Göngum í dag – hlaupum á morgun Andrés Ingi Jónsson skrifar 12. ágúst 2023 12:01 Það er gott að tilheyra samfélagi sem stendur saman með mannréttindum. Einu sinni á ári sýnum við samstöðu með hinsegin fólki með því að troðfylla miðbæ Reykjavíkar í tilefni Gleðigöngunnar. Svona skýr og sterk samstaða er allt annað en sjálfsögð ef við lítum á stöðuna í ýmsum löndum í kringum okkur. Að mörgu leyti getum við líka verið hreykin af árangrinum sem náðst hefur í gegnum árin, breyttum viðhorfum og bættu regluverki, en allt of margt er óklárað. Gleðjumst og göngum saman í dag, en gleymum því ekki að enn er mikil barátta framundan. Stöndum saman gegn bakslaginu Þrátt fyrir samstöðuna sem samfélagið sýnir í Gleðigöngunni hefur orðið raunverulegt bakslag í viðhorfum til hinsegin fólks á síðustu árum. Hinsegin ungmenni urðu fyrst fyrir barðinu á því, þau hafa í nokkur ár bent ráðafólki á aukna fordóma og áreitni sem þau hafa orðið fyrir. Því miður hefur staðið á viðbrögðum frá stjórnvöldum. Það var ekki fyrr en á síðasta vetri sem ríkisstjórnin lagði fyrir þingið löngu tímabæra tillögu um aðgerðaáætlun gegn hatursorðræðu. Sú tillaga var síðan ekki í meiri forgangi en svo að þegar kom að því að grisja málaskrána fyrir þinglok í vor, þá var ríkisstjórnin til í að slátra áætluninni. Aðgerðum gegn hatursorðræðu þarf að fylgja eftir, alveg til enda, því bakslagið er raunverulegt og hættulegt vandamál sem snertir sérstaklega viðkvæma hópa. Hópa sem við sýnum samstöðu í Gleðigöngunni en ríkisstjórnin þarf líka að standa með alla leið. Fjölbreytileiki kallar á sveigjanleika Þegar ný lög taka gildi og það kemst reynsla á hvernig þau virka, þá er eðlilegt að þurfi að breyta þeim og bæta. Í tilviki laga um kynrænt sjálfræði kom t.d. í ljós strax fyrsta virka daginn að í þeim lagt sérstakt á fólk sem vildi leiðrétta kynskráningu sína. Þegar Alþingi áttaði sig loksins á því hversu ósanngjarn þessi transskattur var, þá var hann afnuminn með öllum greiddum atkvæðum. Ennþá eru ótal smáatriði sem þarf að lagfæra í lögunum – sem eru samt mörg stórmál fyrir fólkið sem lögin eiga að vernda. Til dæmis er óskiljanlegt misræmi í reglum um nafnabreytingar, þannig að fólk getur valið sér fornafn óháð kynskráningu, en eftirnöfnum má bara breyta í samræmi við það hvort fólk er skráð karl, kona eða með hlutlausa skráningu í þjóðskrá. Kynvitund fólks er á skala, ekki í þremur hólfum, og lagaumhverfið á að virða það. Ein af ástæðunum fyrir því að fólk veigrar sér við að velja hlutlausa skráningu kyns í þjóðskrá snýst síðan um persónulegt öryggi þeirra. Það er nefnilega meira en að segja það að ferðast til lands þar sem fordómar eru miklir og þurfa að framvísa vegabréfi þar sem kynseginleiki einstaklingsins er sérstaklega skráður. Þessu þarf ríkið að bregðast við, t.d. með því að heimila fólki með hlutlausa skráningu kyns að eiga aukavegabréf með annarri kynskráningu. Á síðasta vetri lagði ég fram frumvarp um stöðu kynsegin fólks, sem tekur á þessum atriðum. Það náði ekki í umræðu fyrir sumarhlé, en verður lagt fram strax við þingbyrjun í haust. Ég vona að sem flest þingfólk styðji málið – enda snýst það bæði um sjálfsákvörðunarrétt og öryggi kynsegin fólks. Erfið fæðing hjá ráðherra klósettmála Eitt af því einfaldasta sem átti að fylgja lögum um kynrænt sjálfræði var að breyta reglum þannig að kynhlutlaus salernis- og búningsaðstaða yrði í boði fyrir fólk sem skilgreinir sig hvorki sem karl né konu. Til að gera það að meginreglunni þarf einfalda breytingu á reglugerðum hjá tveimur ráðuneytum. Annað ráðuneytið steig loksins skref í þessa átt þremur árum eftir að lögin tóku gildi – það var í janúar 2022 þegar umhverfisráðuneytið setti drög að nýrri hollustuháttareglugerð í samráðsgátt. Ári seinna hafði ekkert gerst, þannig að ég spurði hvenær ráðuneytið ætlaði að klára málið. Ráðuneytið svaraði og sagðist ætla að ljúka endurskoðuninni í febrúar sl. Þegar sá frestur var löngu liðinn og ekkert bólaði á klósettreglugerð Guðlaugs Þórs spurði ég aftur um tímasetningu. Nú eru fimm mánuðir liðnir án þess að ráðuneytið sé búið að svara þeirri fyrirspurn (töluvert meira en 15 daga fresturinn sem það hefur skv. lögum) og fjögur ár liðin síðan lög um kynrænt sjálfræði kölluðu á að þau breyttu þessum reglum. Þessar ótrúlegu tafir ráðuneytisins á einfaldri reglubreytingu gefa ekki til kynna að ríkisstjórnin hafi málefni hinsegin fólks í forgangi. Ráðherrum finnist litlu skipta að setja skýrar reglur svo fólk geti vitað að það komist óáreitt á klósettið í skólanum eða vinnunni, að það geti treyst á búningsaðstöðu í sundi eða ræktinni. Biðlistar á biðlista ofan Ein stærsta úrbótin með lögum um kynrænt sjálfræði var að fólki er í dag sjálfu treyst til þess að skilgreina eigið kyn, frekar en að þurfa upp á náð og miskunn sérfræðinefndar að fá vottorð upp á að vera það sem það er. Það þýðir samt ekki að öllum hindrunum hafi verið rutt úr vegi innan kerfisins og í dag er ein sú stærsta mjög kunnugleg: fjármögnun heilbrigðiskerfisins. Það er sorgleg staðreynd að ríkisstjórnin hefur ekki sett fjármögnun á kynstaðfestandi heilbrigðisþjónustu í forgang. Biðlistar eru óþolandi langir og margfaldir. Í dag er biðlisti til að komast í þjónustu transteyma, þar sem aftur tekur við bið eftir því að fá þá heilbrigðisþjónustu sem nauðsynleg er. Og á meðan er ekki boðið upp á niðurgreidda sálfræðiþjónustu til að gera fólki biðina bærilegri. Hér verður ríkisstjórnin að taka sig á. Í dag ganga margir ráðherrarnir í Gleðigöngunni. Eftir mánuð þurfa þau að sýna að þeim hefi verið alvara með því – þau þurfa að leggja fram fjárlög sem útrýma biðlistunum. Það er ekki hægt að slá sér á brjóst fyrir að standa framarlega í málefnum hinsegin og kynsegin fólks, en vanrækja kerfin sem þau stóla á. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Hinsegin Gleðigangan Jafnréttismál Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Sjá meira
Það er gott að tilheyra samfélagi sem stendur saman með mannréttindum. Einu sinni á ári sýnum við samstöðu með hinsegin fólki með því að troðfylla miðbæ Reykjavíkar í tilefni Gleðigöngunnar. Svona skýr og sterk samstaða er allt annað en sjálfsögð ef við lítum á stöðuna í ýmsum löndum í kringum okkur. Að mörgu leyti getum við líka verið hreykin af árangrinum sem náðst hefur í gegnum árin, breyttum viðhorfum og bættu regluverki, en allt of margt er óklárað. Gleðjumst og göngum saman í dag, en gleymum því ekki að enn er mikil barátta framundan. Stöndum saman gegn bakslaginu Þrátt fyrir samstöðuna sem samfélagið sýnir í Gleðigöngunni hefur orðið raunverulegt bakslag í viðhorfum til hinsegin fólks á síðustu árum. Hinsegin ungmenni urðu fyrst fyrir barðinu á því, þau hafa í nokkur ár bent ráðafólki á aukna fordóma og áreitni sem þau hafa orðið fyrir. Því miður hefur staðið á viðbrögðum frá stjórnvöldum. Það var ekki fyrr en á síðasta vetri sem ríkisstjórnin lagði fyrir þingið löngu tímabæra tillögu um aðgerðaáætlun gegn hatursorðræðu. Sú tillaga var síðan ekki í meiri forgangi en svo að þegar kom að því að grisja málaskrána fyrir þinglok í vor, þá var ríkisstjórnin til í að slátra áætluninni. Aðgerðum gegn hatursorðræðu þarf að fylgja eftir, alveg til enda, því bakslagið er raunverulegt og hættulegt vandamál sem snertir sérstaklega viðkvæma hópa. Hópa sem við sýnum samstöðu í Gleðigöngunni en ríkisstjórnin þarf líka að standa með alla leið. Fjölbreytileiki kallar á sveigjanleika Þegar ný lög taka gildi og það kemst reynsla á hvernig þau virka, þá er eðlilegt að þurfi að breyta þeim og bæta. Í tilviki laga um kynrænt sjálfræði kom t.d. í ljós strax fyrsta virka daginn að í þeim lagt sérstakt á fólk sem vildi leiðrétta kynskráningu sína. Þegar Alþingi áttaði sig loksins á því hversu ósanngjarn þessi transskattur var, þá var hann afnuminn með öllum greiddum atkvæðum. Ennþá eru ótal smáatriði sem þarf að lagfæra í lögunum – sem eru samt mörg stórmál fyrir fólkið sem lögin eiga að vernda. Til dæmis er óskiljanlegt misræmi í reglum um nafnabreytingar, þannig að fólk getur valið sér fornafn óháð kynskráningu, en eftirnöfnum má bara breyta í samræmi við það hvort fólk er skráð karl, kona eða með hlutlausa skráningu í þjóðskrá. Kynvitund fólks er á skala, ekki í þremur hólfum, og lagaumhverfið á að virða það. Ein af ástæðunum fyrir því að fólk veigrar sér við að velja hlutlausa skráningu kyns í þjóðskrá snýst síðan um persónulegt öryggi þeirra. Það er nefnilega meira en að segja það að ferðast til lands þar sem fordómar eru miklir og þurfa að framvísa vegabréfi þar sem kynseginleiki einstaklingsins er sérstaklega skráður. Þessu þarf ríkið að bregðast við, t.d. með því að heimila fólki með hlutlausa skráningu kyns að eiga aukavegabréf með annarri kynskráningu. Á síðasta vetri lagði ég fram frumvarp um stöðu kynsegin fólks, sem tekur á þessum atriðum. Það náði ekki í umræðu fyrir sumarhlé, en verður lagt fram strax við þingbyrjun í haust. Ég vona að sem flest þingfólk styðji málið – enda snýst það bæði um sjálfsákvörðunarrétt og öryggi kynsegin fólks. Erfið fæðing hjá ráðherra klósettmála Eitt af því einfaldasta sem átti að fylgja lögum um kynrænt sjálfræði var að breyta reglum þannig að kynhlutlaus salernis- og búningsaðstaða yrði í boði fyrir fólk sem skilgreinir sig hvorki sem karl né konu. Til að gera það að meginreglunni þarf einfalda breytingu á reglugerðum hjá tveimur ráðuneytum. Annað ráðuneytið steig loksins skref í þessa átt þremur árum eftir að lögin tóku gildi – það var í janúar 2022 þegar umhverfisráðuneytið setti drög að nýrri hollustuháttareglugerð í samráðsgátt. Ári seinna hafði ekkert gerst, þannig að ég spurði hvenær ráðuneytið ætlaði að klára málið. Ráðuneytið svaraði og sagðist ætla að ljúka endurskoðuninni í febrúar sl. Þegar sá frestur var löngu liðinn og ekkert bólaði á klósettreglugerð Guðlaugs Þórs spurði ég aftur um tímasetningu. Nú eru fimm mánuðir liðnir án þess að ráðuneytið sé búið að svara þeirri fyrirspurn (töluvert meira en 15 daga fresturinn sem það hefur skv. lögum) og fjögur ár liðin síðan lög um kynrænt sjálfræði kölluðu á að þau breyttu þessum reglum. Þessar ótrúlegu tafir ráðuneytisins á einfaldri reglubreytingu gefa ekki til kynna að ríkisstjórnin hafi málefni hinsegin fólks í forgangi. Ráðherrum finnist litlu skipta að setja skýrar reglur svo fólk geti vitað að það komist óáreitt á klósettið í skólanum eða vinnunni, að það geti treyst á búningsaðstöðu í sundi eða ræktinni. Biðlistar á biðlista ofan Ein stærsta úrbótin með lögum um kynrænt sjálfræði var að fólki er í dag sjálfu treyst til þess að skilgreina eigið kyn, frekar en að þurfa upp á náð og miskunn sérfræðinefndar að fá vottorð upp á að vera það sem það er. Það þýðir samt ekki að öllum hindrunum hafi verið rutt úr vegi innan kerfisins og í dag er ein sú stærsta mjög kunnugleg: fjármögnun heilbrigðiskerfisins. Það er sorgleg staðreynd að ríkisstjórnin hefur ekki sett fjármögnun á kynstaðfestandi heilbrigðisþjónustu í forgang. Biðlistar eru óþolandi langir og margfaldir. Í dag er biðlisti til að komast í þjónustu transteyma, þar sem aftur tekur við bið eftir því að fá þá heilbrigðisþjónustu sem nauðsynleg er. Og á meðan er ekki boðið upp á niðurgreidda sálfræðiþjónustu til að gera fólki biðina bærilegri. Hér verður ríkisstjórnin að taka sig á. Í dag ganga margir ráðherrarnir í Gleðigöngunni. Eftir mánuð þurfa þau að sýna að þeim hefi verið alvara með því – þau þurfa að leggja fram fjárlög sem útrýma biðlistunum. Það er ekki hægt að slá sér á brjóst fyrir að standa framarlega í málefnum hinsegin og kynsegin fólks, en vanrækja kerfin sem þau stóla á. Höfundur er þingmaður Pírata.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun