Til varnar gildum Björn Leví Gunnarsson skrifar 9. ágúst 2023 11:31 Í pistli sínum skrifar Óli Björn Kárason, formaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins, í Morgunblaðið þann 9. ágúst að koma þurfi kristnum gildum til varnar. Nákvæmlega hvaða gildi það eru lætur Óli Björn ósagt en tekur dæmi um áform til þess að banna trúboð í grunnskólum og „gerbylta stjórnarskrá” með því að vitna í Kristrúnu Heimisdóttur. Stöldrum samt aðeins við „kristin gildi” áður en við ræðum um trúboð í skólum og stjórnarskránna. Kristin gildi eru nefnilega breytileg. Einu sinni var til dæmis aðgengi að biblíunni takmarkað, svona eins og aðgengið að greinargerð setts ríkisendurskoðanda um Lindarhvol var takmörkuð. Það eru greinilega ekki úreld kristin gildi hjá forseta Alþingis. Einu sinni var Jesú hvítur og evrópskur í útliti, nú er hann miðausturlenskur eins og allt flóttafólkið sem er verið að keppast við að snúa við á landamærunum áður en þau fá efnislega meðferð umsókna sinna. Einu sinni var hægt að kaupa syndaaflausn … og svo framvegis. Þannig að áður en við komum „kristnum gildum” til varnar ættum við að íhuga það mjög vel hvaðan þau gildi koma. Þau koma ekki frá Guði sem á að hafa afhent Móses einhverjar setningar á steintöflu. Ég veit ekki hversu oft ég hef heyrt boðbera kristinna gilda afneita gamla testamentinu (enda er Guð ansi harkalegur í þeim hluta biblíunnar) á meðan það er ekki hægt að afneita boðorðunum sem koma líka úr þeim hluta. Með öðrum orðum þá er verið að velja og hafna gildum eftir hentisemi. Þannig að þegar einhver segist vilja koma kristnum gildum til varnar, þá er ágætt að velta fyrir sér nákvæmlega hvaða gildi viðkomandi á við. Á semsagt að henda konum út úr kirkjum aftur eða hvað? Staðreyndin er sú að þau gildi sem við aðhyllumst hafa þróast yfir tíð og tíma. Trúarbrögð hafa spilað þar stórt hlutverk í gegnum tíðina. Gamlir siðir hafa horfið út af því að við höfum lært að gera betur. Við tökum af og til ákvörðun um að breyta gildum okkar. Konur mega núna vera prestar. Konur eru núna með kosningarétt. Við afnámum þrælahald, þrátt fyrir að biblían hafi meira að segja verið notuð til þess að réttlæta þrælahald einu sinni. Í dag eru það ekki kristin gildi sem eru undirstaða samfélags okkar. Við erum búin að taka fram úr trúarbragðafræðilegri hugmyndafræði þegar það kemur að mannréttindum. Við grundvöllum ekki tilveru og rétt einstaklinga á forsendum trúarbragða lengur. Við skrifum borgaraleg gildi okkar í stjórnarskrá. Þess vegna þarf ekki að kenna Jesú og kristin gildi í grunnskólum, nema sem sagnfræði. Óli Björn skrifar: „Tilraunum til að bylta stjórnarskránni var hrundið þótt ekki hafi allir gefið byltinguna upp á bátinn. Með svipuðum hætti og stjórnarskráin var varin verður að taka til varna fyrir kristin gildi og bjóða Jesú aftur velkominn í skóla landsins”. Afleiðingarnar af því að „gerbylta stjórnarskrá” segir hann með tilvitnun í Kristrúnu vera: „upplausn í stjórnmálum, heldur hefur hún einnig óheillavænleg áhrif á réttarríkið sjálft, setur fordæmi í uppnám og eyðir fyrirsjáanleika, sem samfélagið hvílir að miklu leyti á.” Þetta er klassísk pólitík. Það eru notuð gildishlaðin orð eins og „gerbylta” og „uppnám”. Nú er frumvarp stjórnlagaráðs aðgengilegt fyrir alla til þess að lesa. Líka álit Feneyjarnefndarinnar um það frumvarp og ýmislegt fleira. Staðreyndin er hins vegar sú að frumvarp stjórnlagaráðs var engin “gerbylting”. Frumvarp stjórnlagaráðs er uppfærsla, nákvæmlega eins og Apple uppfærir stýrikerfið sitt reglulega. Núna er útgáfa 16.6 komin í snjalltækin en núverandi stjórnarskrá er í útgáfu 1944.8. Ég bar saman texta frumvarps stjórnlagaráðs og stjórnarskrárinnar fyrir nokkrum árum síðan, setningu fyrir setningu. Þá kom í ljós að 79% af núverandi stjórnarskrá er að finna í frumvarpi stjórnlagaráðs. 160 setningar (gildi) sem eru í stjórnarskránni eru líka í frumvarpi stjórnlagaráðs. 43 setningar hverfa. Hvað hverfur? Dæmi um setningar sem hverfa úr stjórnarskránni í frumvarpi stjórnlagaráðs eru: Lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir skal bera upp fyrir forseta í ríkisráði. Forseti lýðveldisins gerir samninga við önnur ríki. Ekki mega þau þó ríða í bág við stjórnarskrána. Forsetinn getur ákveðið, að saksókn fyrir afbrot skuli niður falla, ef ríkar ástæður eru til. Ef fólk myndi lesa í gegnum þennan lista þá held ég að það muni ekki finna eitt atriði sem það yrði ósátt við að myndi falla brott, eða ef það væri ósátt - þá væri það amk. sátt við það sem kemur í staðinn. Helsta breytingin sem frumvarp stjórnlagaráðs gerir er að bæta við nýjum glidum. Það bætast við 228 nýjar setningar við stjórnarskránna í frumvarpi stjórnlagaráðs. Semsagt, 43 setningar hverfa, 228 bætast við. Um það snýst umræðan og þetta er það sem Óli Björn og Kristrún Heimisdóttir kalla “gerbyltingu”. Þegar við kíkjum hins vegar í pakkann, skoðum innihaldið, þá kemur í ljós að grunnurinn helst. Það sem er verið að gera er að uppfæra stýrkerfið. Þessar 228 setningar sem bætast við endurspegla þróun í borgaralegum gildum á undanförnum 150 árum (því í raun og veru er núverandi stjórnarskrá byggð á enn eldri útgáfu án mikilla uppfærslna). Þannig að rétt eins og með kristnu gildin hans Óla Björns, sem eru mörg hver löngu úreld, þá er núverandi stjórnarskrá - samfélagslegi sáttmálinn okkar - úreldur. Við þurfum að standa vörð um borgaraleg gildi. Með uppfærslu á stjórnarskránni verjum við þann grunn sem þegar er til staðar. Þannig verjum við þau fordæmi sem við höfum og tryggjum fyrirsjáanleika. En svo bætum við í: Allir hafa meðfæddan rétt til lífs. Öllum skal tryggður réttur til að lifa með reisn. Margbreytileiki mannlífsins skal virtur í hvívetna. Öllum skal tryggð mannhelgi og vernd gegn hvers kyns ofbeldi, svo sem kynferðisofbeldi, innan heimilis og utan. Það sem barni er fyrir bestu skal ávallt hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir í málum sem það varðar. Barni skal tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í öllum málum sem það varðar og skal tekið réttmætt tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Frelsi fjölmiðla, ritstjórnarlegt sjálfstæði þeirra og gegnsætt eignarhald skal tryggja með lögum. Vernd blaðamanna, heimildarmanna og uppljóstrara skal tryggja í lögum. Svo nokkur dæmi séu tekin. Þetta eru allt gildi sem bætast við í frumvarpi stjórnlagaráðs og eru ekki í núverandi stjórnarskrá. Þau gildi sem bætast við er flest að finna í lögum nú þegar, meira að segja. En með því að tryggja stöðu þeirra í stjórnarskrá uppfærum við stýrikerfi samfélagsins upp í nýjustu útgáfu. Líka að „öllum er frjálst að iðka trú, einslega eða í samfélagi með öðrum, opinberlega eða á einkavettvangi.” Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Stjórnarskrá Trúmál Mest lesið 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir Skoðun Halldór 31.05.2025 Halldór Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Cardenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Sjá meira
Í pistli sínum skrifar Óli Björn Kárason, formaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins, í Morgunblaðið þann 9. ágúst að koma þurfi kristnum gildum til varnar. Nákvæmlega hvaða gildi það eru lætur Óli Björn ósagt en tekur dæmi um áform til þess að banna trúboð í grunnskólum og „gerbylta stjórnarskrá” með því að vitna í Kristrúnu Heimisdóttur. Stöldrum samt aðeins við „kristin gildi” áður en við ræðum um trúboð í skólum og stjórnarskránna. Kristin gildi eru nefnilega breytileg. Einu sinni var til dæmis aðgengi að biblíunni takmarkað, svona eins og aðgengið að greinargerð setts ríkisendurskoðanda um Lindarhvol var takmörkuð. Það eru greinilega ekki úreld kristin gildi hjá forseta Alþingis. Einu sinni var Jesú hvítur og evrópskur í útliti, nú er hann miðausturlenskur eins og allt flóttafólkið sem er verið að keppast við að snúa við á landamærunum áður en þau fá efnislega meðferð umsókna sinna. Einu sinni var hægt að kaupa syndaaflausn … og svo framvegis. Þannig að áður en við komum „kristnum gildum” til varnar ættum við að íhuga það mjög vel hvaðan þau gildi koma. Þau koma ekki frá Guði sem á að hafa afhent Móses einhverjar setningar á steintöflu. Ég veit ekki hversu oft ég hef heyrt boðbera kristinna gilda afneita gamla testamentinu (enda er Guð ansi harkalegur í þeim hluta biblíunnar) á meðan það er ekki hægt að afneita boðorðunum sem koma líka úr þeim hluta. Með öðrum orðum þá er verið að velja og hafna gildum eftir hentisemi. Þannig að þegar einhver segist vilja koma kristnum gildum til varnar, þá er ágætt að velta fyrir sér nákvæmlega hvaða gildi viðkomandi á við. Á semsagt að henda konum út úr kirkjum aftur eða hvað? Staðreyndin er sú að þau gildi sem við aðhyllumst hafa þróast yfir tíð og tíma. Trúarbrögð hafa spilað þar stórt hlutverk í gegnum tíðina. Gamlir siðir hafa horfið út af því að við höfum lært að gera betur. Við tökum af og til ákvörðun um að breyta gildum okkar. Konur mega núna vera prestar. Konur eru núna með kosningarétt. Við afnámum þrælahald, þrátt fyrir að biblían hafi meira að segja verið notuð til þess að réttlæta þrælahald einu sinni. Í dag eru það ekki kristin gildi sem eru undirstaða samfélags okkar. Við erum búin að taka fram úr trúarbragðafræðilegri hugmyndafræði þegar það kemur að mannréttindum. Við grundvöllum ekki tilveru og rétt einstaklinga á forsendum trúarbragða lengur. Við skrifum borgaraleg gildi okkar í stjórnarskrá. Þess vegna þarf ekki að kenna Jesú og kristin gildi í grunnskólum, nema sem sagnfræði. Óli Björn skrifar: „Tilraunum til að bylta stjórnarskránni var hrundið þótt ekki hafi allir gefið byltinguna upp á bátinn. Með svipuðum hætti og stjórnarskráin var varin verður að taka til varna fyrir kristin gildi og bjóða Jesú aftur velkominn í skóla landsins”. Afleiðingarnar af því að „gerbylta stjórnarskrá” segir hann með tilvitnun í Kristrúnu vera: „upplausn í stjórnmálum, heldur hefur hún einnig óheillavænleg áhrif á réttarríkið sjálft, setur fordæmi í uppnám og eyðir fyrirsjáanleika, sem samfélagið hvílir að miklu leyti á.” Þetta er klassísk pólitík. Það eru notuð gildishlaðin orð eins og „gerbylta” og „uppnám”. Nú er frumvarp stjórnlagaráðs aðgengilegt fyrir alla til þess að lesa. Líka álit Feneyjarnefndarinnar um það frumvarp og ýmislegt fleira. Staðreyndin er hins vegar sú að frumvarp stjórnlagaráðs var engin “gerbylting”. Frumvarp stjórnlagaráðs er uppfærsla, nákvæmlega eins og Apple uppfærir stýrikerfið sitt reglulega. Núna er útgáfa 16.6 komin í snjalltækin en núverandi stjórnarskrá er í útgáfu 1944.8. Ég bar saman texta frumvarps stjórnlagaráðs og stjórnarskrárinnar fyrir nokkrum árum síðan, setningu fyrir setningu. Þá kom í ljós að 79% af núverandi stjórnarskrá er að finna í frumvarpi stjórnlagaráðs. 160 setningar (gildi) sem eru í stjórnarskránni eru líka í frumvarpi stjórnlagaráðs. 43 setningar hverfa. Hvað hverfur? Dæmi um setningar sem hverfa úr stjórnarskránni í frumvarpi stjórnlagaráðs eru: Lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir skal bera upp fyrir forseta í ríkisráði. Forseti lýðveldisins gerir samninga við önnur ríki. Ekki mega þau þó ríða í bág við stjórnarskrána. Forsetinn getur ákveðið, að saksókn fyrir afbrot skuli niður falla, ef ríkar ástæður eru til. Ef fólk myndi lesa í gegnum þennan lista þá held ég að það muni ekki finna eitt atriði sem það yrði ósátt við að myndi falla brott, eða ef það væri ósátt - þá væri það amk. sátt við það sem kemur í staðinn. Helsta breytingin sem frumvarp stjórnlagaráðs gerir er að bæta við nýjum glidum. Það bætast við 228 nýjar setningar við stjórnarskránna í frumvarpi stjórnlagaráðs. Semsagt, 43 setningar hverfa, 228 bætast við. Um það snýst umræðan og þetta er það sem Óli Björn og Kristrún Heimisdóttir kalla “gerbyltingu”. Þegar við kíkjum hins vegar í pakkann, skoðum innihaldið, þá kemur í ljós að grunnurinn helst. Það sem er verið að gera er að uppfæra stýrkerfið. Þessar 228 setningar sem bætast við endurspegla þróun í borgaralegum gildum á undanförnum 150 árum (því í raun og veru er núverandi stjórnarskrá byggð á enn eldri útgáfu án mikilla uppfærslna). Þannig að rétt eins og með kristnu gildin hans Óla Björns, sem eru mörg hver löngu úreld, þá er núverandi stjórnarskrá - samfélagslegi sáttmálinn okkar - úreldur. Við þurfum að standa vörð um borgaraleg gildi. Með uppfærslu á stjórnarskránni verjum við þann grunn sem þegar er til staðar. Þannig verjum við þau fordæmi sem við höfum og tryggjum fyrirsjáanleika. En svo bætum við í: Allir hafa meðfæddan rétt til lífs. Öllum skal tryggður réttur til að lifa með reisn. Margbreytileiki mannlífsins skal virtur í hvívetna. Öllum skal tryggð mannhelgi og vernd gegn hvers kyns ofbeldi, svo sem kynferðisofbeldi, innan heimilis og utan. Það sem barni er fyrir bestu skal ávallt hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir í málum sem það varðar. Barni skal tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í öllum málum sem það varðar og skal tekið réttmætt tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Frelsi fjölmiðla, ritstjórnarlegt sjálfstæði þeirra og gegnsætt eignarhald skal tryggja með lögum. Vernd blaðamanna, heimildarmanna og uppljóstrara skal tryggja í lögum. Svo nokkur dæmi séu tekin. Þetta eru allt gildi sem bætast við í frumvarpi stjórnlagaráðs og eru ekki í núverandi stjórnarskrá. Þau gildi sem bætast við er flest að finna í lögum nú þegar, meira að segja. En með því að tryggja stöðu þeirra í stjórnarskrá uppfærum við stýrikerfi samfélagsins upp í nýjustu útgáfu. Líka að „öllum er frjálst að iðka trú, einslega eða í samfélagi með öðrum, opinberlega eða á einkavettvangi.” Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar