Tillaga um náttúruspjöll í boði Sjálfstæðisflokksins Sara Björg Sigurðardóttir skrifar 15. nóvember 2022 12:30 Elliðaárnar hafa stundum verið kallaðar Perla Reykjavíkur enda einstakt að laxaveiðiá renni um höfuðborg. Þar sem raforkuvinnslunni hefur verið hætt eru markvissar aðgerðir til að endurheimta fyrra lífríki í ánum þegar farnar að skila sér. Tæming Árbæjarlónsins Lónið ofan Árbæjarstíflu var tæmt varanlega 29. október 2020. Tæming og fylling þessa inntakslóns fyrir Elliðaárvirkjun hafði verið árviss viðburður en ákvörðun var tekin að tæmining yrði til frambúðar. Tvær vatnsstöður voru á lóninu. Á veturna var lónið sett í vetrarstöðu sem náði yfir báðar kvíslar ánna og teygði lónið sig langt upp eftir Árbæjarhverfi. Á sumrin var lónið sett í lægri sumarstöðu en sumarlónið varð til við lokun stíflunnar Árbæjarmegin (Árbæjarkvísl). Fiskvegur var um mjóa rennu og er Breiðholtsmegin stíflunnar. Við tæmingu lónsins árið 2019 fyrir sumarstöðu varð vart við mikinn fiskdauða sem tilkynntur var til Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur og sýndu rannsóknir árið eftir fram á að súrefnismettun fellur við tæminguna samhliða miklum framburði. Í kjölfarið fór OR í vinnu við að leita leiða til að kanna hvaða mótvægisaðgerðir væri hægt að gera nú þegar framleiðslu rafmagns væri hætt í samráði Heilbrigðiseftirlitið. Kynntir voru fjórir kostir og tveir þeirra þóttu vænlegastir fyrir lífríki ánna og var annar þeirra valinn, þ.e. að opna lokurnar Árbæjarmegin og tryggja þannig fiskgengd upp kvíslina með þeim hætti. Stýrihópur Reykjavíkurborgar Tæming lónsins var umdeild og í kjölfarið stofnaði Borgarráð sérstakan stýrihóp til þess að fara yfir þetta mál sem og önnur sem tengdust Elliðaárdalnum. Samkvæmt erindisbréfi hópsins átti leiðarljós hans að vera hagsmunir lífríkisins, útivistar og mannlífs, enda Elliðaár og dalurinn allur einstök náttúru– og útivistar perla. Stýrihópurinn hélt 12 fundi á og kallaði til sín á allar helstu stofnanir og hagsmunaaðila sem talið væri að tengdust málinu á einn eða annan hátt. Skipulagsfulltrúi Reykjavíkur, Hafrannsóknarstofnun, Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur, deild náttúru og garða hjá Umhverfis- og skipulagssviði, Minjastofnun, Borgarsögusafn, Náttúrufræðistofnun Íslands, Umhverfisstofnun, Orkustofnun, Hollvinasamtök Elliðaárdalsins og Stangaveiðifélag Reykjavíkur. Mörg lög – mörg sjónarmið Í vinnu sinni varð starfshópurinn áskynja um réttaróvissu og ákvað að óska eftir lögfræðiáliti og greiningu á lagalegri hlið málsins en leitað var til skrifstofu borgarlögmanns. Spurningin sem lögð var til grundvallar, var hvort varanleg tæming lónsins væri í samræmi við lög og reglugerðir sem um slíkan gjörning kynnu að gilda í sinni víðustu mynd. Greinargerð borgarlögmanns var skýr og tók á þeim vafaatriðum sem stýrihópurinn varð áskynja um í samtölum við þá aðila sem fyrir nefndina komu. Álit borgarlögmanns byggði á þeim forsendum sem lágu fyrir þegar álitið var unnið. Það sama á að við um skrifleg sem og munnleg svör stofnana sem komu fram í lokaskýrslunni. Margskonar sjónarmið vegast á, lög og regluverk um ána, lífríki hennar, virkjunina og aðra þætti sem að málinu snúa eru margslungin. Ein hlið þessa máls er að sjálfsögðu skipulagshlutinn, ekki hvað síst vegna þess að þarna er um að ræða lón í miðri borg. Nýleg niðurstaða úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála tekur á þeim þætti málsins, ekki öðrum. Eftir standa aðrir þættir sem snúa að öðrum lögum eins og vatnalögum, náttúruverndarlögum, lögum um hollustuhætti, fornminjalögum og lögum um lax og silungsveiði. Fiskar og fuglar Eitt af verkefnum stýrihópsins var að koma með valkosti og mótvægisaðgerðir þar sem horft er til endurheimt lífríkis í ljósi þess að Árbæjarlón hafði verið tæmt. Strax eftir að lónið var tæmt hóf RVK borg, vikulegar fuglatalningar á svæðinu og hefur sú talning staðið síðustu tvö árin og ekkert bendir til að orðið hrun á fugla stofninum heldur hefur samsetning fuglanna breyst, fleiri mófuglar hafa sést en vatnafuglum hefur fækkað. OR hefur líka gert talningu á vatnafuglum síðustu tvö árin og niðurstöður benda í sömu átt að engar marktækar breytingar séu á fuglalífinu eftir tæmingu lónsins. Svo er það fiskurinn í dalnum. Það er auðvitað einstakt að hafa laxveiðiá aðgengilega í borgarlandinu. Þvílík lífsgæði fyrir borgarbúa að geta gengið um dalinn og séð laxa á göngu upp ána samhliða fuglasöng og árnið. Laxastofninn eflist Í frumdrögum skýrslu Jóhannesar Sturlaugssonar fiskifræðings fyrir árið í ár eru mjög áhugaverðar niðurstöður. Í stuttu máli þá annast Jóhannes vöktunarrannsóknir á laxi og urriða í Árbæjarkvísl Elliðaánna fyrir hönd Orkuveitu Reykjavíkur, en sú vöktun hófst 2021 í kjölfar þess að vatnsmiðlun í Árbæjarlóni var aflögð í lok október 2020. Lokaskýrsla mun liggja fyrir vorið 2023. Rannsóknin setur einmitt fram mynd af því hvernig lax og urriði nýta sér Árbæjarkvíslina eftir að hluti Elliðaánna fær að renna óhindrað árið um kring. Rannsóknin felur í sér vöktun á seiðabúskap í Árbæjarkvísl og stærð hrygningarstofna laxa og urriða þar. Í skýrslunni segir beinum orðum: „Rannsóknarniðurstöður 2022 vitna um mikla velgengni laxins í Árbæjarkvísl í kjölfar þess að sá einkennisfiskur Elliðaánna endurheimti gönguleið sína þar sem og hrygningar- og uppeldissvæði, í kjölfar þess að vatnsmiðlun fyrir tilstilli manngerðs Árbæjarlóns var aflögð.“ Mikið gleðiefni er fyrir lífríkið í dalnum hvað laxinn virðist aðlagast nýjum aðstæðum vel og sú tillaga sem lögð verður í dag fyrir borgarstjórn í boði Sjálfstæðisflokksins um að fylla í lónið „án tafar“ má trúlega skilgreina sem náttúruspjöll því hrygningatími laxins er einmitt núna um þessar mundir. Höfundur er varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sara Björg Sigurðardóttir Samfylkingin Reykjavík Borgarstjórn Umhverfismál Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Skoðun Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Elliðaárnar hafa stundum verið kallaðar Perla Reykjavíkur enda einstakt að laxaveiðiá renni um höfuðborg. Þar sem raforkuvinnslunni hefur verið hætt eru markvissar aðgerðir til að endurheimta fyrra lífríki í ánum þegar farnar að skila sér. Tæming Árbæjarlónsins Lónið ofan Árbæjarstíflu var tæmt varanlega 29. október 2020. Tæming og fylling þessa inntakslóns fyrir Elliðaárvirkjun hafði verið árviss viðburður en ákvörðun var tekin að tæmining yrði til frambúðar. Tvær vatnsstöður voru á lóninu. Á veturna var lónið sett í vetrarstöðu sem náði yfir báðar kvíslar ánna og teygði lónið sig langt upp eftir Árbæjarhverfi. Á sumrin var lónið sett í lægri sumarstöðu en sumarlónið varð til við lokun stíflunnar Árbæjarmegin (Árbæjarkvísl). Fiskvegur var um mjóa rennu og er Breiðholtsmegin stíflunnar. Við tæmingu lónsins árið 2019 fyrir sumarstöðu varð vart við mikinn fiskdauða sem tilkynntur var til Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur og sýndu rannsóknir árið eftir fram á að súrefnismettun fellur við tæminguna samhliða miklum framburði. Í kjölfarið fór OR í vinnu við að leita leiða til að kanna hvaða mótvægisaðgerðir væri hægt að gera nú þegar framleiðslu rafmagns væri hætt í samráði Heilbrigðiseftirlitið. Kynntir voru fjórir kostir og tveir þeirra þóttu vænlegastir fyrir lífríki ánna og var annar þeirra valinn, þ.e. að opna lokurnar Árbæjarmegin og tryggja þannig fiskgengd upp kvíslina með þeim hætti. Stýrihópur Reykjavíkurborgar Tæming lónsins var umdeild og í kjölfarið stofnaði Borgarráð sérstakan stýrihóp til þess að fara yfir þetta mál sem og önnur sem tengdust Elliðaárdalnum. Samkvæmt erindisbréfi hópsins átti leiðarljós hans að vera hagsmunir lífríkisins, útivistar og mannlífs, enda Elliðaár og dalurinn allur einstök náttúru– og útivistar perla. Stýrihópurinn hélt 12 fundi á og kallaði til sín á allar helstu stofnanir og hagsmunaaðila sem talið væri að tengdust málinu á einn eða annan hátt. Skipulagsfulltrúi Reykjavíkur, Hafrannsóknarstofnun, Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur, deild náttúru og garða hjá Umhverfis- og skipulagssviði, Minjastofnun, Borgarsögusafn, Náttúrufræðistofnun Íslands, Umhverfisstofnun, Orkustofnun, Hollvinasamtök Elliðaárdalsins og Stangaveiðifélag Reykjavíkur. Mörg lög – mörg sjónarmið Í vinnu sinni varð starfshópurinn áskynja um réttaróvissu og ákvað að óska eftir lögfræðiáliti og greiningu á lagalegri hlið málsins en leitað var til skrifstofu borgarlögmanns. Spurningin sem lögð var til grundvallar, var hvort varanleg tæming lónsins væri í samræmi við lög og reglugerðir sem um slíkan gjörning kynnu að gilda í sinni víðustu mynd. Greinargerð borgarlögmanns var skýr og tók á þeim vafaatriðum sem stýrihópurinn varð áskynja um í samtölum við þá aðila sem fyrir nefndina komu. Álit borgarlögmanns byggði á þeim forsendum sem lágu fyrir þegar álitið var unnið. Það sama á að við um skrifleg sem og munnleg svör stofnana sem komu fram í lokaskýrslunni. Margskonar sjónarmið vegast á, lög og regluverk um ána, lífríki hennar, virkjunina og aðra þætti sem að málinu snúa eru margslungin. Ein hlið þessa máls er að sjálfsögðu skipulagshlutinn, ekki hvað síst vegna þess að þarna er um að ræða lón í miðri borg. Nýleg niðurstaða úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála tekur á þeim þætti málsins, ekki öðrum. Eftir standa aðrir þættir sem snúa að öðrum lögum eins og vatnalögum, náttúruverndarlögum, lögum um hollustuhætti, fornminjalögum og lögum um lax og silungsveiði. Fiskar og fuglar Eitt af verkefnum stýrihópsins var að koma með valkosti og mótvægisaðgerðir þar sem horft er til endurheimt lífríkis í ljósi þess að Árbæjarlón hafði verið tæmt. Strax eftir að lónið var tæmt hóf RVK borg, vikulegar fuglatalningar á svæðinu og hefur sú talning staðið síðustu tvö árin og ekkert bendir til að orðið hrun á fugla stofninum heldur hefur samsetning fuglanna breyst, fleiri mófuglar hafa sést en vatnafuglum hefur fækkað. OR hefur líka gert talningu á vatnafuglum síðustu tvö árin og niðurstöður benda í sömu átt að engar marktækar breytingar séu á fuglalífinu eftir tæmingu lónsins. Svo er það fiskurinn í dalnum. Það er auðvitað einstakt að hafa laxveiðiá aðgengilega í borgarlandinu. Þvílík lífsgæði fyrir borgarbúa að geta gengið um dalinn og séð laxa á göngu upp ána samhliða fuglasöng og árnið. Laxastofninn eflist Í frumdrögum skýrslu Jóhannesar Sturlaugssonar fiskifræðings fyrir árið í ár eru mjög áhugaverðar niðurstöður. Í stuttu máli þá annast Jóhannes vöktunarrannsóknir á laxi og urriða í Árbæjarkvísl Elliðaánna fyrir hönd Orkuveitu Reykjavíkur, en sú vöktun hófst 2021 í kjölfar þess að vatnsmiðlun í Árbæjarlóni var aflögð í lok október 2020. Lokaskýrsla mun liggja fyrir vorið 2023. Rannsóknin setur einmitt fram mynd af því hvernig lax og urriði nýta sér Árbæjarkvíslina eftir að hluti Elliðaánna fær að renna óhindrað árið um kring. Rannsóknin felur í sér vöktun á seiðabúskap í Árbæjarkvísl og stærð hrygningarstofna laxa og urriða þar. Í skýrslunni segir beinum orðum: „Rannsóknarniðurstöður 2022 vitna um mikla velgengni laxins í Árbæjarkvísl í kjölfar þess að sá einkennisfiskur Elliðaánna endurheimti gönguleið sína þar sem og hrygningar- og uppeldissvæði, í kjölfar þess að vatnsmiðlun fyrir tilstilli manngerðs Árbæjarlóns var aflögð.“ Mikið gleðiefni er fyrir lífríkið í dalnum hvað laxinn virðist aðlagast nýjum aðstæðum vel og sú tillaga sem lögð verður í dag fyrir borgarstjórn í boði Sjálfstæðisflokksins um að fylla í lónið „án tafar“ má trúlega skilgreina sem náttúruspjöll því hrygningatími laxins er einmitt núna um þessar mundir. Höfundur er varaborgarfulltrúi Samfylkingarinnar.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun