eins og gert var fyrir 30-100 árum síðan. Yfirleitt voru engar ákvarðanir teknar eða gögn lögð fram nema málflytjendur og dómari hittust í þinghaldi í dómsal. Dómarinn tók einungis við frumritum en ekki afritum. Skjal sem prentað var úr tölvu og lagt fram í dómsal í pappírsformi var talið frumrit en sama skjal sem sent var í tölvupósti var talið afrit. Þetta gat dregið mál sem nam vikum. Málskjöl til efra dómstigs voru lögð fram í doðröntum sem prentaðir voru í prentsmiðjum þótt málskjöl í tölvum væru farin að henta betur til yfirlestrar. Enn var hið svokallaða réttarhlé við lýði, sem þýddi að engin mál voru tekin fyrir í júlí og ágúst þótt sumarfrí hjá málflytjendum og öllum þorra fólks væru farin að dreifast á árið í miklum mæli einkum vegna ferða til suðrænna landa. Í Hæstarétti voru notuð sendibréf til orðsendinga. Vitnaleiðslur voru hljóðritaðar en ekki málflutningur. Mér hefur reynst ómögulegt að fá upplýsingar um hvers vegna. Vitnaleiðslur þeirra sem áttu í erfiðleikum með að mæta í réttarsal voru einungis símleiðis en alls ekki í fjarfundaformi. Hvert þinghald kostaði hvorn aðila dómsmálsins fyrir sig yfirleitt marga tugi þúsunda króna í hvert skipti þó þau stæðu aðeins yfir í tuttugu til þrjátíu mínútur að meðaltali. Tíminn sem fór í bílferðir málflytjenda til og frá dómhúsinu kostuðu nefnilega einnig sitt. Í dómsmálinu sem ég notaði sem yfirgripsmikið dæmi í nýlegri bók minni, Réttur hins sterka, Ádeila á dómskerfið og Alþingi, voru um 50 þinghöld. Augljóst er að milljónirnar voru fljótar að telja bara út af þessu sem var nauðsyn fyrir mörgum árum en er það ekki lengur í sama mæli. Það versta er að þetta gamla viðhorf í lögunum hefur áhrif á hugsunarhátt í dómum og val á eðlilegum sönnunargögnum sem getur leitt til dóma þar sem réttlæti, sanngirni og heilbrigð skynsemi eru víðsfjarri.Sem dæmi um þetta er að niðurstöður rannsókna á undirritunum eru í dómskerfinu ennþá talin jafngild bankafærslum. Núna fara öll viðskipti fram í gegnum banka, að minnsta kosti þau sem eitthvað kveður að og ekki eru í ætt við fíkniefni. Þar eru greiðslan sjálf og tímaskráningin á henni í sömu færslunni. Fullyrða má að þessi bankafærsla sé yfirgnæfandi mikilvægara sönnunargagn en undirritun. Hana má telja alveg örugga og tekur yfirleitt í mesta lagi klukkustundir að ná til hennar. Nái viðkomandi af einhverjum ástæðum ekki sjálfur til hennar geymir bankinn hana í sjö ár. Eftir minni bestu vitneskju jafngildir það að neita að leggja slíkt sönnunargagn fram viðurkenningu á því að engin greiðsla hafi yfir höfuð átt sér stað. Þessi breyting á viðskiptaháttum virðist hins vegar hafa farið fram hjá dómskerfinu. Niðurstöður rannsókna á undirritunum eru ekki öruggar. Það tekur mánuði eða jafnvel ár að fá úrskurð um þær á meðan núverandi reglur dómskerfisins eru við lýði sem gefa aðila dómsmáls tækifæri á því að draga málið á langinn og gera það miklu dýrara sem meðal annars er erfitt þeim sem minna hefur milli handanna. Í ofangreindu dómsmáli töldu þrír sérfræðingar að ákveðnar undirskriftir væru mínar. Hópur annarra sérfræðinga, sem köfuðu dýpra ofan í málið, taldi síðar að það væri í raun sannað að svo væri alls ekki.Auðvitað þýddi ekkert að benda á að áritun á reikninga, sem hefði tíðkast fyrir 50 árum síðan, hefði verið gjörsamlega aflögð enda miðast dómskerfið einmitt við þjóðfélagið á þeim tíma og því ekkert eðlilegra en að miða við það sem þá var venja. Þá er eftir að spyrja hvort ekki þurfi að færa dómsmálin til nútímans. Svarið hlýtur að vera: Svo sannarlega er það höfuðnauðsyn. Núverandi lög eru að nafninu til frá árinu 1991. Þau miðuðust í raun við þjóðfélagið 20-40 árum fyrr (1950-1970). Þau lög voru með öðrum orðum úreld sem nam 20-40 árum þegar þau voru sett. Aldrei má setja lög aftur í tímann sem varða þjóðfélagið sem er að breytast hraðar og hraðar með hverju ári sem líður. Núna er hraði breytinga í þjóðfélaginu þegar orðinn slíkur að mikil nauðsyn er á því að setja ný lög fyrir væntanlegt þjóðfélag. Annars er hætt við að þau verði úreld um leið og þau eru sett. Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Réttlæti hins sterka, málskostnaðartrygging og löggeymsla Í þessari grein ætla ég að fjalla um tvær öflugar lagagildrur Alþingis og dómskerfisins sem eingöngu snúa að þeim sem lenda í dómsmáli og hafa lítið fé milli handanna, það er málskostnaðartryggingu og löggeymslugerð. 10. ágúst 2023 12:31
Réttlæti hins sterka Yfirvofandi útburður pólskrar fjölskyldu og sala á húsi í eigu þeirra og skyndigróði fyrirtækis af harmleiknum hefur vakið viðbrögð almennings sem kemst við vegna harðneskjulegrar valdbeitingar yfirvalda gagnvart lítilmagna. 5. júlí 2023 14:01
Réttlæti hins sterka: Dómsmál sem þanin eru út Í grein sem birtist hér í Vísi snemma í júlí hélt ég því fram að hinn fjárhagslega sterki ætti auðvelt með að blása út dómsmál og gera þau þannig miklu dýrari fyrir þann sem hefur minna milli handanna. Nógu rándýr væru þau samt og erfitt fjárhagslega að standa í málarekstri þótt kostnaðurinn væri ekki margfaldaður með því. Nú langar mig til þess að útskýra það nánar. 4. ágúst 2023 11:31
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun